Prof. Dr. Ekrem Buğra Ekinci

* Cumhuriyet'in ilk yıllarında devletle parti iç içeydi. Parti programı, devletin ideolojisiydi. Parti, sadece iktidar değil, rejimin garantörüydü.

* Eskiden minarelerden müezzinlerin yanık sesle okuduğu ezan, müminleri cûşa getirir, gayrimüslimleri ise hayran bırakırdı.

* Türkçe konuşmasa ve Türk ırkından olmasa da Türkiye cumhuriyetine vatandaşlık bağıyla bağlananlar Türk diye anılır. Ancak maddenin tatbiki biraz problemli olmuştur.

* Simit, sabah kahvaltısının parlak yıldızı, sokakların çıtır romantizmi, fakirin pastası, zenginin diyet bozanı, talebenin kurtarıcısıdır. Susamlı simit de gemilerdeki can simidi de insan hayatını kurtarmakta müşterektir...

* Bir devir halk kahramanı sayılan biri, başka bir devirde hain damgası yiyebilir. Tarih, bu tür “etiketlerin” ne kadar kolay yapıştırıldığını ve bir devir sonra tersyüz edildiğini sık göstermiştir.

* Nizamülmülk, Selçukluyu, Selçuklu yapan ve hizmetlerinin eseri günümüze kadar gelen yüksek bir şahsiyettir.

* Osmanlılar, mahallelere cemaati alacak kadar, çatılı, şirin ve zarif camiler yapmışlar. Öte yandan Cuma cemaati için abidevi kubbeli ve çok minareli camiler dikmişler.

Hikâyelerde, masallarda ve menkıbelerde kızını zengin ama zalim biriyle evlendiren baba umumiyetle pişman olur. Güzel ahlakı tercih edenler kazanır.

Dürzilik, Müslümanlıktan en fazla ayrılmış mezheptir. Şiilik ve Hristiyanlığa benzer tarafları çoktur. Ayrı bir din kabul edilir.

* Bir hadisin ne manaya geldiğini anlamadan onunla amel etmeye kalkan kişi, umumiyetle sünnetin hilafına hareket etmiş olur. Çünkü avam, her hadisi anlayamaz.

*Sokrates, “Mesut olmak istiyorsan evlen ya da evlenme. Her iki halde de pişman olursun” demiştir. Ama onun gibi aykırı birinin evlenip de mesut olması zaten beklenmez.

* Fatih Sultan Mehmet, İstanbul kuşatılmasında Bizans'ta bulunan casusları vasıtasıyla şehrin askerî sırlarından birçoklarını öğrenmişti. Hatta sultanın gizlice şehre girip haber topladığına inanılmıştır...

* İktidarı gasbedeli yüz seneden fazla zaman geçti. Koca imparatorluğun mezarcısı oldular. Buna rağmen ne izleri ne de sesleri eksildi. "İttihatçılar ölür, İttihatçılık ölmez" sloganı doğru çıktı. Bu muvaffakiyete destan yazılsa yeridir...

* Evliya Çelebi, Sultan Fatih’in cami yaptırırken, Ayasofya kadar ihtişamlı olmasın diye sütunları kısaltan mimarın elini kestirdiğini, mimarın da mahkemeye gittiğini anlatır. Peki, “hikâye” tarihe ne kadar uygundur?

* Kâtiplik, yani memuriyet, vaktiyle herkesin hayallerini süsleyen güzide bir meslekti. “Üsküdar’a gider iken” diye başlayan ve Kâtibim diye de bilinen şarkı bu hissiyatı terennüm eder. Bütün dünyaya yayılmış, adaptasyonları yapılmış, âdeta Türkiye’nin sembolü olmuştur…

Kapatılmasından 25 sene sonra tek tük türbeler ziyarete açılmıştır. Yakın zamanda hemen hepsi açılmışsa da hâlâ kapalı olan padişah türbeleri vardır. Halk, varlığını milletine vakfetmiş bu faziletli kahramanları evliya bilmiş, türbelerini ziyaretgah yapmış, kerametlerine şahit olmuştur.

* Osmanlılar Kur’ân-ı kerim mealine itibar etmemişti. Ta ki İttihatçı iktidarında Hristiyan bir Arap ortaya çıkana kadar...

* Eskiden suç işleyenler dağa çıkıp eşkıyalığa başlardı. Haklarında idam hükmü olduğu için, bunlara "fermanlı" denirdi. “Ferman padişahın, dağlar bizimdir” sözü meşhurdur. Bunları dağdan indirmek için hükûmetin enteresan bir usulü vardı...

*Sultan Vahîdeddin, ağabeyi Sultan Reşad’ın naaşını görünce, “Meğer saltanat ile teneşir arası ne kadar kısaymış’” demişti...

*Jandarma korkusuyla, yüzlerce yıllık kültür hazinesi kitaplar kuyularda çürümeye terk edilmişti.