Eyalet nedir?

7. Cumhurbaşkanı Kenan Evren'in Türkiye için 8 eyaletten bahsetmesi, benim diyen kafaları karıştırdı. Sert tepkilere sebep oldu. Zira eyaletin manası yanlış algılandı. Bizde eyalet denince öncelikle Birleşik Amerika'nın 50 eyaleti anlaşılır. Kuzey Amerika'daki büyük devlete Amerika Birleşik Devletleri demişiz de, federe bölgelerine devlet diyeceğimiz yerde eyalet demişiz. Böyle yerleşmiştir. Bundan sonra meselâ Teksas Eyaleti yerine Teksas Devleti diyemeyiz. ABD ve emsali (Kanada, Avustralya, Güney Afrika Birliği, Brezilya, Meksika ve pek çok Latin Amerika Devleti, Büyük Britanya, Almanya, Rusya, Hindistan, Pakistan) ve pek çok devlette federe eyaletler, şu veya bu farklarla, fakat hepsi güçlü veya gevşek otonom (Osm. muhtâr) ayrıcalıklarla (Osm. imtiyâz) statülere sahiptir. Evren'in federe ve otonom eyaletlerden bahsetmediği açıktır. Bugünki il'lerimiz nasıl işliyorsa, eyaletler oluşturduğumuz zaman onlar da aynı şekilde işleyecektir. Bugünki illerimizden statü bakımından eksiği, fazlası bulunmayacaktır. İl'lerimizin içinde ilçe'lerimiz hangi statüde ise, iller de bağlandıkları eyalette aynı şekilde işleyecektir. Evren'in Bavyera örneği de iyi seçilmemiştir. Zira Bavyera 1918'e kadar krallıktı. Rahat bir dönemimizde Türkiye, bu reforma ayıracak parası da olursa, o dönemin iktidarı, eyalete gidilmesinde fayda bulunup bulunmadığını araştırır. Fayda görünmezse vazgeçilir. Ancak 8 eyalet münasip değildir. En az 20 eyalet gerekir. Türkiye'nin birleşik, federe, farklı şekilde yönetilen veya ayrıcalıklar verilen mülkî ünitelere ayrılmış bir devlet şekline girmesi mümkün değildir. 20. asır başlarında bugünki Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde 15 Osmanlı eyaleti vardı. Onlar nasıl tastamam aynı statü ile içişleri bakanlığına (Osm. dahiliye nezâreti) bağlı ise, Cumhuriyet'in de eyaletleri olacaksa aynen öyle olur. Başka türlüsünü aklından geçirenlerin kulağını çekecek millî gücümüz vardır. Vay bu devletin Türk Devleti olduğunu pas geçebileceğini sanan gafillere.