Genç nesli bekleyen tehlike: Sosyal jet-lag

ZİYNETİ KOCABIYIK'IN HABERİ

Günümüzün en önemli problemlerinden biri hâline gelen ekran bağımlılığı, başta gençler olmak üzere hepimizi uykusuz bırakıyor. Yatmadan önce saatlerce bilgisayar ya da telefona bakmanın uyku düzenini bozduğunu belirten uzmanlar, bu durumun aynı gün içinde 6 saat diliminden fazla uçan kişilerde görülen jet-lag benzeri sendroma yol açabileceğine dikkat çekiyor. Sosyal jet-lag adı verilen bu uyku bozukluğu, gençlerde ergenlik problemlerinin daha şiddetli görülmesine, okul başarısının düşmesine, psikolojilerinin bozulmasına, yetişkinlerde ise Tip-2 diyabetten obeziteye, depresyondan kalp hastalıklarındaki artışa kadar önemli sağlık problemlerine yol açıyor.

BİYOLOJİK RİTİM BOZULUYOR

Günlük aktivitelerimizi yaptığımız sosyal saatimiz ile vücut ritmini düzenleyen biyolojik saatimizin arasında uyumsuzluk olmasının ‘sosyal jet-lag’ olarak tarif edildiğini söyleyen İSÜ Medical Park Gaziosmanpaşa Hastanesinden Nöroloji Uzmanı Dr. Serdar Taşdemir “Sanayi devrimi ile artan mesai saatleri, elektriğin keşfi ve son 30 yıl içerisinde bilgisayar teknolojilerinin gelişmesine bağlı olarak insanların karanlık saatlerde ışığı daha fazla kullanması biyolojik ritim üzerinde olumsuz etkilere neden oldu. Sosyal bir varlık olan insan 24 saat içerisinde birçok aktivite yapmak zorundadır. Okul ve iş hayatı gibi yükümlülükler, hobiler, aile- arkadaş ilişkileri nedeniyle zamanın aşırı kullanımı uyku ya da biyolojik ritmimizde bozulmalara neden oluyor. Aşırı çalışma saatleri, vardiyalı çalışmalar, yeterli gün ışığı alamama (özellikle plaza çalışanları), uyku düzeninde bozulmalar sosyal jet-lag’a neden oluyor” dedi.

PAZARTESİ SENDROMUNUN SEBEBİ

Herkesin kâbusu olan pazartesi sendromunun da en önemli sebebinin sosyal jet-lag olduğunu belirten Dr. Taşdemir “Hafta sonu daha geç saatlerde uyanılmasına rağmen halen yorgunluk hissetmek, yeni başlayan haftaya daha yorgun girmek, haftanın son günlerine doğru iş ve okul hayatına alışmışken, hafta sonunun gelişiyle yeni bir haftaya yine yorgun başlanabileceğinin verdiği stres, sosyal jet-lag ile bağlantılı olabilir” açıklamasını yaptı.

ERGENLER RİSK ALTINDA

Hayatımıza giren elektronik cihazlar uyku sürelerimizin kısalmasına sebep olan etkenlerin başında geldiğini hatırlatan Dr. Taşdemir, günümüzde ergenlerin odalarına kapanıp, çok geç saatlere kadar sosyal medyada vakit geçirdikleirni hatırlatarak “Ergenlik dönemnde vücut uyku düzen- sirkadien ritim- erişkinlere göre daha farklı çalışmaktadır. Cep telefonu kullanımı, televizyon gibi gece geç saatlere kadar kullanılan cihazlar karanlıkta alınması gereken uyku saatlerin kısaltmaktadır. Okul gibi sosyal nedenlerden dolayı erken saatlerde güne başlayan, yetersiz uyuyan ergenlik döneminideki kişilerde akademki başarısızlığın arttığı çeşitil bilimsel çalışmalarda gösterilmştir. Yetersiz uyku düzeyine bağlı olarak fiziksel gelişme geriilm, psikyatrik rahatsızlıklarda artışlar izlenmştir” dedi.

TRAFİK KAZALARINDA DA ARTIŞA SEBEP OLUYOR

Günlük hayatın hızı, uzayan çalışma saatler ve sosyal medya kullanımının uyku saatlerini olumsuz etklediğini belirten Dr. Taşdemir “Günümüzde çalışma saatlerinin yanında sosyal medya kullanımı, aile arkadaş ve hobilere ayrılması gereken zamana bağlı olarak uyku saatleri oldukça kısalmıştır. En az 7 saat uyuması gereken bireyler 4-5 saat uyku ile hayatını devam ettirmektedir. Özellikle hafta sonu geç saatlere kadar süren uyumama ve hafta sonralarında geç saatlerde uyanma, sosyal jet-lag oluşmasının en önemli nedenlerindendir. Biyolojk ritme uyumsuz olan kısa süreli verimisiz uykular günlük hayatta hafıza sorunları, aşırı yorgunluk, uyku atakları, depresyon gibi yakınmalara neden olmaktadır. Bu yakınmalara bağlı olarak iş veriminde azalma, sosyal ilişkilerde bozulma, iş ve trafik kazalarında artışlar ortaya çıkabilmektedir” dye açıkladı.

NASIL BAŞ EDİLİR?

>> En önemli adım uyku düzendir. Hafta sonu dâhil uyku ve uyanma saatiniz aynı olmalıdır. Günde en az 7 saat uyuyacak şekilde planlama yapmalısınız.

>> Gün ışığından mümkün olduğunca fazla yararlanmalısınız. Çalışma ya da okul saatler arasında gün ışığına çıkmaya çalışmalısınız.

>> Kafen kullanımına dikkat etmeli, akşam saatlerinde kafen almamalısınız.

>> Beslenmeye dikkat etmeli, karbonhidrat ya da yağlı gıdalar yerne proten ağırlıklı yiyecekler, meyveler tercih etmelsnz.

>> Gün içerisinde mümkün ise spora vakit ayırmalısınız.