Kanunî'nin Şeyhülislamı: Ahmed İbn-i Kemâl Paşa

Bugün ve yarın inşâallah, Kanunî devrinin büyük âlimlerinden "Ahmed İbn-i Kemâl Paşa"dan bahsetmek istiyoruz... Esâs konumuza geçmeden evvel, şunları da ifâde delim:

Müfti-yüs-sekaleyn Ebüssuûd Efendi, başta muhteşem bir hükümdâr olan Kanunî Sultân Süleymân Hân, ilimde Zenbilli Alî Efendi ve Ahmed İbn-i Kemâl Paşa, İmâm-ı Birgivî gibi âlimlerin, edebiyâtta Fuzûlî ve Bâkî gibi şâirlerin, mi'mârîde Mi'mâr Sinân, târihte Selânikli Mustafâ ve Alî, Nişâncı Mehmed, coğrafyada Pîrî Reîs, denizcilikte Barbaros Reîs ve Turgut Reîs gibi meşhûr kimselerin bulunduğu bir devirde bulunmuş ve o da ilimdeki yüksek derecesi ve mahâretiyle, müderris, müftî ve kazasker olarak, en son olarak da şeyhülislâmlık makâmında [30 senesi şeyhulislâmlık olmak üzere toplam 58 sene] dîne, millete, memlekete ve devlete hizmet etmiştir.

Osmanlı Devleti, o devirde dünyanın yarısına hükmeden muazzam bir devlet idi. Devletin bu hâle gelmesinde, diğer Osmânlı âlimleri gibi, Ebüssuûd Efendi'nin ve İbn-i Kemâl Paşa'nın da büyük emekleri geçmiştir. Hattâ bu ikisi, en çok emeği ve hizmeti geçen âlimlerdendir... Tefsîr ilminde büyük bir âlim olduğu için, Ebüssuûd Efendi'ye "Müfessirlerin hatîbi" unvanı verilmiştir. Yine fıkıh ilmindeki yüksek derecesinden dolayı, âlimler arasında "en-Nu'mânü's-sânî (İkinci İmâm Ebû Hanîfe)" lakabıyla ve "Müfti-yüs-sekaleyn (cinnîlerin ve insanların müftîsi)" ve Ahmed İbn-i Kemâl Paşa'dan sonra "Muallim-i sânî" lakabıyle tanınmıştır.

Ebüssuûd Efendi, bütün ilimlerde mâhir olup bilhassa tefsîr, fıkıh ve Arabî ilimlerde mütehassıs idi. Asrında İslâm âleminde onun derecesinde bir âlim yetişmemiştir. Zamanında Hânefî mezhebinin reîsliği onda idi. İslâm hukûkunda, usûl ve furû' mes'elelerinde tâm bir salâhiyete sâhib idi. Dört mezhebin fıkıh bilgilerine vâkıf idi.

Şimdi gelelim bugün kendisinden bahsedeceğimiz zâta:

[Önce şunu ifâde edelim ki, İstanbul'da doğup 1808-1886 (H. 1223-1304) târihleri arasında yaşayan, Sultân Kethüdâlarından Seyyid İbrahim Ağa'nın oğlu olan, Süleymâniye Câmii bahçesinde medfûn, Osmânlı devlet adamlarından Ahmed İbn-i Kemâl Paşa, başka bir zâttır. Onun da devlet kademelerinde birçok görevi olmuştur; bazı eserler de yazmıştır.]

[Esâs mevzûumuz olan Müfti-yüs-sekaleyn Ahmed İbn-i Kemâl Paşa'dan inşâallah yarın bir nebze bahsetmeye çalışalım.]