AB macerasının 50. yılına girerken...

Tür­ki­ye-Av­ru­pa Bir­li­ği iliş­ki­le­riy­le ya­kın­dan il­gi­li hü­kü­met üye­le­ri, bü­rok­rat­lar, aka­de­mik çev­re­ler ve iş dün­ya­sı AB Ko­mis­yo­nu ta­ra­fın­dan ha­zır­la­nan 2008 Yı­lı İler­le­me Ra­po­ru'nun açık­lan­ma­sı­nı me­rak­la bek­li­yor. Ra­po­run çok­tan ha­zır­lan­mış ol­du­ğu­nu hat­ta Brük­sel'de gö­rev ya­pan ba­zı Türk ga­ze­te­ci­le­rin "gay­ri­res­mi" met­ni el­de et­tik­le­ri­ni bi­li­yo­ruz. Ko­mis­yon, ra­po­ru res­men açık­la­mak için 20 Ekim­de baş­la­yan 'Er­ge­ne­kon Da­va­sı'yla il­gi­li ilk ge­liş­me­le­rin or­ta­ya çık­ma­sı­nı bek­li­yor. Adı her ne ka­dar "İler­le­me Ra­po­ru" ol­sa da, bu yıl­ki ra­por da­ha çok "iler­le­me­me ra­po­ru" adı­nı hak edi­yor. Zi­ra 2008 yı­lı, Tür­ki­ye'nin AB'ye aday ül­ke ola­rak ilan edil­di­ği 1999'dan bu ya­na üye­lik yo­lun­da en az me­sa­fe­nin kat edil­di­ği yıl ol­du. Tür­ki­ye ile ay­nı an­da mü­za­ke­re­le­re baş­la­yan Hır­va­tis­tan 20 fa­sı­lı mü­za­ke­re­ye aç­mış ve iki­si­ni de ge­çi­ci ola­rak ka­pat­ma­yı ba­şar­mış iken, Tür­ki­ye'nin ay­nı dö­nem­de aça­bil­di­ği fa­sıl sa­yı­sı sa­de­ce se­kiz (Bi­lim ve Araş­tır­ma, Şir­ket­ler Hu­ku­ku, Fik­ri Mül­ki­yet Hu­ku­ku, İs­ta­tis­tik, İş­let­me ve Sa­na­yi Po­li­ti­ka­sı, Trans-Av­ru­pa Şe­be­ke­le­ri, Tü­ke­ti­ci­nin ve Sağ­lı­ğın Ko­run­ma­sı, Ma­li Kon­trol). Bun­lar­dan ge­çi­ci ola­rak sa­de­ce Bi­lim ve Araş­tır­ma fa­sı­lı ka­pa­tıl­dı. Ko­nu­ya ya­kın ku­ru­luş­lar AB sü­re­ci­nin de­vam et­ti­ği­ni ve hiç­bir so­run ol­ma­dı­ğı­nı ifa­de et­se­ler ve ba­zı dev­let yet­ki­li­le­ri "ya­vaş ama emin adım­lar­la iler­li­yo­ruz" şek­lin­de cüm­le­ler kur­sa­lar da, as­lın­da An­ka­ra'da her­kes Tür­ki­ye'nin önü­ne ko­nu­lan çok bü­yük bir en­ge­lin kal­dı­rıl­ma­ma­sı ha­lin­de ye­ri­miz­de say­ma­ya de­vam ede­ce­ği­mi­zi bi­li­yor. O bü­yük en­gel Kıb­rıs so­ru­nu­dur. KIB­RIS SO­RU­NU EN BÜ­YÜK EN­GEL Hü­kü­met 17 Ara­lık 2004 zir­ve­sin­de söz ver­di­ği şe­kil­de Tem­muz 2005'te Tür­ki­ye ile AB'ye ye­ni ka­tı­lan ül­ke­ler ara­sın­da güm­rük bir­li­ği te­sis eden bir pro­to­ko­le im­za koy­muş­tu. Esa­sen bu im­zay­la Tür­ki­ye-AB mü­za­ke­re­le­ri­nin baş­la­ma­sı için ge­rek­li bir ön şart da ye­ri­ne ge­ti­ril­miş olu­yor­du. Ma­ma­fih, bu im­za­nın ko­nul­ma­sıy­la eş za­man­lı ya­yın­la­dı­ğı bir dek­la­ras­yon­la hü­kü­met Gü­ney Kıb­rıs Rum Yö­ne­ti­mi'ni (GKRY), "Kıb­rıs Cum­hu­ri­ye­ti" ola­rak ta­nı­ma­sı­nın müm­kün ol­ma­dı­ğı­nı be­lir­tin­ce Brük­sel'de si­nir­ler ge­ril­di. Ön­ce AB ta­ra­fı ya­yın­la­dı­ğı bir kar­şı dek­la­ras­yon­la "Tür­ki­ye'nin Kıb­rıs Cum­hu­ri­ye­ti dâ­hil hiç­bir AB üye­si ül­ke­ye ay­rım­cı­lık yap­ma­ya­ca­ğı"nın al­tı çi­zil­di. Ar­dın­dan, Tür­ki­ye'nin ha­va­alan­la­rı­nı ve li­man­la­rı GKRY ban­dı­ra­lı uçak ve ge­mi­le­re aç­ma­sı için bir yıl sü­re ta­nın­dı. Ku­zey Kıb­rıs Türk Cum­hu­ri­ye­ti'ne (KKTC) uy­gu­la­nan izo­las­yon­la­rın kal­dı­rıl­ma­sı­nı GKRY ile iler­le­me ko­nu­sun­da bir ön şart ola­rak ge­ti­ren Tür­ki­ye, izo­las­yon­la­rın kalk­ma­ma­sı üze­ri­ne ha­va­alan­la­rı­nı ve li­man­la­rı­nı ken­di­si­ne ta­nı­nan sü­re için­de GKRY'ye aç­ma­dı. Bu­nun üze­ri­ne Ara­lık 2006'da­ki zir­ve­de AB Kon­se­yi, Tür­ki­ye GKRY ile iliş­ki­le­ri­ni nor­mal­leş­ti­re­ne ka­dar se­kiz fa­sıl­da (Mal­la­rın Ser­best Do­la­şı­mı, İş Kur­ma ve Hiz­met Sun­ma Ser­bes­ti­si, Ta­şı­ma­cı­lık, Ma­li Hiz­met­ler, Ta­rım ve Kır­sal Kal­kın­ma, Güm­rük Bir­li­ği, Ba­lık­çı­lık, Dış İliş­ki­ler, mü­za­ke­re­le­rin baş­la­ma­sı­nı ve di­ğer tüm fa­sıl­la­rın ge­çi­ci ola­rak ka­pa­tıl­ma­sı­nı as­kı­ya al­dı. Fran­sa'da Nic­ho­las Sar­kozy'nin cum­hur­baş­ka­nı ol­ma­sıy­la bir­lik­te, Tür­ki­ye'nin mü­za­ke­re yo­lu­na örü­len ba­raj da­ha da yük­sel­til­di. Sar­kozy, Tür­ki­ye'nin ge­ri­ye dö­nül­mez bi­çim­de AB'yle bü­tün­leş­me­si­ni sağ­la­ya­ca­ğı ge­rek­çe­siy­le Eko­no­mik ve Pa­ra­sal Po­li­ti­ka, Ser­ma­ye­nin Ser­best Do­la­şı­mı, Çev­re ve Ver­gi­len­dir­me gi­bi fa­sıl­la­rın mü­za­ke­re­ye açıl­ma­sı­nı ön şart­la­ra bağ­la­dı. Bu du­rum­da 35 mü­za­ke­re baş­lı­ğın­dan 12si "don­du­rul­muş" ol­du. Ye­rin­de say­ma­ya baş­la­yan mü­za­ke­re sü­re­ci­ne tek­rar hız ka­zan­dır­mak için An­ka­ra'nın ka­pa­lı ka­pı­lar ar­dın­da Kıb­rıs so­ru­nu­nun çö­zü­mü için yo­ğun ça­ba gös­ter­di­ği bi­li­ni­yor. Hris­tof­yas-Ta­lat gö­rüş­me­le­ri­nin odak nok­ta­sı­nı oluş­tu­ran ye­ni ku­ru­cu dev­let ana­ya­sa­sı­nın ha­zır­lık­la­rı­na An­ka­ra ak­tif ola­rak ka­tı­lı­yor. Ana­ya­sa ve İda­re Hu­ku­ku uz­man­la­rın­dan olu­şan bir he­yet Dı­şiş­le­ri Ba­kan­lı­ğı'na tek­nik des­tek sağ­lı­yor. Tür­ki­ye bir yan­dan da, ye­ni se­çil­di­ği BM Gü­ven­lik Kon­se­yi üye­li­ği­ni kul­la­na­rak GKRY üze­rin­de çö­züm için ulus­la­ra­ra­sı bas­kı kur­ma­yı he­def­li­yor. Bü­tün bun­lar olur­ken, ya­pı­lan son an­ket­le­re gö­re Türk ka­mu­oyun­da­ki AB'ye üye­lik he­ve­si son 10 yı­lın en dü­şük se­vi­ye­si­ne ge­ri­le­miş du­rum­da. Çok de­ğil ge­çen yı­la ka­dar ha­ber gün­dem­le­ri­nin hep ön sı­ra­la­rı­nı dol­du­ran Brük­sel mah­reç­li ha­ber­le­re ar­tık ha­ber ka­nal­la­rın­da bi­le na­di­ren rast­la­nı­yor. Yak­laş­mak­ta olan 2009 yı­lın­da Tür­ki­ye'nin AB ma­ce­ra­sı­nın 50. yı­lı­na gi­ril­miş ola­cak. Mü­ra­ca­atı­mız sı­ra­sın­da dün­ya si­ya­si sah­ne­sin­de ol­ma­yan, Çek Cum­hu­ri­ye­ti, Slo­vak­ya, Slo­ven­ya, Es­ton­ya, Le­ton­ya, Lit­van­ya, GKRY bu­gün AB üye­si ola­rak mü­za­ke­re ma­sa­sın­da kar­şı­mız­da otu­ru­yor­lar. Da­ha­sı, 45 yıl bo­yun­ca ko­mü­nist blok için­de Ba­tı dün­ya­sı­nın kar­şı­sın­da bu­lu­nan Bul­ga­ris­tan, Ma­ca­ris­tan, Po­lon­ya ve Ro­man­ya bi­le AB üye­si ol­muş du­rum­da­lar. Tür­ki­ye ise, Brük­sel'in bü­yük bir çif­te stan­dart ör­ne­ği ser­gi­le­ye­rek Ma­yıs 2004'te GKRY'yi üye ola­rak ka­bul et­me­sin­den son­ra, AB sü­re­ciy­le doğ­ru­dan il­gi­li ol­ma­yan bu me­se­le yü­zün­den hâ­lâ iler­le­ye­mi­yor. SÜ­REÇ HIZ­LAN­DI­RIL­MA­LI An­ka­ra 50 yıl­lık bu ma­ce­ra­nın bir 50 yıl da­ha uza­ma­sı­nı is­te­mi­yor­sa, ken­di­siy­le ay­nı an­da yo­la çı­kan Hır­va­tis­tan'la ay­nı an­da üye ol­mak is­ti­yor­sa, hiç ol­maz­sa bu­gün mü­za­ke­re­le­ri baş­la­ma­yı bek­le­yen Ma­ke­don­ya ve Ar­na­vut­luk'tan ön­ce üye­lik kol­tu­ğu­na otur­ma ar­zu­su ta­şı­yor­sa, sü­re­ce ye­ni bir di­na­mizm ge­tir­me­nin yol­la­rı­nı bul­mak zo­run­da­dır. Yok­sa "AB üye­li­ği sa­de­ce bir ma­sal­mış" di­ye­ce­ği­miz gün­le­re az kal­dı... * İler­le­me Ra­po­ru: Av­ru­pa Ko­mis­yo­nu ta­ra­fın­dan yıl­lık ola­rak ha­zır­la­nan ve aday ül­ke­le­rin üye­lik yo­lun­da kay­det­ti­ği iler­le­me­le­rin de­ğer­len­di­ril­di­ği ra­por­dur. Tür­ki­ye için ilk İler­le­me Ra­po­ru, Ha­zi­ran 1998 ta­rih­li Car­diff Zir­ve­sin­de alı­nan ka­ra­ra da­ya­na­rak di­ğer aday ül­ke­ler­le bir­lik­te 1998 yı­lı son­ba­ha­rı iti­ba­rıy­la ya­yım­lan­ma­ya baş­la­mış­tır. Tür­ki­ye'ye iliş­kin son İler­le­me Ra­po­ru 7 Ka­sım 2007 ta­ri­hin­de ya­yım­lan­mış­tır. * Ulu­sal Prog­ram: AB'ye aday ül­ke­ler ta­ra­fın­dan ha­zır­la­na­rak Av­ru­pa Ko­mis­yo­nu­na su­nu­lan, Ka­tı­lım Or­tak­lı­ğı Bel­ge­sin­de yer alan ön­ce­lik­le­rin ne şe­kil­de ye­ri­ne ge­ti­ri­le­ce­ği ve AB'ne en­teg­ras­yon için ne tür ha­zır­lık­la­rın ya­pı­la­ca­ğı hu­sus­la­rı­nın yer al­dı­ğı bir bel­ge­dir. Ulu­sal Prog­ram­da Ka­tı­lım Or­tak­lı­ğı Bel­ge­sin­de yer alan ön­ce­lik­le­rin ya­nı sı­ra aday ül­ke­le­rin ken­di ön­ce­lik­le­ri, AB mük­te­se­ba­tı­nın üst­le­nil­me­si mak­sa­dıy­la ge­liş­ti­ril­me­si ge­re­ken ida­ri ya­pı ve tüm bu hu­sus­la­ra iliş­kin kı­sa ve or­ta va­de­li ön­ce­lik­ler tak­vi­mi yer al­mak­ta­dır. * Ka­tı­lım Or­tak­lı­ğı Bel­ge­si: AB'ye aday ül­ke­ler için Bir­lik ta­ra­fın­dan ha­zır­la­nan ve her bir aday ül­ke­nin AB'ye ka­tı­lım yö­nün­de ge­liş­me kay­det­me­si ge­re­ken ön­ce­lik­li alan­la­rın de­ğer­len­di­ril­di­ği bir bel­ge­dir. Tür­ki­ye'nin 1999 ta­rih­li Hel­sin­ki Zir­ve­sin­de aday ül­ke ola­rak ka­bul edil­me­sin­den bu ya­na dört adet Ka­tı­lım Or­tak­lı­ğı Bel­ge­si açık­lan­mış­tır. TÜR­Kİ­YE-AB İLİŞ­Kİ­LE­Rİ KRO­NO­LO­Jİ­Sİ (1959-2008) İÇİN TIKLAYIN