Polis ve subaylık gibi yıpratıcı işlerde çalışanların emekliliği

Soru: "Ben ve eşim 15 Nisan 1994 tarihinde polis olarak atandık. Benim doğum tarihim 18 Eylül 1973, eşimin ise 27 Kasım 1969'dur. Eşim polis olmadan önce bir sene SSK'lı çalışmış. Sonrasında 18 ay askerlik yapmış ve bu süreyi borçlandı. Ne zaman emekli olabiliriz?" Rumuz: "Komiser"/İstanbul

HESAPLAMAK İHTİSAS İSTER

Bu hafta polis, subay, astsubay, uzman çavuş, uzman onbaşı, MİT personeli gibi yıpratıcı işlerde çalışan, rızkını kazanması yanında vatanı için hayatını hiçe sayan kahramanlarımızın emekliliğinin nasıl hesaplandığını yazmamın iki nedeni var. Bunlardan ilki bu fedakâr ve cefakâr Kahraman Okurlarımıza, emeklilik hesabını kendilerinin de hesaplayabileceği biçimde basitçe anlatmak. Diğer neden ise konuyu yeterince bilmediklerini, bilmedikleri için de farkında olmadan hatalı bilgiler veren ve ilgililerin sosyal kayıplar yaşamasına neden olanlara yıpratıcı işlerde çalışanların emeklilik hesabını öğretmek.

Malumu olduğu üzere Anasol-M Hükümeti dönemi öncesinde SSK'lı erkekler 25 yıl, kadınlar ise 20 yıl sigortalılık süresini tamamlamak ve en az 5000 gün prim ödemek şartı ile yaşa tabi olmadan emekli olmakta idi. Bağ-Kur sigortalısı esnaflarla Emekli Sandığı iştirakçisi olan memurlardan, erkek olanlar 25 tam yıl (9000 gün) kadın olanlar ise 20 tam yıl (7200 gün) prim ödeyince yaşı beklemez, talepte bulunduğu zaman emekli maaşı almaya hak kazanırdı.

8 Eylül 1999 tarihinde emekli olmak için aranan sigortalılık süresini/prim ödeme gün sayısını tamamlamasına iki yıldan fazla kalan sigortalılara kademeli olarak artan bir yaş şartı getirildi. SSK emekliliği için kademeli yaş şartı 506 sayılı Kanunun geçici 81'inci maddesinde, Bağ-Kur emekliliği için kademeli yaş şartı 1479 sayılı Kanunun geçici 10'uncu maddesinde, Emekli Sandığı emekliliği için ise kademeli yaş şartı 5434 sayılı Kanunun geçici 205'inci maddesinde düzenlendi. Bu düzenlemeler birbirine benzer gibi görünse de geçici madde ile getirilen yasal düzenlemelerin arasında ciddi farklar var.

EMEKLİLİK YAŞINI BELİRLEYEN KRİTERLER

Burada özellikle belirtmemizde fayda var. SSK emekliliğinde yaşı belirleyen temel kriter 23 Mayıs 2002 tarihindeki sigortalılık süresi. Sigortalılık süresi de ilk defa prim ödenmeye başlanan tarih ile 23 Mayıs 2002 tarihi arasındaki süreye göre belirlendiği için eski sigortalılar daha erken emekli olabiliyor. Oysa Bağ-Kur ve Emekli Sandığı için emeklilik yaşının tespitinde sigortalılığın eski olmasının önemi yok. Bağ-Kur emekliliğinde yaşı belirleyen temel unsur 1 Haziran 2002 tarihi itibariyle kadın sigortalılar için 20 yılı erkek sigortalılar için 25 yılı tamamlamaya kalan süre. Oysa Emekli Sandığı emekliliğinde emeklilik yaşını belirleyen temel unsur "emeklilik hizmet sürelerini doldurmaya" kalan süre (kadın 20, erkek 25 yıl hizmet). İşte yasal düzenlemede yer alan "emeklilik hizmet sürelerini doldurmaya" ibaresi, yıpratıcı işlerde çalışan memurların emekliliğinin farklı hesaplanmasına neden oluyor.

YIPRATICI İŞLERDE ÇALIŞANLAR ERKEN EMEKLİ OLUR

Emekli Sandığı Kanununun fiili hizmet zammını (yıpranma) düzenleyen 32'nci maddesi hükmüne göre, polis, subay, astsubay, uzman çavuş, uzman onbaşı, MİT personelleri her yıl için 3 ay fiili hizmet zammı kazanıyor. Bu tür görevleri yapan erkekler 20 yıl çalışınca yıpranmayla birlikte 25 yıl, kadınlar 16 yıl çalışınca yıpranmayla birlikte 20 yıl hizmet sürelerini tamamlamış oluyor. Dolayısıyla sadece yasanın yürürlüğe girdiği 23 Mayıs 2002 tarihi itibariyle değil ileride kazanacağı yıpranma süreleri de emeklilik yaşını aşağı çekiyor.

Yıpratıcı işlerde çalışanların emekliliğini basit olarak şöyle hesaplıyoruz:

Bu görevlere atananların, göreve başladıkları tarih öncesinde başka sigortalılıkları yoksa erkekler için göreve atandıkları tarihe 20 sene, kadınlar için göreve atandıkları tarihe 16 sene ekliyor ve bulduğumuz tarihe karşılık gelen emeklilik yaşını tespit ediyor daha sonra ise yıpranmalı işte çalışılan toplam sigortalılık süresinin dörtte birini de yaştan indiriyoruz. Bu anlatımdan hareketle kadın okurumuzun emeklilik yaşını bulalım. Okurumuz, ilk defa polisliğe 15.4.1994 tarihinde atandığına göre 16 yıl sonrası 15.4.2010 tarihi olacaktır. Bu durumda emeklilik hizmet süresini tamamlamasına yasanın yürürlüğe girdiği tarihte 7 yıldan fazla 8 yıldan az kaldığı için 46 yaş şartına tabi olacaktır. 15.10.2014 tarihi itibariyle olan 20 yıl 6 aylık hizmet karşılığı yaştan düşülecek süre 5 yıl 1 ay 15 gün olacaktır. Buna göre okurumuz emekli olmaya hak kazanmıştır.

Yıpratıcı işlerde çalışanların göreve atandıkları tarihten önce sigortalılıkları var ise bu süreyi erkekler için 25 yıldan kadınlar için 20 yıldan düşmeli, akabinde bu süreyi de 1.25'e bölerek yıpranma hariç gerekli olan emeklilik hizmet süresini tespit etmeliyiz. Daha sonra bu süreyi göreve atanma tarihine eklemeli, bulduğumuz tarihe karşılık gelen emeklilik yaşını tespit etmeli, yıpranmalı işte çalışılan toplam sigortalılık süresinin dörtte birini de yaştan indirmeliyiz. Şimdi okurumuzun polis eşinin emeklilik yaşını hesap edelim:

Göreve atandığı tarihte 2 yıl 6 ay sigorta hizmeti bulunduğuna göre emeklilik için yıpranma dahil 22 yıl 6 ay prim ödenmiş olması gerekir. Bu sürenin karşılığı 8100 gündür. 8100 günü 1.25'e bölünce 6480 günü elde ederiz. 6480 gün 18 yıla karşılık gelir. Yani okurumuz, kademeli emeklilik yaş düzenlemesi çıkmasa idi 2 yıl 6 ay sigorta hizmeti, 18 yıl polislik hizmeti, 4 yıl 6 ay yıpranma hizmeti ile 25 yılı tamamladığında emekli olabilecekti. Buna göre de emeklilik hizmet sürelerini tamamlama tarihi atandığı tarihten 18 yıl sonrası olan 15.4.2012 olacaktı. Dolayısıyla okurumuz, yasanın yürürlüğe girdiği tarihte emeklilik hizmet süresini tamamlamasına 9 yıl 6 aydan fazla 11 yıldan az kaldığı için 50 yaş şartına tabi olacaktır. 15.10.2014 tarihi itibariyle 5 yıl 1 ay 15 günlük yıpranmayı düşünce emeklilik şartı 44 yaş 10 ay 15 gün bulunacaktır. Okurumuz bu yaş şartını da 13.10.2014 tarihinde tamamlamış olduğundan emekli olmaya hak kazanmış olacaktır...