Bir devlet ne zaman yıkılır?

A -
A +
Beşiktaş veya deniz kenarındaki taştan yontulmuş beş iskele babasından dolayı hakîkî İstanbul söyleyişi ile "Beştaş" denilen tarihî semt, önce Dolmabahçe Sarayı sonra da Yıldız Sarayı sebebi ile yıl­larca; veya daha doğru bir ifade ile bir asra yakın bir zaman İmparatorluğumuza mer­kezlik yapmış veya hükmetmiştir. Kendileri aynı zamanda sayıları bugün hemen hemen kalmamış olan eski İstanbul beyefendilerinden biri olan bir İslâm âlimin­den bizzat evlerinde dinleme bahtiyarlığına kavuşmuştum. Bu mübarek zatın şöyle bu­yurduğunu aynen hatırlıyorum: -Efendim, Beşiktaş semtindeki evlerde mutfak olmazdı; yani o evlerde yemek pişmezdi. Sarayda pişen yemek komşu hükmünde olan bu evlere de dağıtılırdı. İlim ve edeb, Saray'dan Beşiktaş'a; Beşiktaş'tan İstanbul'a, İstan­bul'dan da bütün Anadolu'ya yayılırdı. İşte bu Beşiktaş'ta Çırağan Sarayı duvarının bittiği ve muhteşem çınarların gölgele­rinden kurtulduğumuz veya mahrum kaldığımız noktada yüzümüzü Ortaköy istikametinden alıp sola döndüğümüzde dik yukarı hafif kıvrım yaparak uzanan bir yolun bize bakan sakin ve çekici varlığını fark ederiz. Yolları bir tarafa kaldırımları bile asfaltın katranî rengine bo­yanan İstanbul'da yakasını sevimsiz kokulu asfalt makinelerinden kurtarabilmiş nadir taş yollardan biri olan bu yokuş, sizi sanki bir başka âleme, saatlerin sustuğu, ihtirasla­rın arkada kaldığı hasretinde olduğumuz huzurlu ve uhrevî dünyaya dâvet eder. Ken­dinizi trafiğin canavar bakışlı otomobillerin­den kollayarak caddenin öte yakasındaki bu yokuşta mecburen hafif öne doğru eğilerek yürümeye başladığımızda bilin ki Beşiktaşlı Yahya Efendi Dergâhı'na gidiyorsunuz. Bu mezarlık, dergâh ve cami, en önce görülme­ye değer İstanbul güzelliklerinden biri. Tari­hî mezar taşları ve ulu ulu ağaçları ile Boğaz'a hâkim bir yamaca kurulu bu mezarlık size ne unutulmaz şeyler söyler bir bilseniz. Burada kelimeler tükenir; kalb devreye girer ve bir sohbetin unutulmaz hazzını duyarsı­nız. Oradan Boğaz'a bakmaksa apayrı bir zevk. İstanbul'un bu müstesna köşesinden Boğaz'ın sakin sularını seyreden biri kendini bu ihtişamı ilk keşfeden insan sayabilir. Zira o büyük zatın ve orada yatan nice salih ve saliha mü'minin ruhaniyeti taşa, toprağa, ağaca, çiçeğe sinmiş gibidir. İnsana öyle ge­lir ki Hızır aleyhisselamla Beşiktaşlı Yahya Efendi, hâlâ şu heybetli ve yorgun ağacın altında sohbet etmektedirler. “Beşiktaşî” ve “Molla Şehzade” lakaplı Yahya Efendi, Şamlı Ömer Efendi'nin oğlu. Aslen bereketli Anadolu beldesi Amas­ya'dan. Padişahlık günlerinde "Kanuni" de­necek olan Şehzade Süleyman gibi o da Trabzon'da ve Şehzade Süleyman ile birlik­te aynı hafta dünyaya gelmiş. Tarih: Hicri takvimle 900, miladi takvimle 1494. Ancak şehzade Süleyman'ın annesi Aişe Hafsa Sultan'ın sütü kesildiğinden küçük Süley­man'ı küçük Yahya'nın annesi emzirir. Böy­lece ileride biri cihan, biri gönül padişahı olacak olan bu iki insan, süt kardeşi olurlar. Avrupa'nın Kanunî unvanının yanına bir de “Muhteşem” lakabını yakıştırdığı Selim Han oğlu Süleyman Han, şimdi cihanın merkez noktası ve bütün dünyanın kararları­nı dikkat, bazen hürmet ve bazen da ürpererek takip ettiği; sadeliğin en ihtişamlı binası olan Topkapı Sarayı'nda hükümdardır. Ve şimdi Osmanlı'nın İmparatorluk/kıtalararası devlet çapına vardığından bugüne selefle­rinde olduğu gibi Hakan'ül Berreyn/Karaların Hakanı ve Sultan'ül Bahreyn/Denizlerin sultanıdır. Ve yine Devleti Aliyye/Yüce Dev­let’in başındaki bu insan, babası Yavuz'dan beri Halife-i Müslimin/Müslümanların Hali­fesi ve Türklerin Hakanı’dır. Şehzade Süleyman, Trabzon'dan başla­yarak kademe kademe devlet umuru için hazırlandığı gibi, süt kardeşi Yah­ya Efendi de ilimde yetişti. Daha kendini bil­diği yaşlardan başlayarak riyazet ve mücahede ile nefsine muhalefet etti; yani nefsinin istediklerini değil, istemediklerini yaptı. Bü­yük âlim Zenbilli Ali Efendi'nin sohbetlerine devam etti. Ve Zenbilli'nin dünyasını değiş­tirmesinden sonra müderris oldu. Zenbilli Ali Efendi'nin sohbetlerinde yetiştiği gibi ve­fat etmiş bir büyük zatın ruhaniyetinden isti­fade ile tasavvufta Üveysi'lik makamına da yükseldi. Devlet hayatındaki müderrislik hizmeti dolunca da inzivaya çekildi; zamanını tamamen ibadet ve insanlara hizmet için harcamaya başladı. Yahya Efendi, süt kardeşi Kanuni Süley­man'ın hediyesi olan ve bugün medfun ol­duğu dergâhında talebe; boş zamanlarında ise türlü çeşitli meyveler yetiştirmekte, in­sanların istifadesi için de evler kurmaktadır. Duası makbul bir büyük zat olduğu artık herkesçe malumdur. Kanunî ise Topkapı Sarayı'ndadır. Devlet, kıtalara kol atmıştır. Devlet zirvededir. Cihan, Devleti Aliyye'nin önünde eğilmektedir. Ama Muhteşem Sü­leyman’ın kimsenin farkında olmadığı sıkın­tıları vardır. Belki de imparatorluğun kemal noktasında gördüğü ve zevalin ilk işaretlerini veren bu sıkıntılar O'na uykusuz geceler geçirtmekte; ve belki de ortalıktan el ayak çekildikten sonra o iki has adamı ile Topkapı'nın en güzel sofasından Boğaz’a, Üsküdar'a Çamlıca Tepesi'ne, Beşiktaş istikametine bakarak kimseye açamadığı endişelerini yaşamaktadır. Kim bilir belki de Yahya Efendi'ye gönderdiği mektup böyle gecelerden birinde Beşik­taş'a doğru dalgın ama kudretle bakarken zihninde birden çakan bir fikrin mahsulü olmuş ve ihtimaldir ki için­den kendi kendine "hayret şimdiye kadar neden düşünemedim" diye hayıflanmıştır. İşte böyle bir günün sabahı olmalı. Sultan, biraderi Yahya Efendi'ye bir Hatt-ı Hümayun gönderir. Padişah mektu­bunu saray erkânına göre alan memur, O'nu Beşiktaş'a gelerek Şeyh hazretlerine dergâh usulünce takdim eder. Hatt-ı Hüma­yunu açan gönüller sultanı, Kanuni'nin şu sualini görür: -Ağabey! Sen ilahi sırlara vâkıfsın. Kerem eyle de bize Osmanoğullarının akıbetinin ne olacağını haber ver. Yoksa nesli kesilip yok mu olacak; yok olacaksa bu hangi se­beptendir? Efendi Hazretleri, satırlara göz gezdirdik­ten sonra hiçbir şey demeden kamış kalemini mürekkebe batırarak Hattın altına bir yazı düşer ve tekrar katlayarak selâm ve hayır duası ile birlikte aynı ulakla yazıyı iade eder… Kanuni, merakla Hattı açar; sualinin altında iki kelimelik bir cevab vardır -Kardeşim neme gerek! Sultan, hayretler içinde kalmıştır. Nasıl olur da üstelik kendine kardeş olan bir bü­yük zat, hem Devleti Aliyye-i Osmaniye-i Muhammediye'nin istikbali ile alâkalı bir su­ale “bana ne” mânâsına gelen bir cevap ve­rir? Kanunî kimseye bir şey belli etmez. Hattı Hümayunu usulca katlayıp bir müddet elinde tuttuktan sonra irade-i şahanesini beyan eyler: -Kayık hazırlansın. Biraderim hazretlerine bizzat gideceğim. Saltanat kayığı ile Beşiktaş'a gelen Cihan Hakanı, işte bugünkü taşlı yokuşu çıkıp hu­zura geldiğinde genç bir mürid kadar heye­canlıdır. Büyük Hükümdarı bahçe kapısında kucaklayarak karşılayan Yahya Efendi, içeri geçtiklerinde kardeşine yer gösterir. Hâl-hatırdan sonra Kanunî sorar: -Ağabey, ne olur hakikati gizlemeyip su­alime cevap veriniz. Bizim de ona göre alacağımız tedbirler olacaktır. Yahya Efendi'nin tebessüm ederek verdiği cevap koca Sultanı şaşırtır. -Biz, cevap verdik. Bunu anlayamamana şaşarız. Kanunî, ancak; -Nasıl? diyebilir. Şimdi Yahya Efendi talebesine ders veren bir müderris gibidir: -Bir devlette zulüm ve haksızlık yayılsa bunu işitenler de “aman neme gerek” dese ve mâni olmasalar; bir koyunu kurt değil de çoban yese bunu bilenler hakikati söyleme­seler; fakirlerin, muhtaçların, gariplerin fer­yadı göklere çıkıp bunları taşlardan başkası işitmese işte o zaman felâkettir. Neslinin o zaman yok olmasından korkulur. Hazinele­rin boşalır. Askerin itaat etmez ve yolundan gitmez olur. Şayet bunlar zuhur ederse işte o zaman yok olmak mukadderdir... Büyüklerin sözleri som altından kıymetli­dir ve bütün zamanlar için muteberdir. Bu realiteden haberdar olmamız lâzım. Aksi takdirde güncelin aldatıcı masalları ile yolu­muzu şaşırırız. Bugün insanın olanca çağ­daşlığına mukabil “neme gerek”cilik zirve noktadadır.               * Bu yazı 8 Mayıs 1996 tarihinde Türkiye gazetesinin "Entellektüel Boyut" köşesinde yayınlanmıştır.
UYARI: Küfür, hakaret, bir grup, ırk ya da kişiyi aşağılayan imalar içeren, inançlara saldıran yorumlar onaylanmamaktır. Türkçe imla kurallarına dikkat edilmeyen, büyük harflerle yazılan metinler dikkate alınmamaktadır.