Bir milyar kişinin hükümdarı: Papa
13 Mart 2013 01:00
İstanbul, Roma, Kudüs, Antakya ve İskenderiye'de eşit statüde beş büyük Hıristiyan patriği vardır. Roma'daki, 1054'te papazların evlenmesi ve âyinlerin halk lisanıyla yapılması gibi meselelerden dolayı diğerleriyle ters düştü. İstanbul ile Roma birbirini aforoz etti. Böylece Hıristiyanlar Katolik ve Ortodoks diye ayrıldı.
Katolik kilisesi, Aziz Petrus'u, "göklerdeki" Hazret-i İsa'nın yeryüzündeki vekili olmak hasebiyle dünyevî iktidarı üstlenmiş ilk papa, sonraki papaları da onun halefi sayar. Bu sebeple sözü kanundur; yanılmaz. 476'da Roma İmparatorluğu yıkılınca, İtalya barbar istilasına uğradı. IX. asırda Frank Kralı'nı Roma İmparatoru ilan etme karşılığında, Papa, Roma civarında cismanî iktidar kurdu. Halka, mahsulün 1/10'unu kiliseye vermeleri emrolunduğu için kilise zenginleşti. Nüfuzlu aileler, kendilerinden papa seçtirmek için mücadele etti. Çocuk yaşta veya gayrı meşru çocuklara sahip ahlâksız papalar görüldü.
Vatikan'da bulunan San Pietro Meydanı
Papa ile Alman İmparatoru, rahip tayininden dolayı ihtilafa düştü. Papa, imparatoru aforoz etti. İmparator da gelip, papayı tahtından indirdi. Yerine bir Alman ruhanisini geçirdi. Kavgayı eski papa kazandı. 1077'de aforozu kaldırması için özür dilemek üzere Canossa'ya gelen imparator IV. Heinrich, kış günü çıplak ayakla papalık sarayı önünde günlerce bekledi.
1309'da Fransa Kralı Güzel Philippe, kendi himayesinde Fransız bir papa tayin etti. Buna "Bâbil Esâreti" denir. Böylece Avignon ve Roma'da oturan, birbirlerini aforoz eden iki papa ortaya çıktı. 1377'de bütün piskoposlar toplanıp, iki papayı azletti. Roma'da oturan yeni bir papa seçti. 1870'de Birleşik İtalya kurulurken Papalık Devleti ortadan kaldırıldı. Papa da, kendisini kiliseye hapsetti. Siyasî avantajlar elde etmek isteyen Mussolini tarafından 1929 Laterano Anlaşması ile Vatikan Devleti kuruldu.
0,44 kilometrekarelik arazisiyle ve 1000 nüfusuyla dünyanın en küçük devleti olan Vatikan, Roma'da Havari Petrus'un da mezarının bulunduğu San Petro Kilisesi ile etrafındaki binalardan, Laterano Sarayı ve Roma dışındaki Castel Gandolfo adlı yazlık saraydan müteşekkildir. Dünya ile diplomatik münasebeti vardır. Orta Çağ tarzı kıyafetleri Michelangelo tarafından tasarlanan İsviçreli muhafızlar tarafından korunur. Afrika'nın ücra bir köyündeki papaz, Roma'daki papaya tâbidir. Bu bakımdan gücü büyüktür. Vatikan, şirketleri ve bankasıyla çok zengindir.
Roma Piskoposu'na Papa Siricius'tan (384-399) beri "baba" manasına papa demek adet olmuştur. Resmî bir papalar listesi yoktur. 265 papa geçmişse de sayıda ihtilaf vardır. Bazı isimler, dine aykırı görülen fiilleri sebebiyle sonradan listeden çıkarılmıştır. Papayı kabul etmeyerek, kendisini papa ilan edenlere antipapa denir. Bunlar listeye alınmaz.
Papayı, yüzün üzerinde kardinalin bulunduğu bir meclis seçer. Her Hıristiyan cemaatinin bir şefi (piskopos) vardır. Bunlardan Papalık nezdinde idarî vazifesi olanlara kardinal denir. Seçime yaşı 80'e varmayanlar katılır. Heyet, Vatikan'da Sistina Şapeli'nde toplanır ve papayı seçene kadar kimseyle görüşemez. Latince kilitli manasına konklav denilen seçim uzarsa, verilen yemek her gün bir miktar azaltılır; 7. gün sadece kuru ekmek ve su verilir. Eskiden salonun çatısı da kaldırılırdı. Artık öğle ve akşam yemeği için çıkmalarına izin veriliyor. Sessizlik yeminini bozmanın cezası aforozdur (dinden atma). İttifak değil, ekseriyet aranır. Papa seçilemezse, bacadan tüttürülen siyah dumanla; seçilirse, beyaz dumanla ilan edilir. 1922'de seçim beş gün sürmüştü. Seçilen papaya netice arzedilir; rızası alınır. Sonra kardinaller papayı ağzından öperler. En yaşlı kardinal balkona çıkıp "Habemus Papam" (Bir papamız var!) diyerek haberi meydanda bekleyen insanlara ve dünyaya ilan eder.
Türkler ve Papalık
Hun İmparatoru Attila, 452'de Roma önüne gelmiş; Papa Aziz Leo, kıymetli hediyelerle yalvararak Avrupa'yı kurtarmıştı. Cem Sultan, zamanın papası Alessandro Borgia'nın eline düşmüş; tedricen zehirlenerek öldürülmüştü. 1847'de Sultan Abdülmecid, tahta çıkan Papa IX. Pius'u tebrik etmek üzere bir heyet gönderdi. Papa, Paskalya perhizinde kimseyi kabul etmemesine rağmen, Osmanlı heyetini kabul etti. Papanın huzuruna giren kimse, önce diz çöker; sonra ayakta olduğu halde konuşurdu. Papa, mülâkat sırasında Osmanlı elçisini karşısına oturttu. Sultan Hamid de Papa'ya hediye ve elçi gönderirdi.
Kimliğini gizleyen kadın, papa oldu!
857'de Papa IV. Leon vefat edince yerine, San Martino Manastırı'nda din dersleri veren Joan adında bir İngiliz, VIII. Ioannes adıyla yerine seçildi. Atina'da okuyup Roma'ya geçmiş; engin bilgisiyle dikkat çekmişti. "Bilginlerin Hocası" diye tanındı. Papalığa ondan daha münasibi yoktu. İmparator II. Louis'ye taç bile giydirdi. Ne var ki, zamanla halk içine çıkmaması şüphe uyandırdı. Tiber ırmağının taşması, günlerce süren zelzele ve ardından çekirge yağmuru, papanın uğursuzluğuna hamledildi. İki yıl sonra bir Paskalya yortusu merasiminde katır üstünde Vatikan'dan Lateran'a giderken fenalaştı. San Clemantino kilisesine kaldırıldı. İşte gerçek böyle ortaya çıktı: Papa kadın; üstelik de Saksonya elçisi Lambert'ten hamileydi. Halk kiliseye hücum ettiğinde, ikisi de ölmüştü. O zamandan beri papa seçilen şahıs, ortası delik bir sandalyeye oturur. Kardinallerin en yaşlısı elle muayene eder. Vatikan, böyle bir kadın papanın varlığını reddeder.