Ayşe G. Tunceroğlu

Gazetemizde ilk yazıyı 1991 yılı Ocak ayında yazmıştım. Yirmibir sene önce. Birinci Körfez Savaşı günleriydi ve ilk yazımın başlığı "Sarı Kurdelem Sarı" idi.

"Gazetelerin ölümü iyi vatandaş olmanın da sonu mu?" diye bir araştırma okudum. Gazetelerin ölümü derken kastedilen, ya sayıları azaltma, ya bütünüyle yayım hayatına son verme ya da sadece internet üzerinden okuyucuya ulaşmaya başlama. Bütün bu durumlarda kamuoyu gözlemci rolünü kaybediyor, mahallî haber alma kısıtlanıyor, sonuçta katılımcı vatandaşlık düşüşe geçiyor.

Siyah adam Beyaz Saray'a ikinci defa yürüdü... Muhteşem bir seçim akşamıydı! Karanlıkta! Amerika'ya geldiğimiz senelerde Türkiye'nin Sesi radyosunu dinleyebilmek için kısa dalgalı pilli bir radyo satın almıştık.

Yine bir kadın! Yine bir kadın ortalığı darmadağın etti! İrene geçen sene Ramazan Bayramı'nda ziyaret etmişti buraları. Ardında perişan manzaralar bırakarak çekip gitmişti.

On ve son!.. Atalar ne demiş? "Tilkinin kırk hikâyesi var, kırkı da tavuk üstüne!" Teşbihte hata olmaz derler. Ben de iki aydır Azerbaycan için kalem oynatıyorum. Topu topu bir haftada o kadar çok hatıra, intiba biriktirdim ki, o bir hafta beni o kadar doldurdu ki, iki ay daha yazabilirim. Ama bu yazıyla son olacak, daha fazlasını fotoğraflarıyla birlikte Türk Edebiyatı dergimiz için yazacağım...

İmam Hüseyin Camisi'nden çıktığımızda sokakta tesadüfen karşılaşıp tanıştığımız Cevat Bey "Din meselesi dışında Sovyetler dönemi daha iyiydi, daha âdildi" deyince irkildim.

Amerika'daki dostlar (Türk dostlar) soruyor: "Ee, anlaşabildiniz mi Azerbaycan'da? Dillerini anladınız mı?" Bu soruyu soranlara kızıyorum. Azerbaycan'ın dili Türkçe'den farklı bir dil değil ki! Türkçe'nin şivelerinden biri. Türkçe ırmağı o taraftan, o yoldan aktı geldi Anadolu'ya.

Azerbaycan'ın yüzünü güldüren petrol ve doğalgaz. Ekonominin bel kemiğini bu iki kalem mal oluşturuyor. Bakü'nün dışına doğru biraz adım atar atmaz sağlı sollu petrol tarlaları başlıyor.

Azerbaycan 1991 yılında Sovyet Rusya cenderesinden kurtulup bağımsızlığını kazandı. Yani sadece 21 sene önce. (Bir de 1918-1920 arası iki yıllık bağımsız bir Azerbaycan Cumhuriyeti var, 1920'de Kızılordu'nun tankları ve postalları altında kaldı.)

Azerbaycan coğrafyası biraz... camisiz bir coğrafya. Camisiz, minaresiz, ezansız. Biz alışmışız, şehirler arası yollarda giderken, birkaç evlik yerleşim birimlerinde bile bir minare görmeye.

Bakü'de İçeri Şeher'in surlarına yakın hayran kaldığım bir bina var: Edebiyat Müzesi. Ya da resmî adıyla: Nizamî Gencevî adına Millî Azerbaycan Edebiyatı Müzesi.

Bakü'de bir "içeri şeher" var. Sur içi... Eski Bakü. Bu durumda bir de "dışarı şeher" var tabii. Dışarı şeher benim yakıştırdığım isim. Kendileri "bayır şeher" diyor. İçeri şeher, yani eski Bakü, taş binaların, Arnavut kaldırımı döşeli daracık sokakların şehri.

Haydar Aliyev Havaalanından şehre doğru giden geniş, upuzun cadde ve çevresi son derece ihtişamlı. Gözünüze çarpan çirkin, bozuk, ihmal edilmiş hiçbir nokta yok.

Gittiğim her yeni ülkede Türk aramak âdetim olmuştur. Bir Türk çehresi değilse bile, bir Türk izi... Evvelallah, bugüne kadar buldum da! En bulunmaz sanılan yerlerde bile! Bu defa aramıyorum. İlk defa aramıyorum. Çünkü zaten bir Türk ülkesindeyim. Azerbaycan'da! Bakü'de! Mahalli söyleyişle Bakı'da! Veya ismin geldiği kelime: Bâd-ı Küba.... Rüzgârlar Şehri!

Tarla kenarları, dere boyları çuval çuval patates... Çürümüş... Şu anda içinde bulunduğum bölgede bahar patatesi çiftçiye büyük zarar yaşatmış. Patates eken herkes dertli.

Bazılarımız öyle der: "Allah'ın bildiğini kuldan neden saklayayım?" Cenab-ı Allah "âlim" sıfatını haizdir, saklasanız da, saklamasanız da bilir. Amma velâkin, "Allah mademki biliyor, kuldan saklamanın mânâsı yok!" şeklinde bir düşünce tarzı toplum hayatındaki saygıyı, nezaketi, görgüyü, edebi silip atan bir yaklaşım değil midir?.

Pide kuyruklarında beklediğimiz, top atılacak diye sofra başlarında beklediğimiz, beklerken Ramazan'ın lezzetini, huzurunu yaşadığımız o yıllarda işler böyle değildi.

Amerika'ya gittiğimden beri ilk defa bir Ramazan ayını memlekette geçiriyorum. Neredeyse otuz yıl! Amerika'ya gittiğim sene, yeni dünya toprağına ayak bastıktan 20 gün sonra, 1 Haziran'da Ramazan başlamıştı.

TRT televizyonu, Latince kökenli, yurt dışından ithal olduğu için pek rağbet gören, tıbbî ve modern havalı adı "obezite" olan şişmanlığa karşı uyarılar yayınlıyor. Şu "kamu spotu" denenlerden. Yani kâr gayesi gütmeyen, ücretsiz, kamu yararına uyarılar, duyurular... Çok iyi. Belki zihinlere birkaç ünlem işareti oturtabilir.

Türkiye'ye her geldiğimde, 80'li yıllarda geldiğim zamanlar duyduğum büyük heyecanı ve sevinci, yürek çarpıntısını, ruh çırpınışlarını duyuyorum, dersem doğru söylemiş olmam.