Vakıf mallarının idaresindeki zorluklar

Geçen haftaki yazımda, yeni bir yasal düzenleme ile, işgal altındaki vakıf mallarının hazineye devri ve yerine hazine arazileri alınma işinin; gelecek vaat etmediğini yazmıştım. Vakıf mallarındaki işgal ve hatta kılıfına uydurulma işi yeni değildir. Bugün Anadolu'nun birçok yerindeki vakıf mallarının büyük bir bölümü, bir yolu bulunarak özel mülk haline dönüşmüştür. Mesela, Merzifon'daki tarihî Taşhan bir vakıf eserdir. % 50'sinden fazlası özel mülke dönüşmüştür. Amasya'daki tarihî Taşhan, bir viranelik halinde ve mülkiyet meselesi yine aynı durumdadır. Demirciler, sobacılar zor şartlar altında yıkılmak üzere bir yapıda ekmek parası mücadelesi vermektedir. Tokat merkezindeki Taşhan ise, içler acısı bir şekilde ölüme terk edilmiştir. Bakanlıklar arası ve hatta siyasiler arası çekişmelerle, turistik otel veya kumarhane yapılma tasarımı ile esnafın büyük kısmı tahliye edilmiştir. Bir rant kavgasının döndüğünü zannediyorum. Bunun gibi binlerce misal vermek mümkündür. Bu yazdıklarımla Vakıflar idaresini suçlamak niyetinde değilim. Vakıfların yönetiminde sistem değişikliğine ihtiyaç vardır. Her şehrimizde vakıf mallar var. Bunların büyük bir kısmı esnafa kiraya veriliyor. Bu kiralar, piyasa şartlarında artmadığı için, iki sene içinde sembolik hale geliyor. Vakıf müdürü veya bölge müdürü, gelirleri artırmak maksadıyla, kiracılara kira artış ihtarı çekince o şehirde kiracılar tarafından istenmeyen memur ilan ediliyor. Ankara'ya telefon ve telgraflar yağınca, bir yolunu bulup bölge müdürü daha aşağı bir memuriyetle, daha mahrumiyetli bir şehre atılıveriyor, pardon atanıveriyor. Şimdi bu durumda, vakıf bölge müdürü ne yapsın? Bölgesindeki vakıf mallarının bakım onarımı için gelir lazım. Bakımsızlıktan nice tarihî eser harap oluyor. Gelir kaynaklarını normal şartlarda artırmak isteyince de, ceza tayini yiyor. Okul zamanı çoluk çocuk perişan. Gittiği görevde daha önce emrinde çalışan bir memurun idaresine giriyor. Böyle olunca da vakıf çalışanları, vakıf gelirlerini mi artırsın, yoksa gelirsiz ama rahat bir aile düzeni mi olsun ikilemine düşüyor. Teklifim, yapılacak yasal düzenlemelerle, vakıf personelinin elini kolaylaştırmak lazım. Vakıf mallarının kiralanması kıstası, tercihler ve kira artırımları kanunlarla belirlenmelidir. İşgaller için de, benzeri yasalar çıkarılmalı. Belediyeler su havzaları hakkındaki yasal düzenlemelerle güçlü kolluk kuvvetleri kurabildiler. Vakıflar ise bu konuda çaresizdir. Vakıflar genel müdürlüğünün elini rahatlatmak lazım. Vakıflar genel müdürlüğü personeli, üzüntülerinden sağlıklarını kaybediyorlar. İdare etmeye çalıştıkları vakıfların kurucusu binlerce insanın, manevi vebalini taşıma endişesi onları hasta etmektedir. Vakıf mallarının ciddiyetle korunması, yeni vakıflar kurulmasını özendirecektir. Yeni vakıfların kurulması ise, devletin birçok sosyal görevlerini kolaylaştıracaktır. Bu ise toplumdaki sosyal barış yollarını genişletecektir.