"Sahîh-i Buhârî"nin hadîs kitapları arasındaki yeri
Dün bir nebze, büyük Türk-İslâm âlimi İmâm Buhârî'den bahsettik. Bugün onunla ilgili birkaç nakil daha yapıp kısaca onun eserlerinden, özellikle "Sahîh"inden bahsedelim: İmâm ve allâme gibi vasıflarla anılan fakîh ve hâfız en-Nevevî (v. 676 / 1277), Buhârî hakkında, "Hadîste emîrü'l-mü'minîn" unvânını kullanmıştır. Hâfız İbn-i Hacer el-Askalânî (773-852/1371-1448), onu "cebelü'l-hıfz=hıfz dağı", "İmâmü'd-dünyâ=dünyânın imâmı" ve "sikatü'l-hadîs=hadîste en güvenilir şahıs" gibi sıfatlarla tavsîf etmiştir. Meşhûr tabakat müellifi ez-Zehebî, onun için "şeyhul-islâm" ve "İmâmü'l-huffâz=hâfızların imâmı, hocası" ta'birlerini kullanmaktadır. Hindistân'da yetişen büyük âlimlerden Abdü'l-Hakk ed-Dehlevî'nin ifâde ettiğine göre ise Buhârî, hadîs ilmi ve âlimlerinin İmâmı olup muhaddisler arasında "Emîrü'l-mü'minîn fi'l-hadîs" ve "Nâsıru'l-ehâdîsi'n-nebeviyye" lakablarıyla anılır. Muâsır müelliflerden Hayru'd-din ez-Ziriklî de: Onun hakkında, "Hıbru'l-İslâm", "Hâfız-ı hadîs-i Resûlillah" ta'bîrlerini kullanmıştır. "EN SAHİH KİTAP!.." Yine son devrin büyük ilim adamlarından Yûsuf bin İsmâîl En-Nebhânî ise onu, "Resûlullah'ın (aleyhisselâm) mu'cizelerinden biri" olarak addetmektedir. Bazı âlimler de, "onun, Allahü teâlânın yeryüzünde yürüyen âyetlerinden bir âyet" olduğunu ifâde etmişlerdir... İmâm Buhârî, geniş ilminin yanı sıra, o kadar takvâ, vera' ve zühd sâhibi bir zât idi ki, "Allahü teâlânın Kitâbından sonra en sahîh kitap" olduğunda ittifâk edilen "el-Câmiu's-Sahîh"ini, 600.000 hadîsten 16 sene zarfında seçerken, kendi ifâdesine göre, her hadîsi, kitâbına yazacağı zaman, gusül abdesti veya abdest alıp iki rek'at namaz kılmış ve istihâre yapmıştır. Bu, onun büyük irâde ve azminin, maddî ve ma'nevî yöndeki titizliğinin en bâriz alâmetidir. Sahîh-i Buhârî'nin, hadîse dâir yazılmış bütün kitâpların en Sahîhi olduğunda söz birliği bulunması, hattâ Allah'ın Kitâbı Kur'ân-ı Kerîm'den sonra en sahîh, en doğru, en kıymetli kitâbın, o olduğunun ifâde edilmesi, onun titizliğinin bir mükâfâtı olsa gerektir. Yine kendisinden nakledildiğine göre, demiştir ki: "Ben, bu Sahîh'i, altıyüzbin hadîs arasından seçerek yazdım. Kendimle Allahü teâlâ arasında bunu huccet kıldım. Bu kitapta Sahîh hadîsleri bildirdim. Bununla beraber, kitâbıma almadığım, koymadığım sahîh hadîsler, bunlardan çok daha fazladır." Kendisinden önceki âlimlerin tasnîflerini inceleyen ve birçok eser te'lif eden Muhammed bin İsmâîl el-Buhârî, sırf Sahîh hadîslere dâir kitap yazanların ilkidir... DOKSAN BİN KİŞİ DİNLEDİ Buhârâ'nın köylerinden biri olan Firebr (veya Ferebr)'de, Buhârî'den Sahîh'ini dinleyen Ebu Abdillah el-Firebrî (v. 320/932) demiştir ki: "İmâm'dan, Sahîh'ini (Buhârî-yi Şerifi), doksanbin kişi dinlemiştir. Şimdi, benden başka, ondan rivâyet eden kalmamıştır." Şimdi, onun Sahîh'i hakkında birkaç kelime daha söyleyelim: Sahîh-i Buhârî'deki hadîs-i şerîflerin sayısı 7.275'tir. Mükerrerler çıkarılınca, 4.000 hadîs-i şerîf kalmaktadır. "Sahîh-i Buhârî"nin başında, Resûlulullah (sallallahü aleyhi ve sellem)e "Vahyin nasıl başladığı"nı ifâde eden ve 7 hadîs ihtivâ eden kısa bir bâb vardır. Bunu müteâkiben 1. ciltte 11 "Kitap" ya'nî "Bölüm" bulunmaktadır. Bunlar sıra ile "Îmân", "İlim", "Abdest", "Gusül", "Hayz", "Teyemmüm", "Namaz", "Namaz Vakitleri", "Ezân", "Cum'a" ve "Korku Namazı" bölümleridir. Bu 12 bölümde, 563 bâb ve 818 hadîs mevcûttur. 2. ciltte ise "Kitâbu'l-Iydeyn"den "Kitâbu'l-Cenâiz"e kadar 12 bölüm vardır. Bunların başlıklarının ma'nâları şöyledir: "2 Bayram", "Vitir", "Yağmur Duâsı", "Güneş Tutulması", "Tilâvet Secdesi", "Namazın Kısaltılması", "Teheccüd ya'nî gece namazı", "Tatavvu'" yani "Nâfile namaz", "Mekke ve Medîne Mescidlerinde Namazın Fazîleti", "Namazda İken Yapılıp Yapılmayacak İşler", "Yanılma Secdesi" ve "Cenâzeler". Bunların bâb ve hadîs sayıları da şöyledir: 281 bâbda 412 hadîs bulunmaktadır. Diğer cildler de, bu minvâl üzere devâm etmektedir...