Prof. Dr. Kemal İnat

Kasım Süleymani’nin öldürülmesi sonucu Washington ile Tahran arasında aşırı yükselen tansiyon, İran’ın sınırlı misillemesine ABD’nin sessiz kalmasıyla birlikte en sıcak faslı geride bırakmış görünüyor.

ABD ile İran arasında, Kasım Süleymani’nin öldürülmesi ile tırmanan gerginliğin bundan sonraki süreçte nasıl gelişeceği bilinmese de, bu olayın Orta Doğu’da önemli sonuçlar doğuracağını beklemek gerekir.

İran Devrim Muhafızları Ordusu’nun Kudüs Gücü Komutanı General Kasım Süleymani’nin öldürülmesi 2020 yılının Orta Doğu’da çok sıcak geçeceğinin işareti.

2019 yılı Türk dış politikası açısından çok zorlu ve hareketli geçti.

Muhalefet kelimesinin Türk Dil Kurumu Sözlüğündeki anlamı “Bir tutuma, bir görüşe, bir davranışa karşı olma durumu, aykırılık” şeklinde veriliyor. Yine aynı sözlükte “muhal” kelimesi ise “Olamaz, olmaz, olmayacak, gerçekleşmesi imkânsız” şeklinde tanımlanıyor. Bu iki kelime aynı kökten gelmese de Türkiye’deki muhalefet, muhalifliği daha çok “muhal” sözcüğündeki gibi anlıyor herhâlde.

Trablus ve İdlib…

Cumhurbaşkanı Erdoğan hafta içerisinde Malezya’nın başkenti Kuala Lumpur’da önemli bir zirve toplantısına katıldı. İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, Katar Emiri Şeyh Temim el-Sani ve Malezya Başbakanı Mahatir Muhammed’in de katıldığı zirvede İslam dünyasının sorunları ve bu sorunlardan çıkış yolları konuşuldu.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “gerektiğinde İncirlik’in de Kürecik’in de kapatılabileceğine” dair açıklamaları beklendiği gibi hem Türkiye’de hem de yurt dışında önemli yankı uyandırdı.

Amerikan Kongresi, Türkiye düşmanlığına kaldığı yerden devam ediyor.

Türkiye’nin satın aldığı sondaj gemilerini petrol ve doğalgaz arama faaliyetleri için göndermesi ve Libya ile imzalanan mutabakatla birlikte Doğu Akdeniz meselesi yoğun bir şekilde gündeme gelmeye başladı.

Türkiye’nin iki önemli komşusu yüzlerce kişinin hayatını kaybettiği hükûmet karşıtı gösterilere sahne oldu. İran’da gösteriler şimdilik sona ermiş görünse de, Başbakan Adil Abdulmehdi’nin istifa etmesine ve meclisin seçim kararı almasına rağmen Irak’ta halkın isyanı devam ediyor.

Londra’daki zirve vesilesiyle gerek dünya basınında gerekse Türk medyasında NATO ile ilgili çok sayıda haber ve analiz yayınlandı. Neredeyse bütün yayınların ortak vurgusu NATO’nun önemli sorunların gölgesinde böyle bir zirveyi gerçekleştirdiği yönünde.

​Gelecek hafta Londra’da yapılacak NATO zirvesinde Polonya ve Baltık devletlerinin güvenliği için hazırlanan bir savunma planının kararlaştırılıp yayınlanması öngörülüyordu. Ancak Türkiye böyle bir adımın atılmasını engellediği için NATO’da bir krizden bahsedilmeye başlandı.

​Genellikle çatışma ve rekabetin yoğun olmasıyla tanınan Orta Doğu’da bölge ülkeleri arasında yapıcı iş birliğinden bahsetmek pek mümkün değildir.

Amerikan Dışişleri Bakanı Mike Pompeo’nun hafta başında “ABD’nin Batı Şeria’daki Yahudi yerleşim birimlerini artık yasa dışı olarak görmediğini” açıklamasının ardından başta Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği olmak üzere birçok uluslararası aktör, kendi pozisyonlarının değişmediğini ve bu yerleşimleri yasal görmediklerini ifade ettiler. Zira Batı Şeria’daki Yahudi yerleşimlerini meşru görmek pratikte Filistin-İsrail sorununda iki devletli çözümden vazgeçmek anlamına geliyor.

Bolivya’da gerçekleşen darbe, Beyaz Saray’dan yapılan açıklamada “demokrasinin zaferi” olarak tanımlanırken, bu zaferin Latin Amerika’daki “diğer gayrimeşru yönetimler olan Venezuela ve Nikaragua için bir işaret olarak yorumlandığı” ifade edildi.

Türkiye’nin çıkarları açısından bakıldığında, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Washington ziyaretinin çok faydalı olduğuna kuşku yok.

Son yazıda Türk-Amerikan ilişkilerinde 2009 yılından beri yaşanan ayrışmanın neden kaynaklandığını ve ABD’nin Orta Doğu siyasetinde etkili bazı çevrelerin Türkiye’ye karşı “düşmanca” diye tanımlanabilecek olan sert bir politikaya yöneldiğini anlatmaya çalışmıştık. Şimdi Türk-Amerikan ilişkilerinde son dönemde yaşanan krizlere ve bu krizler sırasında her iki taraftaki aktörlerin nasıl davrandığına biraz yakından bakalım.

Günümüzde Türk dış politikasının en önemli konularından biri kuşkusuz Türk-Amerikan ilişkileridir. Dünyanın en büyük askerî ve ekonomik gücüne sahip ülkesi olan ABD’nin sadece Türkiye’nin dış politikası açısından değil, aynı zamanda iç politikasının şekillenmesi açısından da önemli bir aktör olduğunu da ifade etmek gerekiyor.

Terörle mücadele bugün de Türkiye’nin en önemli güvenlik meselesi olmaya devam ediyor. Barış Pınarı Harekâtı ile birlikte bölücü teröre karşı önemli bir başarı sağlanmış olsa da, terörle mücadelenin uzun geçmişi PKK terör örgütünün Türkiye’ye karşı bir araç olarak kullanılmaya devam edeceğini gösteriyor.