Resul İzmirli

'Potansiyel enerji', gençlik yıllarımda bir türlü kavrayamadığım bir şeydi. Sonra memlekette barajlar yapılmaya başlanınca bu kavram kafamda oturmaya başladı. 'Kocaman bir setin yani baraj gövdesinin arkasında toplanan milyonlarca metreküp su.' İşte bu su barajın potansiyel enerjisini oluşturuyordu.

Ekonomik hayatımızın temel taşları; tedarik-üretim-pazarlama faaliyet üçlüsünün gerçekleştiği 'Şirketler'dir. Bu üç sürecin yanında istihdam ve dolayısıyla 'gelir dağılımı' probleminin çözümü bu birimler üzerinden olmaktadır.

'Ben okulu sevmiyom' dedi sabah servis bekleyen minik bir komşu çocuğu. Sabah erkenden zorla uykusundan kaldırılmak en çok kızdığı şeylerdendi...

'Rekabet şiddetleniyor!' Bu cümle son yirmi yıldır daha sık kullanılmaya başlandı. Aslında rekabet insanlık tarihi kadar eski bir kavram ve gerçek. Ancak iş hayatında karşı köşedeki ya da en fazla kendi mahallesindeki, hadi hadi kendi kasabasındaki rakiplerini dikkate almaya alışmışken birdenbire global rekabetle karşılaşan yöneticiler ve şirketler büyük sıkıntı yaşıyorlar.

Çok sesli mi denir, senfonik mi, o geniş sahnelerde yer alan orkestralar yönetim bilimi için önemli objelerdir. Hani yöneticiler orkestra şefi gibi olmalıdırlar denir.

Şimdi kendinizi normal yurdum şirketlerinden birinde AR-GE (Araştırma-Geliştirme) bölümünün kimya laboratuvarında bir araştırmacı olarak düşünün. Size bu milyar dolarlık laboratuvarda araştırma imkânı sunulmuştur.

'Yeni!' Dikkat ederseniz piyasadaki birçok mamulün ambalajında bu ibareyi görürsünüz. 'Yeni Deterjan' 'Yeni Şampuan' 'Yeni Hizmet'... Çünkü insanoğlu devamlı yenilik ister. Aksi takdirde uzayın derinliklerinde dönüp duran bu koca dünyada canı sıkılır.

Bir patron hani 'Bir kitap okudum, ya da bir seminer dinledim hayatım değişti' derler ya, o hesap; şirketinde uyguladığı yönetim tarzını ve o güne kadar uyguladığı iş süreçlerini sorgulamaya karar verdi. Peki! Şimdi ne yapacak, işe nereden başlayacak?

Bundan önceki yazıda bir şirketin tek sayfadan oluşan 'Çalışan El Kitabı'ndan bahsetmiştim. O bir sayfada çalışanlardan bir tek şey isteniyordu: 'Karşılaştığınız her durumda muhakeme yeteneğinizi kullanın!' 'Bunu, bizde bırak uygulamayı, hayal bile edemezsin abicim!' dedi bir arkadaş. Her çalışan gibi o da dertliydi, yöneticilerin 'yetki devretmeme' hastalığından.

Bu köşecikte yaklaşık yirmi yıldır karınca kararınca ve de mümkün olduğu kadar kimseyi incitmeden yönetim konusunda yazmaya çalışıyorum.

Cep telefonları torunlara kadar yayılmışken biz klasik ev telefonundan hâlâ vazgeçemeyenlerdeniz. Vazgeçemememizin bir sebebi de bulunduğumuz sitede ayda beş lira kadar bir ilave ödeme yaparak site içi dahili telefonla haberleşme imkânının bulunması. Çünkü bazen cep telefonları o kadar meşgul oluyor ki klasik telefon imdada yetişiyor.

Alex konuşacak denildiğinde ben de hemen televizyonun başına geçtim. Çünkü bu tartışmalardan bizim köşeye de bir 'çorba' çıkacağını düşünmüştüm. Doğrusu yönetim işiyle uğraşan herkesin baştan sona dinlemesi gereken bir konuşmaydı.

Bizim nesil bu çağlardan üçünü bizzat içinde yer alarak yaşadı. 'Tarım çağı'nın esnek çalışma düzenine dayalı asude hayat tarzı derebeyiler, adaletsiz çete şefleri tarafından bozulmasaydı insanoğlu için hoş bir dönemdi.

İş hayatında yaşadığımız en önemli problemlerden biri mesleğinde çok başarılı olan bir elemanın acilen 'yönetici' pozisyonuna 'getirilivermesidir'. Bu acil durumun en bilineni 'o' elemanın elde tutulması zorunluluğudur...

Bir dostum anlatıyor: "Abicim uzun ve çileli bir maceraydı bizimki. Ticarete öyle dalmıştık ki, iki çocuğumun doğumunda da ben Anadolu'nun derinliklerinde pazarlama turlarındaydım. Sonra işi mağazaya bağladık.

Bir ekonomiyi ayakta tutan unsurlardan biri de 'orta direk'tir, yani esnaf ve zanaatkârlardır. Ancak son zamanlarda öyle bir hava var ki ortalıkta sanki her şey birkaç büyük şirket ve bankanın etrafında dönüyor.

Bundan otuz yıl önce, yani 'Özal öncesi' ihracatın tamamen tarıma dayalı olduğu yıllarda sanayicinin 'iç piyasada ne yapsa sattığı' devirlerde sanayi malı ihracatı uzak bir hayal idi.

Bizim nesil epey kül yutmuşuz zamanında. Tarih bilgini değilim ama 31 Mart, Babıali Baskını, Abdülaziz, Abdülhamid ve Vahideddin Hanlara reva görülenler, 1. Dünya Savaşına sürüklenişimiz, Menemen Hadisesi, 6-7 Eylül Olayları, 27 Mayıs, 12 Eylül darbeleri ve benzerleri öncesindeki kargaşa ve kaos dönemlerinin hemen hepsinin bazı planların parçaları olduğunu herkes gibi bendeniz de anlamış bulunuyorum.

Yönetim işini sadece rakamlara bakarak yapmaya kalkmak yanlıştır. Çünkü yönetimin ana unsuru insandır, insan da sadece matematik kullanılarak anlaşılabilecek ve motive edilebilecek bir varlık değildir. Bir şirketi sadece bilanço ve kâr-zarar hesaplarına bakarak yönetemezsiniz.

Almanya'dan bundan otuz sene öncesinden bir iş dünyası hikayesi: "Abicim altın gümüş işleyen bir fabrikada çalışıyordum. İmalat sırasında çok zehirli maddeler kullanılıyor. Altı senenin sonunda ayrılmaya karar verdim. Fabrika müdürü çok güvenilir elemanlara ihtiyaç duyulan bu iş yerinden ayrılmamı istemiyor.