İmâm Buhârî'nin muhaddisler arasındaki yeri

Bugünkü makâlemizde, kısaca, gelmiş-geçmiş bütün asırlarda, dünyânın en büyük hadîs âlimi olan "İmâm Buhârî"nin, "Muhaddisler Arasındaki Yeri"ne temâs etmek istiyoruz. İnşâallah yarınki makâlemizde de, bir nebze, "Sahîh-i Buhârî"nin "Hadîs İlimleri" arasındaki yerini zikretmeyi arzû ediyoruz. Târih boyunca, bugüne kadar pek çok "İslâm büyüğü" gelip geçmiştir. "İslâm Büyükleri" arasında, başta Sahâbe-i Güzîn, Tâbiîn-i Kirâm, Tebe-i Tâbiîn, Mezheb İmâmlarımız, Akâid İmâmlarımız, 12 İmâm Hazerâtı, Fukahâ-i Seb'a denilen 7 büyük fakîh olmak üzere, Tefsîr, Hadîs, Akâid, Fıkıh ve Tasavvuf gibi dînî ilim dallarında yetişmiş âlimlerimizi, yine fen âlimlerimizi sayabiliriz. Azîz vatanımızın her tarafında yetişmiş âlimlerimiz bulunduğu gibi, Türk Cumhûriyetleri ve bütün İslâm âleminde, hattâ bugün İslâm coğrafyası dışında kalmış olan pek çok ilim adamımız vardır. Bunların örnek hayâtlarını, kıymetli eserlerini, değerli nasîhat ve tavsiyelerini okuyup hep birlikte istifâde etmeye çalışmalıyız. KUR'AN-I KERİM'DEN SONRA Ma'lûm olduğu üzere, her meşhûr kimsenin, meselâ dirâyetli bir devlet adamının, fazîletli bir ilim adamının, muvaffak bir ticâret veya iş adamının, şöhretli bir san'atkârın ve herhangi bir spor dalındaki rekortmenin, bulunduğu mevki ve makâma gelmeden önceki hayâtı, yetişme tarzı, elde ettiği şöhrete nasıl ulaştığı dâimâ merâk edilir. Hadîs âlimlerinin en büyüğü diye anılan, hâzırladığı "Buhârî-yi Şerîf" diye meşhûr olan "el-Câmiu's-Sahîh" veya "Sahîh" isimli kitâbı, Allah kelâmı Kur'ân-ı Kerîm'den sonra, dünyânın en kıymetli, en doğru, en sağlam kitâbı kabûl edilen bir âlim olan İmâm [Muhammed bin İsmâîl bin İbrâhîm bin Muğîre bin Berdizbe el-Cu'fî] el-Buhârî'nin de ilme başlama yaşı, ilim öğrendiği merkezler, hocaları ve bunların adedi, ilim tahsîli için yaptığı seyâhatler, tahsîl ettiği ilimler ve hadîs ilminde elde ettiği pâye, hocalık yaptığı merkezler, yetiştirdiği talebe ve bunların sayısı, tasnîf ve te'lîf ettiği eserler, eserlerinin, özellikle "el-Câmiu's-Sahîh"inin ilmî kıymeti merâk konusu olabilir. İşte biz, inşâallah bu kısa makâlemizde, birer nebze de olsa bunlara temâs etmek istiyoruz. Bilindiği üzere hadîs âlimleri, küçükten büyüğe doğru, râvî (müsnid), muhaddis, hâfız, şeyhu'l-hadîs, imâm, huccet ve hâkim şeklinde derecelendirilir. Hemen belirtelim ki, büyük âlim Buhârî, bu mertebelerin hepsini geçmiş, mezkûr ilmî lakapların hepsini ihrâz etmiş ve hadîs ilminde en yüksek makâma ulaşmıştır. İmâm Buhârî, gerek hocalarının, gerek akrânının, gerekse daha sonraki âlimlerin pek çok iltifâtlarına, medihlerine ve sitâyişkâr sözlerine mazhar olmuştur. Bunların hepsini burada zikretmemiz mümkün değildir. Fakat muhtelif asırlarda ve değişik memleketlerde yaşamış, ilim erbâbı arasında meşhûr bazı âlimlerin sözlerinden, birkaç tânesine kısaca temâs etmek yerinde olacaktır: Büyük hadîs ve fıkıh âlimlerinden ve Buhârî'nin hocalarından Ahmed İbni Hanbel (164-241/780-855): "Horasân, o'nun gibi birisini yetiştirmedi" demiştir. Ahmed İbni Hamdûn ise, büyük ve mümtâz hadîs âlimi ve Buhârî'nin talebesi İmâm Müslim (204-261/819-874)'in, İmâm Buhârî'ye gelip, ilimdeki üstünlüğünü görerek alnından öptüğünü, sonra da ona şöyle dediğini nakletmiştir: MUHADDİSLERİN EFENDİSİ... "Müsâade et de ayaklarını öpeyim, ey sözü güzel, üstâdların üstâdı, muhaddislerin efendisi, hadîs illetlerinin tabîbi!" Bunu müteâkıben İmâm Müslim, bir hadîs hakkında İmâm-ı Buhârî'ye sorduğu suâle, ondan gerekli cevâbı aldıktan sonra şöyle demiştir: "Sana, yalnız hased edenler düşmân olur; şehâdet ederim ki, dünyâda senin bir eşin daha yoktur." Kütüb-i Sitte musanniflerinden ve Buhârî'nin talebelerinden İmâm Tirmizî (209-279/824-892) de: "Onun gibisini görmedim. Allahü teâlâ, onu, bu ümmetin zîneti kıldı" demiştir. Meşhûr hadîs âlimlerinden ve yine onun talebesinden Ebûbekr (Muhammed İbn İshâk) İbn-i Huzeyme (223-311) ise: "Gökkubbe altında, hadîsi, Muhammed bin İsmâîl el-Buhârî'den daha iyi bilen, ondan daha çok hadîs ezberlemiş olan bir hâfız yoktur" demiştir. [İnşâallah yarın da, İmâm Buhârî hakkında, âlimlerden birkaç söz daha nakledelim.]