İstifa eden işçi kıdem tazminatı alabilir mi?

Soru: "Emeklilik için aranan 5600 prim günümü tamamladım. Yaşımı tamamlamama 4 sene kadar bir süre kaldı. İş yerinden istifa edip ayrılsam kıdem tazminatı alma hakkım var mı?" Ali F./İstanbul

KIDEM TAZMİNATI NEDİR

Çalışma mevzuatımıza göre kıdem tazminatı, iş sözleşmesinin işçiye yüklediği borçlardan birisi olan "işverene sadakatinin karşılığı" olarak ödenmesi gereken bir ücret benzeri tutardır. 4857 sayılı İş Kanunu ile 1475 sayılı İş Kanunu'nun kıdem tazminatına ilişkin 14'üncü maddesi dışındaki tüm maddeleri yürürlükten kaldırılmış, kıdem tazminatının düzenlendiği 14'üncü madde yürürlükte bırakılmıştır. Bu nedenle 1475 sayılı İş Kanununun 14'üncü maddesinde belirtilen şartları sağlayan işçilere, işverenleri tarafından kıdem tazminatı ödenmesi yasal zorunluluktur.

KIDEM TAZMİNATI KİMLERE ÖDENİR

Kıdem tazminatı, işçinin işine son verilmesi ya da işçinin bazı hallerde işten ayrılması durumunda yani iş sözleşmesinin sona ermesi durumunda, en az bir yıllık kıdemi olan işçiye veya işçinin vefat etmesi halinde işçinin hak sahiplerine işveren tarafından ödenir. İşçilerin işten ayrılmaları durumunda hangi hallerde kıdem tazminatı alabilecekleri 1475 sayılı İş Kanunu'nun 14'üncü maddesinde ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Buna göre;

-İşveren tarafından 4857 sayılı İş Kanunu'nun 25'inci maddesinin II numaralı bendinde gösterilen ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri nedenler dışında iş sözleşmesinin feshedilmesi durumunda, (işçinin çalışmak istemesine rağmen kusuru yokken işten çıkarılması hali)

-İşçi tarafından 4857 sayılı İş Kanunu'nun 24'üncü maddesinde sayılan nedenlerden dolayı iş sözleşmesinin feshedilmesi durumunda, (işçinin haklı gerekçelerle iş yerinden ayrılması hali-işverenin işçiye küfretmesi gibi)

-Muvazzaf askerlik dolayısıyla iş sözleşmesinin feshedilmesi yani işçinin askere gitmesi durumunda,

-İşçinin bağlı bulunduğu kanunla kurulu kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme alması amacıyla iş sözleşmesinin feshedilmesi durumunda, (işçinin emeklilik şartlarını sağlayıp emekli olması hali)

-Kadının evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi rızası ile iş sözleşmesini sona erdirmesi durumunda,

-İşçinin ölümü sebebiyle iş sözleşmesinin son bulması halinde,

-Emekli olmak için yasanın öngördüğü yaş dışında kalan diğer şartları veya yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısını tamamlayarak (yaşı bekleyenler) kendi istekleri ile işten ayrılmaları nedeniyle işçilere kıdem tazminatı ödenmesi gerekmektedir.

3600 GÜN PRİMİ OLANLARIN KIDEM TAZMİNAT HAKKI

İşçinin işten çıkarılması, emekli olması, askere gitmesi, kadın işçinin evlenmesi hallerinde kıdem tazminatı ödenmesi aşamasında genellikle ihtilaf yaşanmıyor. Ancak işçinin işten ayrılması yani istifa etmesi halinde ihtilaf yaşanıyor. Özellikle 3600 gün primi olan her işçinin kıdem tazminatı alabileceğine ilişkin hatalı bir kanaat yaygınlaşmış.

İşçinin kendi isteğiyle işten ayrılması ve kıdem tazminatı alabilmesi 1475 sayılı Yasa tarafından emekli olmak için yaş dışında kalan şartların sağlanmasına endekslenmiş. Emekli olmak için yaş dışında kalan şartların sağlanması ise işçinin ilk defa sigortalı olduğu tarihe göre değişiyor. Bu değişiklik nedeniyle istifa eden işçilerden hangilerinin kıdem tazminatı alabileceği konusunda karmaşa yaşanıyor.

İlk defa sigortalı olduğu tarih 8 Eylül 1999 tarihi öncesi olan veya bu tarihten sonra sigortalı olmakla birlikte 8 Eylül 1999 tarihinden önce askerlik yapmış ve askerlik borçlanması sonucu sigorta başlangıç tarihi 8 Eylül 1999 tarihi öncesine gelmiş olanlar 3600 gün prim şartlarını sağlamışlarsa kıdem tazminatı alma hakkını kazanıyor.

İlk defa 8 Eylül 1999 tarihi ile 30 Nisan 2008 tarihleri arasında sigortalı olanlar emeklilik için yaş dışında kalan şartları 7000 gün prim ödedikleri veya 7000 gün prim ödememekle birlikte ilk defa sigortalı oldukları tarihin üzerinden en az 25 sene geçmek şartıyla 4500 gün prim ödedikleri tarihte kazanıyorlar. Bu nedenle 8 Eylül 1999 tarihi ile 30 Nisan 2008 tarihleri arasında sigortalı olanların şu an için istifa edip kıdem tazminatı alma hakları bulunmuyor. 8 Eylül 1999 tarihi ile 30 Nisan 2008 tarihleri arasında sigortalı olanlar 7000 gün prim şartını en erken 2019 yılı ortalarında, 25 yıl sigorta 4500 gün prim şartlarını ise en erken 2014 sonlarında sağlayabilecekler.

8 Eylül 1999 tarihinden önce sigortalı olan ve kendi isteği ile işten ayrılan işçilerin kıdem tazminatı hakkında yararlanabilmeleri için bazı prosedürleri yerine getirmeleri gerekiyor. Bu durumda bulunan işçiler öncelikle SGK Müdürlüklerinden;

Emekli olmaya hak kazandıklarına veya 1475 sayılı İş Kanununun 14'üncü maddesinin birinci fıkrasının (5) numaralı bendi gereği 15 yıl sigortalılık süresi ile en az 3600 gün prim ödeme gün sayısını tamamladığına ilişkin bir yazı almaları, iş sözleşmesini feshettiğine ilişkin dilekçe ekine, SGK Müdürlüğünden alınan bu yazıyı eklemeleri ve fesih gerekçesinin 1475 sayılı İş Kanununun 14'üncü maddesi olduğunu belirtmeleri gerekir.