Şekeri dengeleyen tek meyve: Hurma
Türkiye'de ithalatın son derece kısıtlı olduğu yılları çok kişi hatırlamaz. Hatırlayabilenlerin bugün orta yaş ya da üstünde olmaları gerekir. Ben çok iyi hatırlıyorum. Kahve ithal edecek döviz yoktu, kahve de yoktu. Sonra siyasi hayatımızda bir değişiklik oldu. İthalat açıldı, döviz bollaştı. Hurma ile tanışmam ikinci devreye rastlar. İthalatının yasak olduğu devirlerde, ramazanlarda hurma bulunmazdı. Belki çok şık, özel, pahalı dükkânlarda vardı. Ben görmemiştim. Seneler geçtikçe hurma marketlere, dükkânlara hatta pazarlara kadar geldi. Üstelik artık cinslerini bile tanıyoruz, menşeini sorup satın alıyoruz. Hangi hurma nereden gelmiş, hangi hurma daha tatlı, daha lezzetli biliyoruz.
Tıp adamları, din adamları hemfikir. İftarda oruç açmak için ya zeytin ya hurma diyorlar. Bu yazımda hurmayı anlatmak istiyorum. Çok eskilerden beri bilinen bir meyve, 200'e yakın çeşidi ile çoğunlukla anavatanı Kuzey Afrika, Orta Doğu ve Arabistan yarımadasında yetişir. Bugün 32 milyon hurma ağacı ile Irak birinci sırada yer alır. Bağdat hurması meşhurdur. Türkiye'de sadece Akdeniz'de yetişir. Datça ve Gölköy hurması olmak üzere iki tür bulunmaktadır.
Hurma ağacı palmiyegiller familyasına mensup olup Latince ismi Phoenix dactylifera'dır. Tropikal, sıcak ve çöl ikliminin görüldüğü yerlerde yetişir. Ortasında zarımsı kabukla sarılı tek çekirdek halinde tohum bulunan çok tatlı, etli ve besleyici bir meyvedir. Ağacı çok nazlı ve hassas bir ağaçtır tabiri caizse çocuk gibi bakım ister. Yetiştirilmesinde iki önemli unsur çok önemlidir; biri sıcaklık diğeri sudur. Yani tepesi güneşten, kökü sudan ayrılmamalıdır.
Arap kaynaklardan öğrendiğimize göre, hurma dört aşamada istenilen olgunluğa gelirmiş. Kimri, Khlal, Rutab ve Tamr tabir edilen bu aşamaların en sonuncusu artık hurmanın iyice olgunlaşıp güneşte kuruduğu vakti ifade edermiş. İçinde neredeyse hiç su barındırmayan hurma ciddi anlamda C vitamini deposuymuş.
Faydalı bir gıdadır. Hurmada insanın hayatını devam ettirebilmesi için gerekli her şey mevcuttur. Peygamber Efendimiz döneminde insanlar uzun zaman yiyecek bulamazlardı. Sadece hurma yerler, su içerlerdi. Ama hasta olmazlardı. Sahabi, Hz. Aişe validemize "Efendimiz zamanında evinizde ne yer ne içerdiniz" diye sormuş. Hz. Aişe validemizde şu ibretlik cevabı vermiş; "Evimizde bazen iki üç ay geçerdi de ateş yanmazdı, Esvedan yani hurma yiyip su içerdik." (Buhari, Müslim)
Bir başka özelliği ise, şeker oranı yüksek olmasına karşın, kilo aldırmayan bir yapıya sahip olmasıdır. Özellikle suda çözünebilir lif içeriği yüksek olması hurmanın sindirim sistemi rahatsızlıklarını (kabızlık, gaz vb) önlemeye yardımcı, ayrıca, günlük yorgunluktan kurtulmak için de yararlı bir meyve olduğu biliniyor.
Diğer meyvelerde görülmeyen bir yanı, protein içermesi. Hatta protein, yağ ve karbonhidrat (üçünü bir arada) içeren tek meyvedir. Bundan dolayı vücudun yaşlanma belirtilerini azaltır. İçerdiği demir sayesinde, kansızlığa iyi gelir. B1, B2 vitaminlerinin bir arada bulunmasından ötürü karaciğeri kuvvetlendirir. Kansere ve kalp damar hastalıklarına, içerdiği bol fosfor ve kalsiyum ile kemik hastalıklarına karşı koruyucu özellik taşır. Şeker hastaları için çok yararlı bir besindir.
Bilim adamları, insanın sadece hurma ve suyla yıllarca yaşayabileceğini belirtmektedirler. Bu konuda tanınmış uzmanlardan biri olan V. H. W. Dowson, bir hurma ve bir bardak sütün bir insanın günlük besin ihtiyacını karşılamaya yeteceğini söylemiştir. Peygamber Efendimizin ''İçinde hurma bulunan evin halkı aç kalmaz'' hadisi bu manada çok anlamlıdır.
Hayırlı ve lezzetli bir Ramazan ayı diliyorum.
SADECE HURMA YETER
Palmiyegillerden olan hurma, tropikal ve çöl ikliminde yetişir. Çocuk gibi bakım isteyen ağacın yetiştirilmesinde güneş ve su unsurları çok önemlidir. Bilim adamları bünyesinde B1, B2, A ve C vitaminlerini bulundurmasından ötürü, insanın sadece hurma ve suyla yıllarca yaşayabileceğini belirtmektedirler.
Hurma çeşitleri ve ürünleri
Anavatanı Kuzey Afrika, Orta Doğu ve Arabistan yarımadası olan hurmanın bilinen çeşidi 200'e yakındır. Yurdumuzda daha çok Irak, İran ve Suudi Arabistan'dan gelen hurmalar tanınır. Medine'den gelen yumuşak ve tatlı Mabroom ve daha kuru Ajva, Irak'tan gelen Bal hurması, Halavi, Dayri ve en yumuşak cins Barhi en bilinenlerdir. Kuzey Afrika ülkelerinde yetişen Deglet Noor, daha çok kurabiye ve tatlı yapımında kullanılır. Reçeli, macunu, cezeriyesi, sucuğu, dolması, ezmesi, pekmezi yapılır. Hurmanın çekirdeği de faydalıdır. Sabun ve hayvan yemi yapımında kullanılır.