DUYGUSAL STRESİMİZ bağırsaktan vuruyor!..

AİLEDOKTORU Hazırlayan: Uzm. Dr. S. Hilmi ÖZKIRIŞ İç Hastalıkları Uzmanı MODERN ÇAĞIN HASTALIKLARI DA ÇOK BİLİNMEYENLİ DENKLEM GİBİ Durup dururken kabız, ishal oluyor, kramp tarzı ağrı, sızı, gaz, şişkinlik, geğirti ve hazımsızlık mı yaşıyorsunuz? Kafayı olup bitene takıp depresyona doğru yol alıyorsunuz. O halde siz İrritabl Bağırsak Sendromu'na yakayı kaptırmışsınız Yaklaşık 5 aydır sürdürdüğümüz sağlık sayfamıza özellikle bayan okuyucularımızdan gelen soruların büyük bir bölümünde, pek de önemsenmeyen bir hastalığın belirtileri sıralanıyordu... Her şeyi kafasına takan, duygusal ve hassas kişilerde görülen bir fonksiyonel bağırsak rahatsızlığı olan İrritabl Bağırsak Sendromu, Kolit veya Spastik Kolon gibi adlarla anılan bu hastalığı, 2 bölüm halinde yayınlayacağız. İsterseniz bu hafta sinsi ve bir o kadar da yanı başımızda duran hastalığı tanıyarak yazımıza başlayalım. KARNIMIZIN ALT BÖLÜMÜ DEVAMLI SIZLAR İrritabl Bağırsak Sendromu: İnce ve kalın bağırsakların anormal derecede artışı, kendiliğinden hareketlerinin görüldüğü bir hastalıktır ve genellikle duygusal stresle artış gösterir. Bağırsakların çalışmasında bir bozukluk, dış tesirler ile tetiklenen aşırı duyarlılık vardır. Daha çok sol alt karın ağrısı, her iki yan boşlukta dolgunluk ve sızı, gaz, şişkinlik, hazımsızlık, geğirti ile zaman zaman kabızlık ve ishal tarzı değişken hareketlerin birlikteliği şeklinde görülen, tüm mide sistemini etkileyen bağırsak hareket bozukluğudur. Esas sebep, kalın bağırsaklardaki kasların hareketlerinde bir bozukluk ve dengesizliğin meydana gelmesidir. Bununla birlikte bağırsak ve başka organların yapısında herhangi bir organik değişiklik yoktur. HASTAYIZ AMA DOKTORA GİTMİYORUZ! İrritabl Bağırsak Sendromu, bağırsak rahatsızlıkları arasında birinci sırada rastlananı ve usandırıcı olanıdır. Şikayetler kalıcı değildir. Hastalık, daha sonra ciddi rahatsızlıklara dönüşme (kanser, vb) gibi bir risk taşımamakla beraber, hastaların yaşam kalitesini ciddi şekilde etkilemektedir. İşyeri okul gibi yerlerde oldukça rahatsız edicidir. Hastaların büyük bir çoğunluğu 15-50 yaşları arasındadır. Kadınlarda daha sık görülmektedir. Yaşla birlikte görülme sıklığı azalır. Toplumun yaklaşık %10-20'sinde İrritabl Bağırsak Sendromu ile uyumlu bulgular bulunduğu halde ancak bunların çok az bir kısmı tedavi için hekime müracaat ederler. Şehirde yaşayanlarda kırsal kesimde yaşayanlara göre daha fazla tespit edilmiştir. Diğer birçok hastalığın aksine, daha yüksek sosyoekonomik sınıfın ve modern hayat tarzının, gerçekte İrritabl Bağırsak Sendromu gelişme riskini artırabildiği görülmektedir. BELİRTİLERİ Yemeklerden sonra karnınız mı ağrıyor? Yorgunluk, kas ağrısı, uyku ve cinsel faaliyetlerle ilgili şikayetlerle ortaya çıkan bu hastalık, kimi zaman da bazı gıdalara olan hassasiyetle ortaya çıkar İrritabl Bağırsak Sendromu'nun başlıca belirti ve sebepleri: >> İshal, kabızlık ve zayıflama >> Karında ağrı, hassasiyet, şişkinlik, gaz ve sıvı hareketleri >> Geğirti, mide bulantısı, kusma, gaz, iştahsızlık, hazımsızlık, sindirim güçlüğü, mide yanması >> Dışkılamada boşalmamış hissi ve birlikte sümüksü salgı gelmesi >> Sık idrara çıkma ve yanma hissi >> Baş-sırt ağrısı, kalp çarpıntısı, >> Güçsüzlük, yorgunluk, halsizlik, uykusuzluk hissi >> Ağrılı adet görme ve cinsel ilişki >> Stres, depresyon ve konsantrasyon güçlüğü >> Az lifli besinler tüketmek, >> İshal yapıcı, dışkı yumuşatıcı ilaç >> Çikolata ve süt içeren ürünler, kahve, çay, kola, alkol, baharatlı ve yağlı gıdalar hastalığı tetikleyerek şikayetleri arttırır. >> Astım gibi bronş hassasiyeti ve reflü de tetikleyebilir. PSİKOLOJİNİN ROLÜ Mutsuz evlilikler hastalığı tetikliyor İrritabl Bağırsak Sendromunda stresin rolünü ve psikolojik özellikleri şöyle sıralayabiliriz: >>Hastaların %85'inde psikolojik faktörler, mide-bağırsak şikayetleri başlamadan önce veya onlarla aynı anda vardır. Şikayetler, ruhi gerginlik ile stres dönemleri sırasında veya sonrasında görülebilir. Stres, hastalarda kalın bağırsak spazmlarını tetikler. >>Hastalığın başlangıç ve tekrarlarından çoğunlukla evlilikte mutsuzluk, eşinden boşanma, çocuklara bağlı sıkıntı, sevilen bir yakının kaybı, günlük streslerden kaynaklanan endişeler gibi psiko-sosyal faktörler sorumludur. >>Bu hastalarda depresyon, sıkıntı ve panik ataklar arasında güçlü bir ilişki vardır. Hastalar, normal kişilerden daha fazla hastalıklarını kafalarına takma eğilimindedirler. >>Hastalığın oluşturduğu gerginlik, günlük hayata ve performansa doğrudan etkilidir. İsteksizlik, karamsarlık, hava açlığı, müzmin sırt ve omuz ağrıları olabilir. Çabuk sinirlenme ve tahammülsüzlük de görülebilir, fakat ruhsal bir hastalık değildir. Ancak; endişe, depresyon, aşırı sinirlilik gibi ruhsal problemi olanlarda daha sık görülür. Bu durumlarda psikolojik tedavinin de birlikte sürdürülmesi zorunludur. OKUYUCUYA CEVAPLAR Tek başına içilen çay mideyi büyütür mü? > Ü.K / İSTANBUL Tek başına içilen çay mide büyümesi yapıyormuş. Şekersiz çayla su içmek arasındaki fark nedir? CEVAP: Çayın mide büyümesi gibi bir etkisi yoktur. Aksine kansızlığa eğilimli, hamile kadınların, çocukların yemekle birlikte çay içmemeleri, çok arzu edilirse açık ve limonla birlikte içmeleri uygun olur. Günde normal demli olarak 10 çay bardağından daha fazla içilmesi yüksek tansiyona yol açarak ve çarpıntı yaparak kalbin yorulmasına sebebiyet verebilir. Yaşlılar, kafeine karşı hassas olanlar, ülser ve reflü gibi mide hastalığı olanlar çayı ya hiç içmemeli veya açık ve az içmeli. Siyah yerine yeşil çay tercih edilmeli. Gözümdeki bezeler beni rahatsız ediyor > Rumuz Turkuaz 22 yaşımdayım ve sağ gözümün altında ve kapağında küçük beyaz bezeler oluştu. Çok rahatsız oluyorum, nasıl geçer? CEVAP: Öncelikle boy ve kilonuzu bilmek lazım. Göz kapaklarında bahsettiğiniz beyaz-sarı bezeler kolesterolü ve kan yağları yüksek olanlarda görülen ve bizim 'ksantalazma' diye adlandırdığımız deri altı plaklarıdır. Öncelikle dahiliye uzmanına, ardından da cildiye uzmanına muayene olunuz. Kilolu iseniz ideal kilonuza inin. Hanımım, yavrum ve benim sağlığım > H. Y. Hanımın yaşı 46, kolları sürekli buz gibi, kabız, dizlerini bükemiyor, başı ağrıyor. Ben 54 yaşındayım, gece 2-3 defa tuvalete kalkıyorum, gündüz uyukluyorum, bazen burnum kanıyor. 8 yaşındaki oğlum Hilmi ise çok akıllı ama iştahsız, et sevmiyor. Besin desteği gerekir mi? CEVAP: Sevgili Abi, eşinizin kolları ile birlikte parmakları da soğuk ve soluk ise, ya kansızlık ya da hanımlarda daha çok görülen Reyno fenomeni dediğimiz kılcal damarların soğuğa karşı aşırı reaksiyonu sonucu olur. Kabızlığı ve baş ağrısının sebebi ise bu haftaki konumuzla birebir. Stresi bırakıp huzurlu ve rahat olsun. Siz de yaşınız itibarı ile prostat büyümesi veya şeker yüksekliğinden gece idrara çıkabilirsiniz. Nadir olarak da kronik böbrek hastalıklarında da olabilir. Uyku da fazla kilolarınızdan veya kan yağlarının yüksekliğinden, burun kanamanız yüksek tansiyondan olabilir. İdeal kilonuza inin ve dahiliye uzmanına muayene olun. Adaşım olan oğlunuz için de öğünlerden 2 saat öncesinde çikolata ve şekerleme türü gıdalardan uzak tutun, öğünlerde beraber sofraya oturarak aynı yemekleri azar azar önüne koyarak normal beslenme düzenine alıştırın. Önceleri biraz zorlansa ve nazlansa da bir müddet sonra düzene girecektir. Bu haftaki konumuzu uygulayın gerisi gelir > Zeynep Çelik / ANKARA ∂ 26 yaşındayım. Yemekten sonra karnımda şişkinlik, hazımsızlık, ağrılar oluyor. Doktorlar "kolit" dedi. İlaçlardan fayda görmedim, ne tavsiye edersiniz? CEVAP: Öncelikle size tavsiyem, bu haftaki sağlık sayfamızın konusunu iyice tatbik edin. Yani hayatınızda stresi kaldıracaksınız. Bu da hastalığınızın asıl sebebini ortadan kaldıracağından verilecek uygun ve yeterli ilaçlarla oldukça rahatlayacaksınız. Bir de acı ve bulgur pilavından 1 ay uzak durun, yemeklerinizi yavaş yavaş çiğneyerek yiyin lütfen! Her şeyin düzeldiğini ve şikayetlerinizin tamamen ortadan kalktığını göreceksiniz. Balık yağı çocuğa faydalı olur mu? > İsmail Koş ∂ 3.5 yaşında bir evladım var. Balık yağını 6 aydan beri aç karna sabahları vermekteyiz. Fayda ve zararları yazarsanız memnun olurum. CEVAP: Balık yağı sahip olduğu, A ve D vitamini, omega 3 asitleri ile büyüme ve gelişme çağındaki çocuklar için beden ve zihnin sağlıklı gelişimi açısından son derece faydalı bir ilaçtır adeta. Gerek kemik ve gerekse de beyin başta olmak üzere tüm organların gelişimi için çok yararlı olup her gün 1 tatlı kaşığı verilmesi uygundur, devam edebilirsiniz. Hepatit A hiç kronikleşmez > Rumuz Halsiz ∂ 25 yaşındayım, geçen yıl Hepatit A olmuştum ve ağır geçti. Tekrar etmesi mümkün değil ama bazen çok halsizleşiyorum hastalık dönemlerimdeki gibi. Acaba hastalığın hâlâ etkisini taşıyor olabilir miyim? CEVAP: A tipi viral hepatit hiçbir zaman kronikleşmez. O açıdan karaciğer enzim değerleriniz normale inmişse endişeniz olmasın lütfen. Kan sayımı yaptırın, değerleriniz normal ise merak etmeyin. Şikayetleriniz büyük ölçüde psikolojiktir. Baharı değerlendirerek sık sık yeşil alanlarda ve sahilde yürüyüş yapın, gün ışığından istifade etmeye bakın. Geleceğe yönelik hep iyimser olun! Anestezinin size bir zararı olmaz > F.N. ∂ 40 yaşında bayanım, bende kolit var, doktor kolonoskopi yapacak ve hafif anestezi uygulayacak, sizce yan etkisi olur mu? CEVAP: Size bu haftaki konumuz olan İrritabl Bağırsak Sendromu olarak da adlandırılan Spastik Kolon teşhisi konmuşsa, dışkıda kan yoksa, iştahsızlık ve zayıflama da yoksa, ayrıca şikayetleriniz uzun zamandır da devam ediyorsa, kolonoskopi yaptırmanıza gerek yok. Ayrıca kolonoskopide uygulanan anestezi lokal olup herhangi bir yan etkisi de yoktur. Ninem yürürken çok aşırı terliyor > Zeynep Seven ∂ Anneannem 67 yaşında, 1.65 boyunda ve 74 kiloda. Yürüyüşe çıktığında aşırı derecede terliyor ve sürekli hasta oluyor. Bu problemi nasıl çözeriz? CEVAP: Nineniz gerek kemik erimesi ve kireçlenme, gerekse de terlemesi, yüksek tansiyonu ile kolesterolü için kilo vermeye devam etsin. Kilolu insanlarda yağ bezlerinin sayısı artarken o nispette de ter bezlerinin sayısı artar. Tüm şikayetleri için dengeli beslenmeli, egzersizini artırmalı, özellikle de siz de yardımcı olarak mekik hareketi ile karın ve kalça yağlarını eritirse mesele hallolmuş olur. İlaçlarını ise kontrollü kullanabilir. HER DERDİNİZİ BANA YAZIN Bana sağlıkla ilgili her konuda soru iletebilirsiniz. Uzmanlık alanımın dışındaki konuları ise ilgili hekim arkadaşlarımızı da misafir ederek sizlere elimden geldiği kadar yardımcı olmaya çalışacağım... e-mail: aile.doktoru@tg.com.tr Faks: 0 (212) 454 31 00 Adres: 29 Ekim Caddesi No: 23 Yenibosna-İSTANBUL