65 senelik sofra Van kahvaltısı

Van, adını sık sık duyduğum ama şimdiye kadar gidip görmediğim bir ilimiz. Umarım bir gün fırsat bulur, merak ettiğim, adını sıkça andığım bu şehri ziyaret etme imkanı bulabilirim. Van denildiğinde benim ilk aklıma gelen Van kedisi oluyor, çünkü evimde sevimli bir Van kedim var. Hemen sonra aklıma gelen Van otlu peyniri. Çok sevdiğim, dolabımdan eksik etmediğim bir peynir. Van kahvaltısı ise son yıllarda moda oldu ama derhal benimsendi, yeni mekanlar ard arda açılıyor. Türkiye'de kedilerden bahsederken ilk akla gelen türlerin başında geliyor Van kedisi: Cana yakın, sokulgan, beyaz, ipeksi kürklü, aslan yürüyüşlüdür. Mavi ya da kehribar değişik göz renkleri ve suya olan düşkünlüğü ile tanınır. Anadolu'ya tam olarak ne zaman ve nasıl geldiği bilinmiyor. Türkiye'nin en yüksek dağlarının bulunduğu Doğu Anadolu bölgesindeki yüksek sıcaklık farklarına kürkleri sayesinde kolayca ayak uydurabilmiştir. Van kedilerinin diğer kedilerden ayrılan ilginç bir özelliği vardır. Bu kediler suyu çok severler ve yüzerler. Damak tadı meraklısıysanız, Van denildiğinde benim gibi aklınıza ilk gelen mis kokulu Van otlu peyniri olacaktır. Genel olarak koyun sütünden yapılan peynirin içine dağlarda yetişen hoş kokulu otlar katılır. Bu otlar ilkbaharda çiçeklenme zamanı toplanan ve yöresel adlarıyla sirmo, mendo, peliz, kireng, yarpuz (yabani nane), mustafa çiçeği, helis (çaşur) ve kekiktir. Bayburt, Elazığ, Van gibi bir çok ilde olduğu gibi, yöreye mahsus bir başka özel ürün, kurut. Yağsız yoğurdun, ya da ayranın torbalarda süzülerek, geri kalan katı kalıntının ellerde topak topak yapılıp, dışarda güneşte kurutulup sertleşmesiyle yapılan kurutulmuş peynire "kurut" adı veriliyor. Çorbası, ayranı yapılıyor. Son yılların modası Van kahvaltısı oldu. Vanlı bir dostumun dediğine göre, bu isim 1947 tarihine dayanıyormuş. O tarihlerde, bir girişimci 'Sütevi' adı altında bir salon açmış. Menüde süt, çay, bal, otlu peynir, tahin pekmez varmış. Zamanla sunulanlar zenginleşmiş, et ürünleri de servis edilmeye başlanmış. İnternette yaptığım bir araştırmada, Van'a özel iki yemeğin de kahvaltı menüsünde olduğunu gördüm. Murtuga ve kavut. Murtuga, un, yumurta ve yağ ile yapılıyor. Un, yağda iyice kavruluyor. Un pembeleştikten sonra çırpılan yumurta üzerine dökülüp karıştırılıyor, sıcak yeniliyor. Kavut ise daha değişik bir tatlı türü. Süte batırılıp kurutulan buğday, biraz kavrulduktan sonra el değirmeninde çekiliyor ve tereyağında kavruluyor. Kahvaltıda genellikle üzerine bal veya reçel dökülerek yeniyor. Bunların dışında, Van iliyle özdeşleşmiş diğer isimler elbette Van gölü, inci kefali, Hoşap Kalesi ve Akdamar Adası. İnci kefali ya da Van balığı, Van Gölü'nün tuzlu ve yüksek derecede sodalı sularında yaşayabilen bir balık türü. Adı kefal olmasına rağmen, aslında o sazangillerin bir üyesidir. İnci kefalinin üremek için yaptığı yolculuk izlemeye değer bir gösteri. Her yıl üremek için nisan ve haziran ayları arasında Van Gölü çevresindeki akarsulara akın eden inci kefalinin göç sırasındaki suyla yaptığı dans büyük ilgiyle izleniyor. Tuzlu ve sodalı olması nedeniyle Van Gölü'nde üreyemeyen inci kefali, üremek için her yıl akarsulara akın ediyor. Nisan ayından itibaren göç yollarına düşen inci kefali, yumurtasını akarsu ağızlarına bıraktıktan sonra haziran sonlarına doğru Van Gölü'ne dönerek göç macerasını tamamlıyor. Eti fazla lezzetli değil, tavada kızartılarak yenilebiliyor. En iyisi, fırsatını bulup bu şehre gitmek, görülecek yerleri gezmek, tadılacak lezzetleri keşfetmek olmalı... Sağlık, huzur, damak keyfi diliyorum. >> Otlu peynir Van'ın geleneksel otlu peyniri ilkbaharda, hem sütün hem de otun bol olduğu dönemde, genellikle koyun sütünden üretilir. Sütler çiğ olarak ya da çok az ısıtılarak mayalanır. Mayalama sıcaklığı yaklaşık 30 derecedir. Süt 1-2 saatte pıhtılaşır. Daha sonra bir kat pıhtı, bir kat önceden doğranıp hazırlanmış çeşitli yabani otlar olmak üzere bez bir torbaya alınır. Bu otlar, ilkbaharda çiçeklenme zamanında toplanan, yöresel adlarıyla sirmo, mendo, peliz, yarpuz (yabani nane), Mustafa çiçeği, helis (çaşur) ve kekiktir. Torbaya aktarım işlemi bittiğinde iki taş arasına sıkıştırılarak süzülmeye bırakılır. Elde edilen teleme, dilimlere bölünür. Kuru şekilde tuzlanır veya salamuraya atılır.