U­nu­tu­lan ba­rış sü­re­ci

Ey­lül ayın­da pat­lak ve­ren kü­re­sel eko­no­mik kriz tüm ulus­la­ra­ra­sı iliş­ki­ler gün­de­mi­ni al­tüst et­miş du­rum­da. Yaz so­nu ya­şa­nan Gür­cis­tan kri­zi, NA­TO ile Rus­ya Fe­de­ras­yo­nu ara­sın­da­ki iliş­ki­le­rin So­ğuk Sa­vaş yıl­la­rı­nı ha­tır­la­tır­ca­sı­na ger­gin­leş­me­si hat­ta ABD Baş­kan­lık se­çi­mi gi­bi ko­nu­lar, ya­şan­mak­ta olan eko­no­mik çal­kan­tı ta­ra­fın­dan göl­ge­len­mek­te. Yi­ne de üç ko­nu ulus­la­ra­ra­sı gün­dem­de üst sı­ra­lar­da­ki ye­ri­ni mu­ha­fa­za edi­yor: Irak'ın ge­le­ce­ği, Af­ga­nis­tan'da­ki du­rum ve İran'ın nük­le­er prog­ra­mı... Pe­ki, yıl­lar yı­lı gün­dem­de her za­man ön­ce­lik­li bir yer iş­gal eden Or­ta Do­ğu Ba­rış Sü­re­ci'ne ne ol­du? Ne­den, ne so­ru­nun ta­raf­la­rı, ne ABD, ne de AB, Fi­lis­tin ile İs­ra­il ara­sın­da­ki ba­rı­şın ne za­man sağ­la­na­ca­ğıy­la il­gi­len­mi­yor? İÇ SA­VAŞ HA­VA­SI HA­KİM Son 60 yı­lın an­laş­maz­lık­la­rı­nı or­ta­dan kal­dır­ma­yı he­def­le­yen Or­ta Do­ğu Ba­rış Sü­re­ci'nin bu­gün­ler­de unu­tul­ma­sı­nın üç te­mel se­be­bi var: Bi­rin­ci­si, Ya­ser Ara­fat'ın ölü­mün­den son­ra Fi­lis­tin Dev­let Baş­kan­lı­ğı kol­tu­ğu­na otu­ran Mah­mut Ab­bas'ın, ge­çen sü­re zar­fın­da tüm Fi­lis­tin­li­le­rin li­de­ri ola­ma­ma­sı. Fi­lis­tin hal­kı son 4 yıl­da, ta­ri­hin­de hiç ol­ma­dı­ğı ka­dar par­ça­lan­mış du­rum­da. Bil­has­sa HA­MAS'ın ön­de bi­tir­di­ği ve hü­kü­met kur­ma­yı hak et­ti­ği par­la­men­to se­çim­le­rin­den son­ra hız­la­nan bu bö­lün­me ül­ke­yi önü alın­ma­yan bir iç sa­va­şa sü­rük­le­di. Bu­gün Gaz­ze Şe­ri­di'ne "Ha­ma­sis­tan" de­ni­li­yor. Ba­tı Şe­ri­a ile Gaz­ze, san­ki iki fark­lı dev­let­miş gi­bi bir­bir­le­rin­den ta­ma­men ay­rıl­mış du­rum­da­lar. Bu du­rum­da, bu iki "dev­let", tek bir "dev­let" ol­ma­la­rı­nı sağ­la­ya­cak güç­lü tu­tu­mu İs­ra­il­li­le­re kar­şı el­bet­te ser­gi­le­ye­mi­yor­lar. İkin­ci­si, Fi­lis­tin­li­ler gi­bi İs­ra­il­li­ler de bö­lün­müş du­rum­da­lar. Ta­bi­i, önem­li bir fark­la: İs­ra­il­li­ler bir­bir­le­ri­ni öl­dür­mü­yor­lar. 2006'da­ki Lüb­nan sa­va­şın­dan son­ra pat­lak ve­ren si­ya­si ka­os ha­len gi­de­ri­le­bil­miş de­ğil. Ba­rış adı­na ken­di­si­ne bü­yük umut­lar bağ­la­nan Ka­di­ma li­de­ri Ehud Ol­mert'in yol­suz­luk id­di­ala­rın­dan do­la­yı Baş­ba­kan­lık­tan ay­rıl­ma­sı­nın ar­dın­dan hü­kü­me­ti kur­mak­la gö­rev­len­di­ri­len Dı­şiş­le­ri Ba­ka­nı ve es­ki bir MOS­SAD aja­nı Ba­yan Tzi­pi Liv­ni bun­da ba­şa­rı­lı ola­ma­yın­ca İs­ra­il'de er­ken ge­nel se­çim ka­ra­rı alın­dı. Son an­ket­le­re gö­re, Ara­fat ya­şar­ken ona ha­ya­tı zin­dan eden, sert­lik yan­lı­sı es­ki Baş­ba­kan Bin­ya­min Ne­tan­ya­hu'nun li­de­ri ol­du­ğu Lİ­KUD cep­he­si­nin se­çim­ler­den bi­rin­ci par­ti ola­rak çık­ma ih­ti­ma­li yük­sek. Ama tek ba­şı­na hü­kü­met ku­ra­bi­le­cek Knes­set ço­ğun­lu­ğu­na ulaş­ma­sı bek­len­mi­yor. Da­ha ön­ce ol­du­ğu gi­bi, ye­ni İs­ra­il hü­kü­me­ti de, iki üç san­dal­ye­li kü­çük par­ti­le­ri de içe­ren bir koa­lis­yon ola­cak. Böy­le bir or­tam­da, ye­ni hü­kü­met ku­rul­ma­dan ve koa­lis­yon­da or­ta­ya çı­ka­cak den­ge­ler tam be­lir­gin­leş­me­den İs­ra­il'in An­na­po­lis'te alı­nan ka­rar­lar çer­çe­ve­sin­de ile­ri doğ­ru bir adım at­ma­sı müm­kün de­ğil. Üçün­cü­sü, se­kiz yıl­lık Bush ik­ti­da­rı­nın hi­ta­ma eri­şin­den son­ra, hem Fi­lis­tin hem de İs­ra­il ta­raf­la­rı, Ba­rack Oba­ma'nın Ora­ta Do­ğu'ya na­sıl yak­la­şa­ca­ğı­nı bek­le­yip gör­mek is­ti­yor­lar. Bill Clin­ton baş­kan­lık kol­tu­ğun­da otu­rur­ken, Fi­lis­tin ile İs­ra­il ara­sın­da bir ni­ha­i sta­tü ant­laş­ma­sı ya­pı­la­bil­me­si için De­mok­rat yö­ne­ti­ci­le­rin yü­rüt­müş ol­du­ğu ba­şa­rı­lı ama -bi­raz da Ara­fat yü­zün­den-so­nuç­suz dip­lo­ma­si­yi ha­tır­la­yan Fi­lis­tin­li­ler, De­mok­rat bir ik­ti­dar dö­ne­mi­nin ye­ni­den baş­la­ya­cak ol­ma­sın­dan umut­lu­lar. Üs­te­lik, es­ki Baş­kan'ın eşi Hil­lary Clin­ton'ın Dı­şiş­le­ri Ba­ka­nı ol­ma­sı­na da çok se­vin­miş gö­rü­nü­yor­lar. Va­kı­a ABD baş­kan­la­rı ilk gö­rev dö­nem­le­rin­de, Mu­se­vi lo­bi­si­ni kız­dı­ra­bi­le­cek adım­lar at­mak­tan has­sa­si­yet­le im­ti­na eder­ler. Do­la­yı­sıy­la, Fi­lis­tin­li­le­rin, Oba­ma'nın ken­di ka­yıp­la­rı­nı gi­de­re­cek ra­di­kal adım­lar at­ma­sı­nı bek­le­me­si son de­re­ce bey­hu­de. KI­SA VA­DE­DE BA­RIŞ OL­MAZ Sü­re­cin gün­dem dı­şı kal­ma­sı­na se­bep olan bu üç ana fak­tör, kı­sa va­de­de böl­ge­ye ba­rış gel­me­si­nin müm­kün ol­ma­dı­ğı­nı or­ta­ya ko­yu­yor. Hâl­bu­ki ne Irak, ne Af­ga­nis­tan, ne de İran ko­nu­su Fi­lis­tin-İs­ra­il an­laş­maz­lı­ğı­nın çö­zül­me­sin­den da­ha önem­li. Unut­ma­ma­lı­yız ki, Or­ta Do­ğu'da pek çok so­ru­nun çe­kir­de­ği­ni ve/ve­ya meş­ru­laş­tır­ma da­ya­na­ğı­nı bu an­laş­maz­lık oluş­tu­ru­yor. Bu so­run Fi­lis­tin­li­le­ri ve ge­nel ola­rak Arap­la­rı tat­min eder bir şe­kil­de çö­zül­me­di­ği sü­re­ce, Or­ta Do­ğu'da­ki di­ğer so­run­la­rın hal­le­dil­me­si için ge­rek­li alt­ya­pı­nın sağ­lık­lı ola­rak ku­rul­ma­sı söz ko­nu­su ola­maz. Ge­çen haf­ta­ki "Dip­lo­ma­tik Mu­ha­ke­me"de öner­di­ği­miz, Tür­ki­ye'nin gi­ri­şi­miy­le oluş­tu­ru­la­bi­le­cek bir Or­ta Do­ğu Gü­ven­lik ve İş­bir­li­ği Teş­ki­la­tı'nın ol­maz­sa ol­maz ön­şart­la­rın­dan bi­ri Fi­lis­tin dev­le­ti­nin ba­ğım­sız­lı­ğı­nı ga­ran­ti ede­cek bi­çim­de Or­ta Do­ğu Ba­rış Sü­re­ci'nin ba­şa­rı­ya ula­şa­bil­me­si­dir; ta­bi­i ye­ni­den baş­la­ya­bi­lir­se! Aca­ba, Or­ta Do­ğu'nun Kis­sin­ger'i ol­ma­ya ni­yet­le­nen bi­ri­le­ri bu işi hız­lan­dı­ra­cak "rit­mik adım­lar" ata­bi­lir mi? BİLMEDİKLERİMİZ Ka­di­ma Par­ti­si Baş­ka­nı Tzi­po­na (Tzi­pi) Liv­ni ve Lİ­KUD Cep­he­si Li­de­ri Bin­ya­min (Bi­bi) Ne­tan­ya­hu'nun Or­ta Do­ğu Ba­rış Sü­re­ci Üze­ri­ne Gö­rüş­le­ri: 17 Ey­lül 2008 ta­ri­hi iti­ba­rıy­la İs­ra­il'in mer­kez sağ par­ti­le­rin­den bi­ri olan Ka­di­ma'nın baş­kan­lık kol­tu­ğu­na otu­ran Liv­ni, ay­nı za­man­da Baş­ba­kan Yar­dım­cı­lı­ğı ve Dı­şiş­le­ri Ba­kan­lı­ğı gö­rev­le­ri­ni yü­rüt­mek­te­dir. Baş­kan­lık kol­tu­ğu­na otur­du­ğu ta­rih­te ken­di­si­ne ye­ni bir koa­lis­yon hü­kü­me­ti kur­ma yet­ki­si ve­ri­len Liv­ni, hü­kü­met kur­ma ça­ba­la­rı­nın ba­şa­rı­sız­lık­la so­nuç­lan­ma­sı ne­de­niy­le 10 Şu­bat 2009'da er­ken ge­nel se­çi­me gi­di­le­ce­ği­ni açık­la­mış­tır. An­na­po­lis Zir­ve­si mi­mar­la­rın­dan sa­yı­lan Liv­ni Or­ta Do­ğu Ba­rış Sü­re­ci­ne iliş­kin ola­rak gö­rüş­me­le­rin anı­lan zir­ve so­nu­cun­da or­ta­ya çı­kan plan çer­çe­ve­sin­de de­vam et­me­si ge­rek­ti­ği ve ABD'nin böl­ge­de­ki çı­kar­la­rıy­la da ör­tü­şen İs­ra­il ulu­sal ve gü­ven­lik çı­kar­la­rı doğ­rul­tu­sun­da ha­re­ket edil­me­si gö­rü­şün­de­dir. Li­kud Par­ti­si Baş­ka­nı ve Baş­ba­kan Bin­ya­min Ne­tan­ya­hu ise An­na­po­lis sü­re­ci ve pa­zar­lık­la­rı­nın yan­lış ol­du­ğu­nu ve ke­sin ba­rış için er­ken ol­du­ğu­nu sa­vun­mak­ta­dır. ABD'nin et­kin ka­tı­lı­mı­na al­ter­na­tif ola­rak Ne­tan­ya­hu, Fi­lis­tin­li­ler­le gö­rüş­me­le­re de­vam edil­me­si ve ön­ce­lik­le eko­no­mik ba­rı­şın sağ­lan­ma­sı için Fi­lis­tin eko­no­mi­si­nin güç­len­di­ril­me­si ge­rek­li­li­ği­ni vur­gu­la­mak­ta­dır. OR­TA DO­ĞU BA­RIŞ SÜ­RE­Cİ K­RO­NO­LO­Jİ­Sİ İÇİN TIKLAYIN