Geçen kış ağzı yanan konserve yaptı, fiyatlar dizginlendi

Canan ERASLAN / İSTANBUL - Geçtiğimiz yılın ilk aylarında vatandaşın mutfağı, o güne kadar görülmemiş fiyatlarla sarsıldı. Manav tezgâhları kuyumcu vitrinine döndü. Kilosu 18-20 liraya domates, 25 liraya taze fasulye, 14 liraya salatalak, 25 liraya sivri biber satıldı. Patates soğan da 8-10 lirayı bulunca, bu konu siyasi bir linç kampanyasına dönüştü, fiyatlardan hükûmet sorumlu tutuldu. Devlet de belediyeler eliyle kentlerde tanzim satış merkezleri açtı ve maliyetinin de altında sebze meyve satışı sağlandı. Mayıs ayından itibaren ürün bollaşıp fiyatlar ucuzlamaya başlayınca tanzim kalktı, her şey normale döndü. Hem fiyatı hızlı artan ürünler daha fazla ekildi, hem yağışlar sebebiyle ürün bollaştı ve fiyatlar düştü.

İşte tam bu noktada kadın hareketi atağa kalktı ve sebze ve meyve ucuzken, bu kış için hazırlıklara başladı. Patlıcanı, biberi, fasulyeyi ve hatta domatesi kuruttu, doğranmış domates, patlıcan, biber, fasulye konservesi, biber ve patlıcan dolması konservesi yaptı. Kadınlar konserveye girişince kapak krizi patladı. Esnaf, bunca kapak talebi beklemediği için hazırlıksız yakalandı, perakende mağazaları camlarına ‘kapak kalmadı’ yazıları asmaya başladı. Her ürünün piyasada azaldığı durumlarda ortaya çıkan karaborsa yeniden hortladı ve 25 kuruşluk kapaklar 3 liraya fırladı. Yani 20 kuruşa domates alan, üzerini 2,5-3 liraya kapatmak zorunda kaldı. 
Bu yıl ise fiyatlar işte bu kapak karaborsasına sebep olan eğilimin de etkisiyle artmadı. Talep yoğunluğunu en iyi bilenlerden olan Tüm Bostan Sebze ve Meyve Komisyoncuları Federasyonu (TÜMESKOM) Başkanı Burhan Er “Geçen yılki gelişmeler ders oldu. Herkes konservesini yaptı, mutfaklarda bu konserveler, kurutulmuş ürünler yeniyor. Bu yıl turfanda sebze ve meyveye talep çok fazla değil. Geçen yıl fiyatlar hem üretim azlığı hem de siyaset etkisiyle artmıştı. Siyasi tartışmaların bu fiyatlar üzerinden yürümesi de siyasi artışların bir göstergesi oldu” dedi. 

Dünyanın gözü bizde ihracat sınırlanmalı
“Türkiye’de ekim fırsatı varken, neden 20 milyon ton değil de 4 milyon ton patates üretiliyor” diye soran Burhan Er, ihracatın sınırlanmasını desteklediklerini belirtti ve “Önce insanımız ucuza sebze yiyecek, fazlası ihraç edilecek. Dünyanın gözü bizde. Libya’da, Suriye’de, Mısır’da ateş var. Başta o ülkeler olmak üzere komşular bizden alacak. Talep çok olunca da fiyatlar yüzde 200, 300 artıyor, olan bize oluyor. Ben ihracatın sınırlanması taraftarıyım” diye konuştu.

Fiyatlara mutlaka müdahale olmalı
Serbest piyasanın Türkiye’de çok yanlış anlaşıldığını, kâr oranlarında sınır olmadığı için fahiş fiyat artışları yaşandığını söyleyen Burhan Er “552 sayılı kanun hükmünde kararname vardı. Buna dayanarak ürünlerde etiket kontrolü yapılır, alış ve satış fiyatına bakılır ve düzenleme sağlanırdı. Serbest piyasa diye şimdi yüzde 50, 60 ve hatta yüzde 100 kâr oranları görüyoruz. Buna müsaade edilmemeli. Kalitesine, hijyenine bakılırken fiyat dengesine de dikkat edilmeli” ifadesini kullandı. 

Bizim soframıza turfanda gelmez
TÜMESKOM Başkanı Burhan Er “Ben evime kışın biber, patlıcan, fasulye götürürüm götürmesine de eşim onlardan yemek yapmaz. Onun için yazdan hazırlığını yapar. Bu akşam mesela taze taze yazın konserve yapılmış bamya varmış yemekte” diyerek kendi ev alışkanlıklarından söz etti.

Bolluk olsun yine biz hattı büyüttük
n Sarten Ambalaj CEO’su Zeki Sarıbekir, Türkiye’de yıllık 1 milyar adet kapak üretildiğini, evde yapılan konserve ve salça sayısının 200 milyon adet civarında olduğunu, kalan kapakların da sanayide kullanıldığını söyledi. Geçen yıl kapak talebi patlayınca, yıllık 100 milyon olan üretimi 200 milyona çıkardıklarını,  fabrikaya yeni bir hat alıp üretimi yüzde 30 artırdıklarını söyleyen Sarıbekir “Geçen yıl pahalı kış sezonunun ardından ucuz ürünleri gören konserve yaptı, talep arttı. Umarım ürün yine bol olur. Bu yıl kapak bol, sıkıntı olmaz” dedi.

Patates-soğan nasıl ucuzladı?
2019 yılında patates ve soğanın fiyatı, beklenmedik şekilde yükseldi ve 10 lirayı gördüğü zamanlar oldu. Devlet bunu önlemek için ithalat yoluna gitti. Ardından tanzim satış merkezlerinde patates, soğan, domates, biber ve patlıcan olmak üzere, spekülasyon yapılan sebzeleri tarladan tüketiciye ulaştırdı. Yaz aylarında yeni ürün girişi ile fiyatlar düşmeye başladı. Patates ve soğanda yaz aylarında fiyatlar 50 kuruşa kadar düşünce, tüketiciler geçmiş yıllardaki gibi bu iki üründe kışlık ihtiyacını toptan alarak karşıladı ve tarladan ürün girişinin durduğu sonbahar ve kış aylarında talep artmadığı için fiyatlar da geçen yılki gibi yükselmedi.

FİYATLAR SON BİR YILDA NE KADAR DÜŞTÜ?

2019 2020