Tek celselik bir dava...

Neredeyse herkesin birbiriyle davalık olduğu “Kime baksam hâlinden ve zamanından şikâyet ediyor" dedikleri bir süreçten geçiyoruz. Dünya eski dünyaya benzemiyor, korkunç bir düzeyde ve müthiş bir hızda çürüme yaşanıyor.

İncitici bir resim sosyal medyada dolaşıp duruyor. Ecdat yadigârı, tarihî bir Hamidiye Çeşmesi inşaata mâni diye yüklenici tarafından yıkılırken bir diğerinin üzerine bir karışlık boş yer bırakılmadan yazanın kirli dünyasını ortaya döken yazılarla kirletilmiş. Piknik yaptığı alanı çöplüğe çeviren ahlak seviyesizliği su içtiği yadigâr çeşmeye de aynı zulmü reva görmüş.

Çözüm üretmeye çalıştığımız musibetlerin nereden türediğini merak edenler geleceğimiz hakkında bizi uyaran bu yüz karası talana baksın.

Prof. Dr. İlber Ortaylı, bir insanın kendini adım adım nasıl kuracağını anlatırken(*) şu soruya cevap arıyor: “…Dünya değişiyor, bu değişikliğe kendinizi nasıl uyduracaksınız? Kişi olarak sürüklenmeden nasıl kalacaksınız? Yeni şartları nasıl göğüsleyeceksiniz?..”

Benzer bir sorgulama da Yusuf Kaplan’dan(**) geliyor: “Geldiğimiz noktada toplumun fikrî omurgası öylesine sarsıldı, İslami duyarlılıkları, aidiyet biçimleri, öylesine bir darbe yedi ki, Müslüman kimliklerini kaybetmeye ve savrulmaya başladılar. Bizim zihnimiz aldığımız eğitim maruz kaldığımız medya araçları bize ait değil ve biz hiçbir şey yapmıyoruz…”

Her gün gazetelerin üçüncü sayfalarına ve ekranlardaki alt yazılara sıkıştırılan umut kırıcı zift gibi haberler karşısında gaza, tuza bakmaz olduk. Kendisi, ailesi ve içinde yaşadığı toplumun geleceği adına endişe duyan herkesin “Ne oluyor yavv...” demesi yetmez, daha fazla dert sahibi olması gerekiyor.

Bu çürüme karşısında çok sayıda ilim insanının bu gidişata makas değiştirmek için birleştiği ortak çözüm; “Geçmiş zaman ve coğrafyalarda yaşamış olan rol modeli insanları ve mekânları tekrar günlük hayatın içine almak.”

Çünkü pedagojide ahlakın sâri yani bulaşıcı olduğu ifade ediliyor. Nitelikli bir (ortamda) bulunmanın sayısız faydaları vardır ve en önemlisi kişinin bir süre sonra girdiği ortam ve toplumun davranışlarını almasıdır. İnsan çevresine bakar, kendini onlarla kıyaslar, toplumda böyle gelişir.

Yakın geçmişimize kadar bu toplumda ailenin, akrabaların ve mahallenin fert üzerinde sosyal desteği, dayanışması ve kontrolü vardı. Ancak bunun için mekânla ve insanla temas gerekir. Ne var ki, itici mekânlar kendileri ile bir bağlantıyı engellediği gibi insanları da birbirinden koparıyor. Ne hâlihazır yaşayanlar ile ne de bizden önceki nesiller ile bir bağ kuramıyoruz.

Önceki nesiller için tarihçiler “En alt tabaka genç bile yeterince şanslıydı, sokağa ve talihin savurmasına terk edilmiş değildi” diyor. Ahlaki savrulma ve çürümeye dur diyenler, insanların ensesine ÇİP, çeşmelere, köşebaşlarına kamera koyarak yapmadılar. Onların kamerası kendi vicdanıydı.

Bildiğimiz şu ki; geçmiş nesillerin içinde yaşadığı cami, mescit, çeşme gibi toplumun müşterek hafızası olan mekânlar önce etraftan bir kuşatma ile boğulup insanların ulaşması zor hâle getirildi. Çevresine ve üzerine çöp dökülerek çirkinleştirilip insanların teması kesildi. Bugüne geldiğimizde, ne kendine ne topluma karşı sorumluluk taşımayan bir güruh tarafından kendi yok oluşunun ilan tahtası olarak kullanılmaya başlandı.

Hayattan çıkarılan bu mekânlar hiç var olmamışlar gibi unutuldu. Yıkılıp yerine yüksek binalar kondurup, özel bir törenle kurdele keserek kendi hafızasını bir daha geri dönmemek üzere gömüverdiler. 

Aynı silip süpürme işlemleri iz bırakan insanlar için de yapıldı. Onların tüm bilgi ve becerileri de kendileri ile beraber gittiler. Oysa mazisine sahip çıkan ve iyi okuyan geleceğini inşa edebilir. “Medeniyetlerin Çöküşü” dedikleri de zaten toplumun mihengi olan kurucu insanların ve mekânların kazınıp silinip hayattan kovulmasıdır…

Başımıza gelenin özeti şudur; Evlatlarının, hayatın gerçekliklerinden habersiz, duygusuz, kendilerini anlamadığından ve tanımadığından dert yanan ana babalar mahkemelik olsa gençler davayı ilk celsede kazanır.

Savunmaları tek bir cümleden ibarettir: “Biz kimin eseriyiz, bizi yetiştiren kim?..”

.....

(*) Prof. Dr. İlber Ortaylı “İnsan geleceğini nasıl kurar” Kronik Kitap, 2022-İstanbul 

(**) Yusuf Kaplan "Yol Haritası" Mecra Kitap Şubat-2022