Tarihî yerlerdeki kazılar

Anadolu topraklarında binlerce senedir insanlar yaşaya gelmiştir. 'Merkep ölür semeri kalır insan ölür eseri kalır' sözü gereği, bölgede yaşayan insanların bıraktıkları eserler sayılmakla bitmez. Türklerin İslamiyeti kabulünden sonraki Anadolu'ya gelişlerinden bugüne, bin seneyi geçmiştir. Her ne kadar Malazgirt başlangıç gibi gösterilirse de yanlıştır. Malazgirt Zaferi, Anadolu'nun tapusunun mühürlendiği, şerefli bir dönüm noktasıdır. İnsanların bıraktıkları eserler de, iki kısımdır. Birinci kısımda olanlar, yapılış maksadına uygun olarak, elân ayakta ve hatta kullanılmakta veya kullanılmayıp hava ve mevsim şartlarının tahribine terk edilmişlerdir. İkinci kısımdakiler ise, bazı sebeplerle toprağın altına düşmüşler, ekserisinin yer ve izleri de kalmamıştır. Bazı inşaat kazıları da olmasa, varlıklarından haberimiz olamayacak. Zaman zaman da büyük ödenekler ayırarak, planlı ilmi kazılar başlatılmaktadır. Zeugma bunlardan biridir. Senelerdir sürmektedir. Bütçe imkanları zorlanarak tahsisatlar ayrılmakta, bazen de ödeneklerin kullanılış biçiminden dolayı, merkezî idarecilerle bilim adamları arasında anlaşmazlıklar doğmaktadır. Yeni hükümetle birlikte Kültür ve Turizm Bakanlıkları tek çatı altında toplandı. Faydalı da bir düşünce idi. Zira Türk turizminin temel hareketlendiricisi, Türk kültür değer ve eserlerinin, Batı insanınca merak edilmesidir. Biraz deniz ve iklim çekiciliği varsa da, esas çekicilik tarihî eserlerdedir. Biz yer altındaki eserleri ne kadar toprak üstüne çıkarıp da, bakımını yaparsak, elbette ki turizme katkısı da o nispette olur. Aynı bakanlık çatısı altında olduğu halde, kültür değerleri eserlerin bakım ve onarımında fazla bütçe ayıramıyoruz. Turizme ise daha cömertiz. Kültür için ekseri sponsor arayarak, bu işin üstesinden gelmeye çalışıyoruz. Halbuki turizme açılan her kazı mekanı, döviz girdileri için önemli bir kaynaktır. Yani önce Kültür. Bazen de Avrupalı devlet ve kuruluşlardan, UNESCO'dan nakdi yadımlar geliyor. Bunlar incelenirse, çoğu Anadolu'nun Türkleşmesinden önceki eserlerin kurtarılması için olduğu açıkça görülür. Neden? Türklerin yaptığı eserler neden son plana konur. Bin senedir Türk vatanı olan yerde, kazı önceliği, Türk eserlerine verilmeli idi Onlara 'Türklerin medeniyetini göz ardı edemezsiniz' demeliydik. Tarihî eser kazıları, zaman ve dönemler itibariyle, sondan başa doğru yapılmak zorundadır. Zira bulunacak her yeni eser, kendinden önceki devirlerin medeniyetine ışık tutacaktır. Tarihî eser kazıları yapılmakta olan bazı mekanlar hakkındaki fikirlerimi haftaya yazacağım.