Canan Eraslan

Geçtiğimiz hafta bu köşeyi okuduysanız hatırlayacaksınız… “Poşet ücretli olsun mu?” sorusunu yönelttiğim bir yazıydı. Market poşetlerinin 2019 yılından itibaren ücretli olmasındaki amacın ‘çevre’ olduğunu, yüzlerce yıl yok olmayan bu poşetlerin kullanımının azaltılması olduğunu vurguladım ve 2019’dan bu yana 25 kuruş olan poşetin yeni fiyatının yükseltilmesi gerektiği görüşümü ifade edip hatta “1,5-2 lira olsun” diye de vurguladım.

Plastik poşetler ilk defa 1 Ocak 2019'da ücretli oldu. O gün belirlenen 25 kuruşluk ücretle, bugüne kadar gelindi. Amaç neydi? Kişi başına ayda 35, yılda 440 adet olan poşet kullanımını azaltmak...

Dünyada yaşama süresi ortalamasının 4,5 yıl artması beklenirken, doğum oranları hızla azalıyor. Bu da nüfusun yaşlanmasını ve ardından birçok sorunu da beraberinde getiriyor. Üretim, iş gücü kaybı, gelecek ve nüfus endişeleri gibi…

Alıştık... Kasım ayı indirimlerin konuşulduğu, alışverişin katlandığı, kredi kartlarında limitlerin dolup, kredi kullanımının zirve yaptığı bir ay. Maalesef en kötüsü de o yapılan alışverişlerde uzatılan kredi kartının ödeme tarihi geldiğinde yaşanıyor. Kasım ayı bittiğinde yani...

Evet, "hayat tecrübe; tecrübe de hatalardan geriye kalan derstir” derler…

Hepimiz biliyor, görüyor ve yaşıyoruz ki, yarının dünle alakasının olmadığı bugünden belli... Dün bize çok önemli gelen birçok meslek bugün yok. Bugün ne olduğunu anlamadığımız işler, meslek kolları ve sektörler ise yarının vazgeçilmezi olacak... Daha dün "Bu yapay zekâ da ne böyle!.. Her şeyi şıp diye yapıveriyor" derken bugün geldiğimiz noktada can güvenliğimizi bile tehdit edebilir bir noktaya evrildiğini görmekten dolayı endişeliyiz. Zor, anlaşılmaz, tahmin edilemez bir dönem bu. Işık hızıyla değişen gündemler var. Bu hız içerisinde gençlerin yarınını planlaması, kariyer yollarını nasıl çizeceklerine dair ayrıntılar büyük önem taşıyor.

Türk insanı, dünyada görülmemiş felaketin, 6 Şubat 2023 depreminin yaralarını sarmaya çalışıyor. Depremin ilk anından maddi destek yapan, eline kazmasını küreğini, hassas cihazlarını alarak yardıma koşan onlarca ülkeden yüzlerce insan... Küçük bir umut için geceler boyu verilen mücadele… Asla unutulmaması gereken anlar...

Amerika... Son 5 yılda dış ticaretin ikiye katlandığı, karşılıklı yatırımlarımızın arttığı dünya devi. Tüm ülkeler için büyük önem taşıyan bu ülkede 5 Kasım'da seçimler yapılacak malum. Yaşlılığa bağlı sağlık sorunları nedeniyle başkanlığa yeniden aday olmayan Joe Biden’ın da desteğiyle yarışa başlayan Başkan Yardımcısı Kamala Harris ile Biden öncesi dönemin başkanı Donald Trump arasında geçecek bu yarış. Seçime 2 hafta kala hangi adayın kazanacağına dair tahminler, kamuoyu yoklamaları birbiriyle yarışıyor. Ülkede eyaletler arası dengeler, son dakika konuşmaları, TV programları sonucu son dakikada değiştirebilecek etkiye sahip olabiliyor ve tüm dünyada neredeyse tüm insanlığı ilgilendiriyor.

İş dünyasının başarılarıyla yıldızlaşmış isimleri zaman zaman gençlerle bir araya gelir, tecrübelerini aktarır; neyi nasıl yapacağını anlatır... Adına mentörlük dediğimiz sistemle bazen bire bir "gönüllü" danışmanlık da verirler. Peki bu yıldız isimler hep başarılı mı olmuşlar? Hiç mi yanlışları yok?

Bir yurt dışı seyahatimde bir şehirden diğerine giderken yollarda yüzlerce meyve ağacı görünce hem şaşırıp hem mutlu olmuştum. Yolda durup o elmalardan tatmak çok keyifliydi. Peki bizde neden yok yol kenarlarında sıra sıra meyveler? Yani gelen geçenin emrine amade olanından... Yoksa insanların gelir elde etmek için diktikleri milyonlarca ağaç var tabii... 

İş dünyasının temsilcileri, dünyanın dört bir yanında, adını bilmediğimiz ülkelere ihracat yapıyor. Adım attıkları her ülkeye kendi ürünlerinin yanı sıra Türk kültürünü de taşıyor. Hani TRT'nin düzenlediği "23 Nisan Şenlikleri" vardı. Amerika'dan Afrika'ya kadar onlarca ülkeden yüzlerce çocuk gelir, kendi kültürleri ve dilleriyle gösteriler yapar, Türk çocuklarla kaynaşır, misafirimiz olurdu. Günün birinde büyüyen çocuklar birer Türkiye elçisi olur, hiç olmazsa ülkemizin haritadaki yerini bilirdi.

Geleceksen gel gayrı...

Gazeteciliğimin ilk günlerinden itibaren fiyatları izlerim. Ne, nerede kaça satılıyor? O ürünün toptan fiyatı ne kadar?

İsrail dünyanın gözü önünde soykırım uygularken, zaten hep sıcak olan bölgeyi yanardağa çevirdi. O yanardağdan lav fışkırdıkça sıçrayan kıvılcımlar aylardır dünyayı diken üstünde tutmaya yetiyor. Bir ay sonra 1 yılını tamamlayacak olan, insanlığın hiçe sayıldığı yangın devam edip, koca koca devletlerden o yangına alev topları taşınırken, ekonomilerin güllük gülistanlık olması beklenemez elbet. Her gün 3. Dünya Savaşına sebep sayılabilecek bir gelişme olacak diye korku içinde bütün dünya. Dünya siyasetinin ekranı gibi çalışan para piyasaları ise hop aşağı hop yukarı dalgalanıp duruyor. Bizim borsamız, yani Borsa İstanbul'un ise etkilenmediği şey yok. Dünya siyaseti, ülke siyaseti, spekülasyonlar, manipülasyonlar, sosyal medya yalanları ve daha bir sürü şey...

Geçtiğimiz günlerde Kuşadası'nda bir iş adamının, 19 dönümlük çiftlik arazisinde 2 dönümlük alanı sokak köpeklerine ayırdığına dair haber mutlaka bir yerlerde gözünüze çarpmıştır. Gazetemizde, sosyal medya kanallarında, televizyon ekranlarında, bu örnek alınası hareket o kadar çok takdir edildi ki gören paylaştı, dalga dalga yayıldı.

Klasik cümlelerimizden biridir: Elin emeklisi maaşını alıp geliyor, Türkiye'de bir ay tatil yapıyor, biz ayın sonunu zor getiriyoruz...

Dünya acayip bir döngü içerisinde. Problemlerin ardı arkası kesilmiyor.

Birçok alanda… Yok, hatta her alanda kullanabileceğimiz bir deyim aslında bu: Her tercih bir vazgeçiştir… Seçtiğiniz iki yerden biriyse, diğerinin nasıl olduğunu merak edersiniz. “Oraya gitsem daha mı mutlu olurdum acaba” diye düşünmeden edemezsiniz. Belki üniversite sınavına girerken puanınız tutan iki bölümden birini tercih ederken de aynı şey geçerlidir… “Ya ötekini seçseydim” dersiniz ya da “Öbürünü seçseydim ne olurdu acaba”… Ama seçmek zorundasınız. Bazı durumlar hariç olmakla birlikte “Ben ikisini de istiyorum” diyemezsiniz.

Yapay zekâ, büyük bir hızla hayatımıza dâhil oluyor. Her şeyde olduğu gibi teknolojinin de bir 'iyi hâli' var, bir de 'kötülerin eline düşmüş' hâli... Ne yazık ki kötülerin eline düşmüş hâlini her gün burnumuzun dibinde buluyoruz. Bir gün “paranızı 5’e katlayın” diye geliyor dolandırıcı, ertesi gün “hediye kazandınız” diye. Bazısı yatırım tavsiyesiyle, diğeri iyilik yapmak ister gibi… Her gün, kitlesel bir dolandırıcılık türü ortaya çıkmaya başladı; buna alıştık da arkadaş arkadaşa bunu yapar mı diyeceğiniz bir olay anlatacağım şimdi size...

Aylardır enflasyonun bir sebebinin de “önden yüklemeli” zamlar olduğunu yazdık. Gazete olarak haberlerimizde konuyu sık sık işledik ve şöyle dedik özetle: Ham madde sağlayan, aracı, son üretici ve perakendeci… Yani herkes kendi kafasındaki maliyete, birkaç ay sonrası için beklediği enflasyona ve döviz kuruna göre fiyat belirledi. Ham madde sağlayan zam yaptığı için fabrika sahibi son mamulüne zam yaptı. Hem de bu zammı “Nasılsa bir daha bu fiyattan alamam” düşüncesiyle yükselterek yaptı. Fabrikadan ürünü alan perakendeci ürüne etiket koyarken, fabrikanın yaptığı zamma “ihtiyat” oranı ekledi ve 3 ay, 6 ay sonra beklediği dolar kuru ve enflasyona göre fiyat yazdı. Ne oldu, enflasyona katkı sağladı.