Doğum yapan ve evlat edinenler bu fırsatları kaçırmayın!

Kadın istihdamının devamlılığı bakımından iş hukukumuzda yer alan önemli düzenlemelerden birini “yarım çalışma” uygulaması teşkil etmektedir. Bu uygulamadan işçi statüsünde çalışan kadınlar uzun süreden beri yararlanmaktadır. Kadın memurlar ise yasa çıkmasına rağmen yaklaşık 6 yıldan beri uygulamaya ilişkin yönetmelik çıkarılmaması nedeniyle maalesef bu haklarını kullanamamaktadır. Bu yazımızda belirtilen uygulamadan faydalanma esasları ve avantajları irdelenmiştir.

Avantajları

Kadınların çalışma hayatıyla ilişkilerinin kesintiye uğramaması ve aile hayatının uyum içinde idame ettirilmesi bakımından iş mevzuatında öngörülen doğum sonrası analık hâli izninin bitiminden itibaren yarım çalışma hakkını seçip buna ilişkin öngörülen ödenekten faydalanmaları lehlerine olmaktadır. Özellikle asgari ücretle çalışanların yarım çalışma yoluna gitmesi durumunda maaşlarında azalma yerine artış olmaktadır.

Keza yarım çalışma ödeneğinin günlük miktarı, günlük asgari ücretin net değil brüt tutarı kadardır. Buna göre yarım çalışma ödeneği almaya hak kazanan asgari ücretliler; aylık bazda hesaplandığında 4.253 TL yerine yaklaşık 4.629 TL maaşa hak kazanmaktadırlar. Başka bir anlatımla 306 TL daha fazla kazanmaktadırlar. Bu artış 15 günlük çalışma karşılığı işverenin ödeyeceği miktar ile kalan 15 günlük süreye ilişkin İŞKUR’un ödeyeceği brüt asgari ücretin tutarından ibarettir.

SGK açısından da kayıp yok

Doğum izninden sonra veya evlat edinme tarihinden itibaren yarım çalışma ödeneğinden faydalanan kişilerin fiilen çalıştıkları sürelerde SGK primleri işveren tarafından yatırılacaktır. Çalışmadan yarım çalışma ödeneği aldıkları sürelerde ise ödenek ödenen gün kadar malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları ile genel sağlık sigortası primleri, prime esas kazanç alt sınırı üzerinden %32,5 oranında İşsizlik Sigortası Fonundan ödenmektedir. Böylece SGK yönünden de bir kayıp olmamaktadır.

Faydalanma esasları

Analık hâli izni bitiminden itibaren yarım çalışmaya başlaması, işçi adına doğum veya evlat edinme tarihinden önceki son 3 yılda en az 600 gün işsizlik sigortası primi bildirilmiş olması, haftalık çalışma süresinin yarısı kadar fiilen çalışılması, hak sahipliğine konu olan çocuğun hayatta olması, doğum ve evlat edinme sonrası analık hâli izninin bittiği tarihten itibaren 30 gün içinde İŞKUR’a doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma belgesi ile başvuruda bulunulması gerekmektedir.

Faydalanma süresi

Kadın işçi ile 3 yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere doğum sayısı ve çocuğun engellilik durumuna göre 60 ila 360 gün süreyle, haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilmektedir. Bu izinden yararlananlar, Kanunda aranan şartları sağlamak kaydıyla ücretsiz izin verilen süreler için yarım çalışma ödeneğinden faydalanmaktadır. İş sözleşmesi ile çalışan ve İş Kanunu’nun kapsamında olan veya olmayan her işçi için yarım çalışma uygulaması yapılabilmektedir. Mücbir sebepler dışında, başvuruda gecikilen süre doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma ödeneği almaya hak kazanılan toplam süreden düşülerek ödeme yapılmaktadır.

Geçen sene 25 milyona yakın ödeme yapıldı!

Doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma ödeneğinin günlük miktarı, günlük asgari ücretin brüt tutarı kadardır. 2021 yılına ait yarım çalışma ödeneğinin aylık üst sınırı 1.775,17 TL’dir. Yarım çalışma ödeneği kapsamında 2021 yılında 4.101 kişi ödeneğe hak kazanmıştır. Daha önceki dönemden hak kazananlara yapılan (SGK ve vergi ödemeleri dâhil olmak üzere) ödemeler dâhil olmak üzere yaklaşık 24,5 milyon TL ödeme yapılmıştır.

           Tablo: Yarım Çalışma Ödeneği Ödeme Miktarları

“Merhamet, ahlakın temelidir.” Arthur Schopenhauer