ANADOLU'nun ilk sanayi şehri Uşak

MEMLEKETTEN HABER VAR -119- Behçet FAKİHOĞLU behcet.fakihoglu@tg.com.tr Deri, battaniye, gazlı bez, nohut ve haşhaş üretiminde Türkiye birincisi olan Uşak; sadece ara mal üretiyor. En büyük altın madenine sahip, ana yollar üzerinde ve elverişli altyapısıyla yatırım açısından cazip olan şehir, marka sayısını artırırsa daha çok kalkınacakEge Bölgesi'nin iç bölümünde yer alan Uşak, İzmir Limanı'na iki saat mesafede ve geçiş güzergâhlarında bulunuyor. Bu özellikler şehrin canlılığında büyük paya sahip... Uşak, İç Ege'de yer alan; 5 ilçesi, 25 belediyesi, 244 köyü bulunan orta büyüklükte bir ilimiz. Uşak ve çevrisinin, M.Ö. 4 bin yılından itibaren yerleşime açıldığı anlaşılmış. Uşak, dünyada ilk defa parayı bastığı ve kullandığı söylenen, döneminin en zengin krallığını kuran Lidya'nın egemenliğinde kalmış. O zamanlarda yapılmış Kral Yolu Uşak'tan geçmiş. 1176 yılında Selçuklu Sultanı 2. Kılıçarslan tarafından Bizanslılardan alınarak Türk hakimiyetine geçen Uşak ve civarlarına Türkmen aşiretleri yoğun şekilde yerleşmiş. Uşak ve çevresi 1429 yılında Germiyanoğulları'nın son hükümdarı 2. Yakup Bey'in vasiyeti ile Osmanlı Devleti'ne kalmış; Anadolu Eyaleti'ne bağlı Kütahya Sancağı'nın kazası olmuş... 3 SÜT FABRİKASI KURULDU Uzun yıllar barış içinde, sakin olmuş Uşak, canlı bir ticaret şehri haline gelmiş. Özellikle halı ve kilimleri İzmir yoluyla İngiltere ve Fransa'ya kadar ulaşmış. Alaşehir-Afyon Demiryolu'nun 1896 yılında tamamlanmasıyla, İzmir ile Uşak arasındaki ulaşım kolaylaşmış, ticari hayat daha da canlanmış. 1920'de Yunan kuvvetleri tarafından işgal edilen Uşak, 2 yıl 2 gün sonra kurtarılmış. İşgal yıllarında büyük zarar gören Uşak hızla toparlanmış, 1953'te vilayet haline getirilmiş... Uşak toprağının yüzde 60'ının ormanlarla kaplı olduğunu, geri kalan arazide tarım ve hayvancılık yapıldığını söyleyen Vali Özdemir Çakacak, son yıllarda ırk ıslahı çalışmalarıyla, hayvancılıkta önemli adımlar atıldığını belirtiyor. Hayvancılık ve tarımda işletmeler küçük, maliyetler yüksek. Ama bu alanda yapılan çalışmalar meyvelerini veriyor, süt üretimi artıyor. 3 önemli süt fabrikası kurulmuş. Son derece modern fabrikalarda üretilen süt ürünlerinin önemli bir kısmı ihraç edilmekte. HAYVANCILIĞA 9 MİLYON TL Et işleme tesisleri de gittikçe gelişiyor, önem kazanıyor. Eşme'de tavukçuluk iyi bir noktaya gelmiş, bu ürünler de ağırlıklı olarak ihraç edilmekte. Hayvancılığın geliştirilmesi için 9 trilyonluk destek verilmiş. Türkiye'nin leblebilik nohut ihtiyacının önemli bir kısmı Uşak'ta üretiliyor. 3 Organize Sanayi Bölgesi ile Uşak, sanayide önemli noktalara gelmiş. Geçmişte halıcılıkla başlayan tekstil, günümüzde ağırlıklı olarak battaniyeciliğe dönüşmüş. Türkiye'deki battaniye üretiminin yüzde 95'ten fazlası Uşak'ta yapılırken, dünyanın birçok ülkesine Uşak battaniyesi ihraç ediliyor. Hastanelerde kullanılan gazlı bez ve sargı bezinin tamamına yakını Uşak'ta üretiliyor. Seramikte de Türkiye Üretimi'nin yüzde 20-25'lik payına sahip olan Uşak'ta, bu alanda önemli firmalar ve tesisler bulunurken, yine ihracat ağırlıklı olarak çalışılıyor. Dericilik de Uşak'ın önde olduğu sektörlerden biri. Vali Özdemir Çakacak ENERJİ TÜKETİMİ ARTIYOR Vali Özdemir Çakacak'ın ifadesine göre, Uşak Organize Sanayi Bölgelerindeki enerji tüketimi, kriz öncesinin rakamlarını yakalamış hatta geçmiş durumda. Teşvik uygulamalarının bir yıl daha uzatılacak olması, Uşaklı sanayici için moral kaynağı olmuş. Uşak'ta 323 firmanın faydalandığı teşviğin (enerji, prim, vergi destekleri) 200 milyon TL'yi geçtiği söyleniyor. Uşak'ın; deri, battaniye, gazlı bez, nohut, haşhaş üretiminde Türkiye birincisi olduğu ifade edilirken, 72 kilometrelik Ulubey Kanyonu'nun da Türkiye'nin en büyük kanyonu olduğu söyleniyor. Avrupa'nın ve Türkiye'nin en büyük altın madeni de şu anda Uşak'ta, burada 600 kişi istihdam ediyor. Dokumaları, desenleri ve kök boyaları ile dünya çapında bir şöhreti bulunan Eşme Kilimleri ile Uşak Halıları da çok önemli kültürel varlıklar olarak görülüyor. Yıllarca bütün önemli dünya saray ve müzelerinde bulundurulmuş Uşak halısı, bir dünya markası olmuş. Uşak Valisi Özdemir Çakacak, 2010 Avrupa Kültür Başkenti olan İstanbul için dünya markası Uşak halılarının da kullanılması tavsiyesinde bulunuyor. GEÇİŞ NOKTASI GİBİ Ankara-İzmir E-96 Devlet Karayolu'nun üzerinde yer alan Uşak, Ege Bölgesi ile İç Anadolu Bölgesi'ni bir birine bağlayan bir geçiş merkezi durumunda. İzmir'den İç, Doğu ve Güney Doğu Anadolu'ya, Karadeniz'e giden bütün yolcu otobüsleri Uşak'tan geçiyor. Uşak-İzmir ve Uşak-Afyon-Ankara yolları bölünmüş yol olarak tamamlanmış. Uşak-Denizli bölünmüş yolu da yapılıyor. Uşak demiryolu ve havayolu ile de, ulaşımda büyük avantajlara sahip. 50 ÜLKEYE BATTANİYE İHRACI Battaniye üretiminin büyük kısmı ihraç ediliyor, 50'ye yakın ülkeye ihracat yapılıyor. Özellikle Güney Afrika'da cenazelerin battaniyeye sarılarak gömülmesi, bu ülkeyi cazip bir pazar konumuna getirmiş. Uşaklı 5 sanayici artık üretimlerini bu ülkede yapıyor, Türkiye'den giden yarı mamül iplik, oradaki tesislerde battaniyeye dönüşüyor. Güney Afrika'da en kıymetli hediyenin battaniye olduğu belirtiliyor... Uşak Ulucami Tarihî bedesten Uşak'ın önemli eserlerinden... bu eserLERİN BENZERİ YOK Tarihî eserler bakımından zengin olan Uşak'ta 363 parçalık Karun Hazineleri'ne paha biçilemiyor. Uşak Müzesi'nde sergilenen M.Ö. 6. yüzyıla ait Lidya dönemi eserlerinin bir benzeri yok... İlklerin şehri Cumhuriyet döneminin ilk özel şeker fabrikası Nuri Şeker tarafından 1926 yılında Uşak'ta kurulmuş. Elektriğin geldiği ilk Anadolu şehri de, bu fabrikalar sebebiyle olsa gerek, Uşak olmuş. Belediyenin çalışmaları sonucu Uşak merkezine 1902 yılında elektrik getirilmiş. 1931 yılında Uşak kaza merkezinde, 25 bin TL sermayeli bir elektrik şirketi kurulmuş... Osmanlı Bankası'nın ilk şubesinin de Uşak'ta açıldığı söylenerek, o dönemlerde bu merkezin ekonomideki yeri vurgulanıyor. 19. yüzyılın son çeyreğinde Uşak kazasında yün ipliği imalatı için fabrikalar kurulmuş. Uşak'ın büyük halı tüccarları, halı ipliği üretmek ve şayak (kaba dokunmuş dayanıklı bir kumaş) dokumak üzere 1898'de bir fabrika kurmuşlar. Sonraki yıllarda buna yenileri eklenmiş. 20. yüzyılın başlarında, Türkiye'de çok az sayıda fabrika olduğu düşünülürse, Uşak'ta iplik fabrikalarının kurulmuş olması, buranın önemini göstermekte. 1913 sanayi sayımına göre, Türkiye'de (Anadolu) yün ipliği üretimi ve yün dokumacılığı yapan 13 kuruluştan 3 tanesi Uşak kazasında bulunuyordu. Cumhuriyet döneminde dokumacılığın diğer sahalarına da yönelinmiş. Cumhuriyetin ilk 10 yılında Uşak'taki fabrika sayısı 5'e yükselmiş. 1967 yılında ilde faaliyet gösteren 38 adet yün iplik fabrikası bulunurken, bu sayı 1983 yılında 78'e yükselmiş... İsmail Karaman TİCARET VE SANAYİ ODASI BAŞKANI KARAMAN: Teşvikler iyi, bu yıl toparlanırız Uşak sanayisinin tekstil ve deri ile başladığını söyleyen Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı İsmail Karaman, bu iki ana sektöre son yıllarda seramiğin de eklendiğini belirtiyor. Teşvik uygulamaları sebebiyle Uşak'a gıda alanında da ciddi yatırımcıların geldiğini anlatan Karaman, süt işlemeciliği alanında önemli tesisler kurulduğunu ve süt ürünlerinin birçok ülkeye ihraç edildiğini ifade ediyor. Küresel ekonomik krizle bütün dünyanın sarsıldığını, Türkiye'nin de bundan etkilendiğini açıklayan Karaman, 5084 sayılı teşvik kanunu uygulamasının bir yıl daha uzatılacak olmasının, sanayiyi çok rahatlattığını ifade ediyor. Karaman'a göre, 2009'un ikinci yarısında ekonomide toparlanma süreci başladı, 2010, teşviklerin de katkısıyla toparlanma yılı olacak. Uşak'ta tekstil ve deride ara mal üretildiğini, nihai ürünün yapılmadığını, dolayısıyla markalaşma da olmadığını anlatan İsmail Karaman, il ekonomisinin bunda büyük kayıplarının bulunduğunu ve bir an önce markalaşmaya gidilmesi gerektiğini belirtiyor. Küçükbaş hayvan dericiliğinde Türkiye üretiminin yüzde 60'lık kısmını tek başına gerçekleştiren Uşak'ın nihai ürün üretimini gerçekleştirmemesi bir kayıp ve eksiklik olarak görülüyor. ÇEVREYE DUYARLI SANAYİ Belli sektörlerin belli yerlerde kümelenmesinin faydalarına değinen Karaman, bu sayede arıtma tesislerinin yapıldığını, kalifiye eleman yetiştiğini, teknik altyapının geliştiğini söylüyor. Uşak Organize Sanayi Bölgesinde arıtma tesisleri yapılmış, artık burada çevre kirletilmiyor. Oda Başkanı Karaman, Uşak'taki sanayi tesislerini, "çevreyi kirletmeyen, çevreye duyarlı tesisler" olarak niteliyor. Pamuklu dokumada Türkiye üretiminin önemli bir kısmını kendilerinin gerçekleştirdiklerini, bütün hastanelerin sargı ve gazlı bezlerini kendilerinin temin ettiğini hatırlatan Karaman, battaniye üretiminde ne kadar ileri noktaya geldiklerini anlatıyor. Uşak'ta yatırıma elverişli, altyapısı, arıtma tesisleri bitmiş Organize Sanayi Bölgeleri bulunmakta. Teşvik kapsamında bulunan en batıdaki il, İzmir Limanı'na 2 saat mesafede. Anayollar üzerinde, havayolu ve demiryolu bulunmakta, lojistik yolların güzergahında. Kalifiye eleman sıkıntısı da bulunmuyor. Bütün bunlar yatırımlar için Uşak'ı tercih sebepleri. Kısa sürede gelişerek, 10 bin 500 öğrenci sayısına ulaşan üniversite de Uşak için iyi bir fırsat olmuş. Tekstil ve dericilik bölümlerinin açılması, üniversite-sanayi iş birliğine güzel bir örnek oluşturmuş. Eğitim ve sağlıkta bir problemi bulunmayan, bunca avantajı mevcut olan Uşak'a yatırımcı ilgisi artarak devam ediyor. YARIN: UŞAK'IN TARİHÎ VE KÜLTÜREL DEĞERLERİ