ON DÂHÎ OSMÂNLI SULTÂNI-2

Bazı televizyon ve gazetelerde haksız yere bazı tenkîdler yapılsa da, aklı başında olan yerli-yabancı herkes, Osmânlı devletini övüyor. Acabâ neden? Çünkü Osmânlı fetihleri yalnız kılıçla değil, daha çok uzlaştırıcı ve sevdirici bir politika netîcesinde gerçekleşmekteydi. Osmânlı idâresinin, İslâm dîni hükümleri çerçevesinde, gayr-i müslimlere cân ve mâl güvenliğiyle dînlerinde serbestlik tanıması, onların gitgide İslâmiyetle şereflenmelerine yol açıyordu. Yine bu durumun netîcesi olarak çok defâ, geniş bölgeler, şehir ve kasabalar, kendiliğinden Osmânlı hâkimiyetini tanımakta idiler. Baştan başa Hıristiyânlarla meskûn olan Balkan Yarımadası halkı, kısa zaman içinde bu tarzdaki âdilâne hareket ve idârî siyâsetteki incelik sâyesinde İslâmiyeti seçti. Osmânlı sultânlarının idealleri, millî, İslâmî ve insanî esaslara bağlı bir cihân hâkimiyeti düşüncesine dayanıyordu. Osmân Gâzî'nin; "Gâyemiz kuru bir cihângîrlik da'vâsı değildir" şeklindeki son sözleri, bütün sultânlara rehber olmuş, hepsi de bu vasiyetten ayrılmamak için gayret sarfetmişlerdir. Osmânlı Devletinin kuruluş ve cihâd rûhunun yükselişinde, tasavvuf büyük kudret kaynağı idi. Meşâyih ve evliyânın himmetleri ile yükselen gazâ rûhu, küçük Söğüt kasabasından Bursa'ya ve bu medeniyet merkezinden de Rumeli'ye yayılıyordu. Gerçekten de Osmânlı Devletinin kuruluş ve yükselişinde âlimler, velîler ve dervîşler birinci derecede rol oynamışlardır. Osmân Gâzî ve haleflerinin etrâfı dîn adamları, ulemâ ve evliyâ ile dolmuştur. Yarım yüzyıl devlete hükmetmiş, artık pîr-i fânî olmuş, bir cihân pâdişâhını hasta hasta sefere çıkartan sebep ne olabilir? "Özi kalesi elden çıktı" diye acısına dayanamayıp kısa zamanda vefât eden bir sultânın hâli nasıl îzâh edilebilir? "Asker evlâtlarımız parçalandı" diye âh ettiren acı nasıl bir acıdır? Ölüm döşeğinde kendisine; "Şimdi Allah'la olmak zamanıdır" diyen lalasına; "Lala, Lala! Sen şimdiye kadar bizi kiminle sanırdın?" diyen sultânın yetişmesine vesîle olan îmân, ahlâk, ideal ve yüksek fikri iyi tanımak, derinden kavramak lâzımdır. OSMÂNLI DEVLETİ NASIL BİR DEVLETTİR? Zamânımızdaki yerli-yabancı birçok târihçi, düşünür ve ilim adamı, Osmânlılar hakkında şunları söylemektedirler: ".... Osmânlıların hoşgörüleri, ister siyâset, ister hâlis insâniyet netîcesiyle meydâna gelmiş olsun, onların, yeni zaman içinde milliyetlerini tesîs ederken dîni, hürriyet ilkesini, siyâsetinin temel taşı olarak kabûl eden ilk millet olduğu, i'tirâz kabûl etmez bir durumdur. Hıristiyân dünyâsındaki ardı arkası kesilmeyen Yahûdî ta'zîbâtı ve engizisyona rağmen, muâvenet mes'ûliyeti lekesini taşıyan asırlar esnâsında, Hıristiyân ve Müslümanlar, Osmânlıların idâresi altında âhenk ve vifâk [uygunluk] içerisinde yaşıyorlardı..." (Gibbons). Dünkü makâlemizde, bazı Osmânlı sultânlarının [20 seneden fazla pâdişâh olanların], ne kadar tahtta kaldıklarından bahsettik. Bugün de, diğer 22 sultânın ne kadar pâdişâhlık yaptıklarını mevzû-i bahs edelim: a) 1 yıl ve daha az kalanlar: [33. Sultân] V. Murâd Hân, 1876 yılında sâdece 93 gün; [29. Sultân] IV. Mustafâ Hân da, sâdece 1 sene [1807-1808 yılları arasında]; b) 3 yıl kalan: [25. Sultân] III. Osmân Hân, 3 sene [1754-1757 yılları arasında]; c) 4 yıl kalanlar: [20. Sultân] II. Süleymân Hân, 1687-1691 yılları arasında; [21. Sultân] II. Ahmed Hân, 1691-1695 yılları arasında; [36. Sultân] Vahîdeddîn Hân, 1918-1922 yılları arasında 4'er sene; d) 5 yıl kalanlar: [15. Sultân] I. Mustafâ Hân, 1617-1623 yılları arasında; [16. Sultân] II. Osmân Hân [Genç Osmân], 1617-1622 yılları arasında 5'er sene; e) 8 yıl kalanlar: [5. Sultân] Çelebi Mehmed Hân, 1413-1421 yılları arasında; [9. Sultân] I. Selîm Hân [Yavuz Sultân Selîm], 1512-1520 yılları arasında; [11. Sultân] II. Selîm Hân, 1566-1574 yılları arasında; [13. Sultân] III. Mehmed Hân, 1595-1603 yılları arasında; [18. Sultân] İbrâhîm Hân, 1640-1648 yılları arasında; [22. Sultân] II. Mustafâ Hân, 1695-1703 yılları arasında 8'er sene; f) 9 yıl kalan: [35. Sultân] Mehmed Reşat Hân, 9 sene [1909-1918 yılları arasında]; g) 13 yıl kalan: [4. Sultân] I. Bâyezîd Hân [Yıldırım Bâyezîd], 13 sene [1389-1403 yılları arasında]; h) 14 yıl kalan: [14. Sultân] I. Ahmed Hân, 14 sene [1603-1617 yılları arasında]; ı) 15 yıl kalanlar: [27. Sultân] I. Abdülhamîd Hân, 1774-1789 yılları arasında; [32. Sultân] Abdulazîz Hân, 1861-1876 yılları arasında 15'er sene; j) 17 yıl kalanlar: [17. Sultân] IV. Murâd Hân, 1623-1640 yılları arasında; [26. Sultân] III. Mustafâ Hân, 1757-1774 yılları arasında 17'şer sene; k) 18 yıl kalan: [28. Sultân] III. Selîm Hân ise, 1789-1807 yılları arasında 18 sene sultânlıkta bulunmuştur.