Güneşten sıçrayan ateş: Hermetizm

 

 

Hazreti İdris, birçok ilmin kurucusudur. Bu yüzden, “İdris”, yani “ders verdi” manasında anıldığı söylenir. İlk defa kalemle yazan, yani yazıyı bulan oydu. İslam tarihi kaynaklarında, Nuh Tufanı’ndan önce Bâbil’de yaşadığı yazılıdır. Halkın düşmanlığı üzerine, az sayıda müminle beraber Mısır’a hicret etti. Burada sultanlık yaptı. Hem nübüvvet hem hikmet hem de hilafete sahip olduğu için, yani kendisine üç büyük nimet verildiğinden “Müselles bin Ni’me” olarak bilindi.

İslam âlimlerinin rivayetine göre; Hazreti İdris, hayatta iken göğe yükseltildi. Otuz yıl yedinci semada kaldı ve yeryüzüne döndü. Göklerde müşahede ettiklerini, ilm-i nücûmu insanlara öğretti. Kendisinden sonra meydana gelecek tufanı bütün tafsilatı ile anlattı. Bazı ilimleri, iki taş sütuna hiyerogliflerle işlediği ve böylece bu bilgileri tufandan koruduğuna inanılır. Bir piramit inşa ettirip, onun içine işlettirdiğini söyleyenler de vardır.

Hazreti İdris’in, müminlerin mümtazlarına, tasavvufî ve ledünnî ilimleri de anlattığı İslâmî kaynaklarda ifade edilir. Ruhun güzel ve nurlu bir varlık olduğunu, göklerden geçerek karanlık bedene girdiğini, eğer insan bedenî ve dünyevî zevklere dalarsa hayvanlardan bile aşağı olacağını; fakat aklını kullanıp bedende bulunan nefsini kontrol ederse, ruhunun tekrar göklere yükseleceğini ve insân-ı kâmil olacağını öğretti.

Hazreti İdris, yeryüzünün meskûn yerlerini dört kısma ayırdı. Her birine vekil tayin ettikten sonra Mısır’dan ayrıldı. Aşure gününde dördüncü semaya; yani Güneş feleğine alındı. Bazı âlimlere göre, Hazreti İsa gibi ölmeden göğe kaldırılmıştı. İslam öncesi kaynaklarda, göğe alınırken bir aleve dönüştüğü ve bu esnada gök gürültüsü gibi bir ses çıktığı yazılıdır.

Meşhur İslam âlimi İmam-ı Rabbani, Allah’ın feyizlerinin, iyi ya da kötü, herkese geldiğini yazar. Fakat kötü insanlar bundan istifade edememektedir. Nitekim güneş, hem çamaşır yıkayan adama hem de çamaşırlara aynı şekilde parlamakta olduğu hâlde, adamın yüzünü karartmakta fakat çamaşırları beyazlatmaktadır. Hazreti İdris’in mirası bâtınî ilimler de ehli olmayan kişiler eline geçince yanlış tabir ve tahrif edildi. Tarih boyunca, heterodoks mezhepler böylece ortaya çıktı.

 

 

İdris Peygamberin göğe alınmasından sonra Mısırlılar, Güneş feleğinde bulunan Hazreti İdris’e “Thoth” dediler ve ilahlaştırdılar. Yunanların “Heliopolis” (Güneş Şehri) dedikleri, Mısır’daki eski bir şehirde bulunan bazı tarikatların mensupları, “Ra” adını verdikleri Güneş tanrısına tapmaya başladı. Doğarken ve batarken güneşe doğru dönüyorlar ve kollarını göğüslerinde çapraz tutarak ona ibadet ediyorlardı. Mısır’ın sultanları firavunlar da, Ra’nın soyundan geldiklerini iddia ederek kendilerini ilah ilan ettiler.

Güneş Şehri’ndeki tarikatlar boğayı güneşin yeryüzündeki temsilcisi olarak gördüler. Onun hareketlerine göre kehanetlerde bulundular. Boynuzları arasında güneş diski taşıyan boğa heykellerine tapmaya başladılar. Bu putlara “Apis” dediler. Son peygamber Hazreti Muhammed aleyhisselam da bununla alakalı “Güneş şeytanın boynuzları arasından doğar [ve batar] ve o vakitte kâfirler ona secde ederler” buyurmuş ve güneş doğarken ve batarken namaz kılmayı yasaklamıştır.

Mısır’ın güneş kültü, İran’daki Zerdüştîlerin ateşinden Hindistan’da ineğe gösterilen hürmet ve Budistlerin güneş rengi kıyafetlerine kadar dünyanın her yerine yayıldı. Mısır’ın müttefik ve sınırdaşı olan Hititler de bu inancın tesirinde kaldı. Eskiden Ankara Belediyesinin amblemi olan ve hâlâ bu şehirde heykeli bulunan boynuzlu Hitit Güneşi de Apis’i temsil eder.

Hazreti Yakub’un çocukları, yani İsrailoğulları, Hazreti Yusuf ile beraber Mısır’a yerleşti. Yahudiler, Hazreti İdris’i “Ahnûh” (Hanûh) adıyla bildiler. Güneşe kulluk edenin taşlanarak öldürüleceği bildirilmesine rağmen, güneş kültü Yahudiler arasında da revaç buldu. Hazreti Musa, Yahudileri Mısır’dan Filistin’e götürürken Tur Dağı’na çıktığında, Sâmirî adında bir Yahudi, altın takıları eritip bir Apis yaptı. Yahudilerin bir kısmını ona taptırdı. Hazreti Musa dönünce Sâmirî’yi kovdu.

 

 

Yunanlar Hazreti İdris’e, âlim manasında “Hermes” dediler. Lakabı olan “Müselles bin Ni’me” de “Trismegistos” yani “Üç Kere Büyük” (Hermes) olarak tercüme edildi. Ona atfedilen, tahrif edilmiş ilimlere “Hermetizm” denildi. Pisagor ve Eflatun gibi filozoflar uzun yıllar Mısır’da kalarak buradaki tarikatlardan dersler aldı. Böylece Yunan felsefesi doğdu. Pisagorcuların matematikleri, Eflatun’un etik ve teolojisi, Aristo’nun fizik anlayışı hep Hermetizme dayalıdır.

Roma’dan evvel dünyanın en büyük şehirlerinden olan İskenderiye, Büyük İskender tarafından kuruldu. Memfis’ten sonra Mısır’ın yeni merkezi oldu. Şehirde bir Serapis Mabedi inşa edildi. Serapis tarikatı, Apis tarikatının Yunan versiyonuydu. Tarikatın mensupları tarafından, Hermetizmi anlatan ve adına Hermetica denilen risaleler yazıldı.

Hazreti İsa yeryüzünde kısa bir zaman kaldığından ve kendisine inananlar çok az olduğundan, tebliğ ettiği din tam olarak bilinemedi. Hazreti İsa’nın göğe alınmasından sonra İsevilik Hermetizmle karıştı. Ortaya Hristiyanlık adında bambaşka bir din çıktı. Mesela her feleğin bir günü vardır. Güneş feleğinin günü de pazardır. Bu yüzden, Hristiyanlıkta pazar (Dies Solis/Güneş Günü/Sun-day) mukaddes gün kabul edildi. Hermetizmdeki teslis, baba-oğul-kutsal ruh olarak Hristiyanlığa geçti. Günün geceyi geçtiği 25 Aralık, Hazreti İsa’nın doğduğu tarih kabul edildi.

 

 

İslam devrinde Kindî, Fârâbî, İbn Sînâ ve İbni Rüşd gibi filozoflar Hermetizmin tesirinde kaldılar. Her gün Güneşe karşı durup, Melek Tâvus adındaki Şeytana dua eden Yezidiler de bu inanca mensuptur. Hermetizm, İslam topraklarında İsmâiliyye gibi bâtınî fırkaların doğmasına yol açtı. Bâtınîler, Hermetizmde yer alan hikmete, “Ezelî Hikmet” yani “Kadim Felsefe” dediler. Fakat bunu vahye dayalı ilâhî bir hikmet olarak değil, tarih öncesine uzanan eski bir felsefe olarak gördüler. Peygamberlerin, dinlerini bu felsefe üzerine kurduğuna inandılar. Yani dinlerin bâtınî kısmı esastı; şeriatler ise zamana göre tatbik edilen kaidelerden ibaretti.

Haşhaşiler gibi Hermetikler ile, Son Peygamberin şeriâtine tâbi olan Sünni tasavvuf tarikatları arasında mücadeleler yaşandı. Fakat Hermetikler zamanla bu tarikat ve tekkelerin bazılarına sızarak onları da tahrif etti.

 

 

İsrailoğullarına gönderilen peygamberlerden Hazreti İlyâs, bugün Lübnan hudutları içinde yer alan Balbek’te tebliğde bulundu. Yunanlar buraya da Heliopolis derdi. Çünkü halkı, “Ba’l” dedikleri Apis putuna tapıyordu. İslam öncesi kaynaklarda, Hazreti İlyâs’ın ateşten bir ata binerek, Hazreti İdris gibi göğe alındığı yazılıdır.

Yahudi ve Hristiyan Hermetikler, “İlyâ” (Elijah) dedikleri İlyâs Peygamberin Hazreti Yahya, yani Vaftizci Yahya olduğuna inanırlar. Onlara göre; Hazreti Yahya da aslında Hazreti İdris’di. Yani Hazreti İdris, İlyâ olarak da bilinen Vaftizci Yahya suretinde yeryüzüne inmişti. Vaftiz de yeniden doğuşu sembolize ediyordu!

Hazreti Yahya, Irak ve İran civarında yaşayan Sâbiîler tarafından da son peygamber olarak görüldü. Vaftiz olmak, en büyük ibadet sayıldı. Güneşe tazim ettiler. Bunların Filistin’den kaçan heteredoks Yahudiler, yani Sâmirî’nin takipçileri olduğu rivayet edilir.

Haçlı seferleri ile İslam topraklarına yerleşen Tapınak Şövalyeleri de Hermetikti. Vaftizci Yahya adına çok sayıda kilise kurdular. Tarikatları yasaklanınca mülkleri, Kudüs'teki Sen Jan (Aziz Yahya) Şövalyelerine geçti. Aziz Yahya tarikatı, Vaftizci Yahya adına Kudüs'te kurulmuştu. Tapınakçıların inancını devam ettiren ve Osmanlı İmparatorluğu ile mücadele eden bu şövalyeler, daha sonra Kıbrıs'a, oradan Rodos'a ve nihayet Malta'ya kaçtılar. Tarikat günümüzde hâlen Malta Şövalyeleri olarak devam etmektedir.

Evliya Çelebi, Haçlıların Hazreti Yahya'nın cesedini Nablus yakınındaki bir köyden alıp Rodos'a, oradan da Malta'ya götürdüklerini söyler. Fakat mübarek başının altın bir kâse içinde Şam'da Ümeyye Camii’nin altında olduğunu yazar. Bazı Batılı kaynaklar ise, Tapınakçıların, “Baphomet” dedikleri bu başı ele geçirdiğini ve ona taptıklarını iddia eder.

 

 

Güneş hiyerogliflerde, merkezinde nokta olan bir daire şeklinde tasvir edilir. Çünkü Güneş, yedi kat göklerin kutbudur. Bu şekil bir pergel vasıtasıyla çizilebildiği için, pergel, Avrupalı Hermetiklerin sembolü oldu. Güneş piramitlerde bazen de aslan olarak tasvir edilir. Çünkü aslan burcunun unsuru ateş, feleği ise güneştir.

Kudüs, Müslümanlar tarafından geri alınınca, Tapınakçıların yeni merkezi Venedik oldu. Ülkenin bayrağı olarak kanatlı aslan seçildi. Venedik piskoposunun evi olan San Pietro'nun kulesi de İskenderiye feneri şeklinde inşa edildi.

1460’da Floransa’ya gelen bir keşiş yanında Hermetica külliyatını getirdi. Cosimo de Medici’nin Eflatun tercümesi ile beraber 1463’te Venedik’te basıldı. Böylece İtalya’da Rönesans (Yeniden Doğuş) devri ve Hümanizm cereyanı başladı. Antik Mısır’da Güneş tanrısına adanan dikilitaşlar, Rönesans devrinde Hermetizm sembolleri olarak kullanıldı.

Bu devirde, Hermetizm ile Katolik Kilisesi arasında mücadele başladı. Avrupalı Hermetikler, İspanya’da Alumbrados (Illuminati) ve İtalya’da Spirituali gibi tarikatlar kurdular. Kilise’ye sızmaya, hatta Papa çıkarmaya muvaffak oldular. Vatikan’da Papa Alessandro’ya ait Appartamento Borgia’da, Borgia ailesinin sembolü olan boğa, Apis olarak resmedilmiştir ve bugün dahi durmaktadır.

 

 

Avrupa'da o zamanlar dünya merkezli bir kâinat anlayışı vardı. Venedik’e bağlı Padova Üniversitesinde okuyan ve bir Hermetik olan Kopernik buna karşı çıktı. Merkezde Güneş’in olduğunu iddia etti. Rönesans tarihçisi Frances Yates, bununla alakalı “Kopernik’in keşfi, Hermes Trismegistos’un o meşhur eserinden yapılan, Hermes’in Mısırlıların kendi sihirli dinlerinde Güneş’e tapmalarını izah eden bir iktibasla birlikte gün yüzüne çıkmıştır” diye yazar. Hermetik Newton'ın büyük kütleli Güneşi merkeze alan yer çekimi nazariyesi de, Kopernik'in iddiasını kuvvetlendirdi. Böylece modern ‘bilim’ doğdu.

Hermetikler 16. asırda Venedikli aristokrat Morosini’lerin evinde Giovani (Genç/Civan) adında gizli bir cemiyet kurdular. (Yahya da İtalyanca Giovanni olarak yazılır. Genç [Jön] Türklerin menşei de bu cemiyete dayanır.) Cemiyetin sözcüsü, Paolo Sarpi adında ateist bir rahipti. Ekipte, Kopernik’in izinden giden Galileo'nun yanı sıra, filozof Giordano Bruno da vardı. Kilise tarafından öldürüldüğü için, Bruno bugün bir ‘bilim şehidi’ olarak lanse edilir. Fakat aslında, taraftarları Calabria’da Güneş Şehri adında bir cumhuriyet kurmak için ihtilal hazırlığı yaparken yakalanmış ve Bruno bu yüzden idam edilmişti.

Katolik Kilisesini içeriden reforme etmek isteyen Venedik, Katolik görünüşlü Hermetik Cizvit tarikatını kurdurdu. Diğer yandan da, farmasonluk gibi Kilise muhalifi ‘Aydınlanmacı’ tarikatlar meydana getirdi. Mısır sembolleri ile dolu farmasonlukta, Vaftizci Yahya, kurucu aziz kabul edildi. Masonlar kendilerine, ‘Yahya’nın adamları’ dediler. Onun doğduğu tarih kabul edilen 24 Haziran’ı da festival olarak kutladılar.

Monarşileri deviren ihtilallerle beraber Hermetikler tüm dünyaya hâkim oldu. Londra ve New York’da bulunan dikilitaşlar Mısır’daki Güneş Şehri’nden getirtildi. İskenderiye Fenerini bugün Washington’ın masonik abidelerinden New York’taki iş kulelerine, her yerde görmek mümkündür. Günümüzde Hermetikler, Yeni Dünya Nizamı ve “Kadim Felsefe”ye dayalı tek bir dünya dini için çaba sarf etmektedir.