Askeriyeden ilmiye sınıfına uzanan yol...

Ahmed İbn-i Kemâl Paşa, Sultân İkinci Bâyezîd Hânın seferlerine sipâhî olarak katıldı. Sonra, 33 yaşında askeriyeden [Binbaşı iken] ilmiye sınıfına geçti...

On beşinci ve on altıncı asırlarda yetişmiş Osmânlı âlimlerinin en meşhûrlarından olan, dedesi "Kemâl Paşa"ya nisbetle "İbn-i Kemâl" veya "Kemâl Paşa-zâde" diye meşhûr, lakabı "Şemseddîn" olan "Ahmed bin Süleymân bin Kemâl Paşa", 1468 (H. 873) senesinde Edirne'de doğdu. Dedesi ve babası Süleymân Çelebi'nin ümerâ sınıfından olmaları sebebiyle, o da, zamânın geleneği îcâbı, önce askerî sınıfa girdi. Sultân İkinci Bâyezîd Hânın seferlerine sipâhî olarak katıldı. Sonra, Filibe Medresesi müderrisi, Edirne'de Dârül-hadîs müderrisliği de yapan, âlim Molla Lütfi Efendi'nin, devlet ricâli nezdinde gördüğü ta'zîm ve hürmeti müşâhede edince, 33 yaşında askeriyeden [Binbaşı iken] ilmiye sınıfına geçti...

İbn-i Kemâl Paşa, zamanın tanınmış âlimlerinden ilim okuyup icâzet (diploma) aldı. Tefsîr, hadîs ve fıkıh ilimlerinde derin âlim olarak yetişti.

Edirne'de "Taşlık Medresesi" adıyla bilinen "Ali Bey Medresesi"ne müderris tâyin edildi. Burada müderrisken, pâdişâhın emriyle "Tevârîh-i Âl-i Osmân" adlı eserini yazdı.

Daha sonra Üsküp'te İshâk Paşa, Edirne'de Halebiye ve Üç Şerefeli, İstanbul'da Sahn-ı Semân (Fâtih) ve Sultân Bâyezîd Medreselerinde müderrislik yaptı. Çok âlim yetiştirdi... Bu vazîfelerinden sonra Rumeli, peşinden de Anadolu kazaskeri oldu.

Mısır seferinde, Anadolu kazaskeri sıfatıyla Yavuz Sultân Selîm Hân'ın yanında bulunan İbn-i Kemâl Paşa, Pâdişâh'tan büyük bir i'tibâr gördü. Bu sefer dönüşünde İbn-i Kemâl Paşanın atının ayağından sıçrayan çamurların Pâdişâh'ın kaftanını kirletmesi üzerine, Yavuz Sultân Selîm Hân: "Ulemânın atının ayağından sıçrayan çamur, benim için ziynet ve iftihâr vesîlesidir. Bu kaftanım, vefâtımdan sonra sandûkamın üzerine örtülsün" diye vasiyet etti. Bu vasiyeti yerine getirilmiştir.

1527 senesinde Şeyhülislâmlığa tâyin edilen İbn-i Kemâl Paşa, sekiz yıl bu görevde kaldıktan sonra, 1534 (H. 940) yılında İstanbul'da vefât etti.

İbn-i Kemâl Paşa bütün vaktini ilme veren âlimlerdendir. O, on altıncı asrın ilk yarısında Osmânlı kültürünün en büyük mümessili olarak görülmektedir... Tasavvufta da, ileri derece sâhibi olup büyük velîlerin teveccühünü kazanmıştır.

İbn-i Kemâl Paşa'nın ekserisi risâleler olmak üzere üç yüz civârında eseri vardır. Bu eserlerin çoğu yazma olup, otuz altı tânesi Ahmed Cevdet Paşa tarafından yayınlanmıştır.