İyi veya kötü çığır açmak

Ama insanları saptıranlar, sapıklıkta önder olanlar, kendi günâhlarını yüklendikleri gibi, o kimselerin günâhlarını da yüklenirler. (Nahl, 25; Kâdî Beydâvî Tefsîri)

Bir kimse, bir iyiliği yapmaya gücü yetmiyorsa, o iyiliğin yapılmasına sebep olursa, o iyiliği yapmış gibi sevâp kazanır: "Hayra delâlet eden [yol gösteren, sebep olan, önderlik eden], onu yapan gibidir, o hayrı yapan gibi sevâba kavuşur" hadîs-i şerîfi bu konuda bir delîldir. [Ebu Ya'lâ, Beyhakî]

Bir kimsenin iyi veya kötü olduğu, yaptığı işlerden anlaşılır. Bir kimse, kötülüklerden kaçıyor, iyi işler yapıyorsa, o kişinin Cennete gitme ihtimâli çoktur. Onun için iyi kimselerle beraber olmaya çalışmalıdır.

Hepimizin bildiği gibi, insanlar ölünce amel defterleri kapanır. Fakat iyi veya kötü işlerde önderlik edenlerin, çığır açanların amel defterleri kapanmaz.

Nitekim hadîs-i şerîflerde buyuruldu ki:

"Bir mü'min vefât edince, her ameli kesilir. Yalnız üç amelinin sevâbı, amel defterine yazılmaya devâm eder. Bunlar, sadaka-i câriyelerinin [yanî câmi, çeşme, yol gibi, insanlara faydası dokunan, faydalı işlerinin], faydalı ilimlerinin, kitaplarının ve sâlih çocuklarının kendisi için ettikleri duâ ve istiğfârların sevâplarıdır." [Ebu'ş-şeyh]

"Dinimizde iyi bir çığır açana, bunun sevâbı ile bununla amel edenlerin sevâbı verilir; o çığırda [o yolda] gidenlerin sevâbından da hiçbir şey eksilmez. 

Dinimizde kötü bir çığır açana da, bunun günâhı ile, bununla amel edenlerin günâhı verilir, o kötü yolda gidenlerin günâhından da hiçbir şey eksilmez." [Müslim]

"İyi işe vesîle olan, hayâtında ve öldükten sonra da o işi yapanlar kadar sevâp kazanır. Kötü işe ön ayak olana da, bu iş terk edilinceye kadar, bunun günâhı yazılır." [Taberânî]

Şu hâlde, insanlığın dünyâ ve âhiret saâdeti için çalışanlara yardımcı olmak, onların sevâplarına ortak olmak demektir. Günâh olan işlere yardımcı olmak ise, o günâha ortak olmak demektir.

Cenâb-ı Hak, Kur'ân-ı kerîminde buyuruyor ki:

"Siz, insanlar için, [yanî insanların iyiliği için] ortaya çıkarılmış en hayırlı ümmetsiniz; [yanî ümmetlerin en hayırlısı olmak üzere yaratıldınız.] Ma'rûfu [iyiliği, doğruluğu] emreder; münkerden [kötülükten, fenâlıktan] meneder ve Allah'a inanırsınız..." (Âl-i İmrân, 110 )

Kâinâtın Efendisi Sevgili Peygamberimiz de hadîs-i şerîflerinde buyurmuşlardır ki:

"İnsanların hayırlısı [en iyisi], insanlara faydalı olandır."

"Kavmin efendisi, onlara hizmet edendir."

"İnsanların arasına karışan, onların ezâ ve cefâsına katlanan mü'min, insanların arasına girmeyen ve onların baskılarına katlanmayan mü'minden daha fazîletlidir." (Suyûtî, el-Câmiu's-Sağîr, II, 282)

İşte bu âyet-i kerîme ve hadîs-i şerîfler muvâcehesinde, âlimler emr-i ma'rûf ve nehy-i münker yaparak İslâmiyete, Müslümânlara ve bütün insanlara hizmeti şiâr edinmiş kimselerdir.

Çünkü hadîs-i şerîflerde: "Âlimler, Peygamberlerin vârisleridirler" ve "Peygamberler ne bir dînâr, ne bir dirhem mîrâs bırakmışlardır. Onlar ancak ilmi mîrâs bırakmışlardır. İlmi alan, mîrâs-ı Peygamberî'den büyük bir pay almış olur" buyurulmuştur.

Burada şunu belirtelim ki, onbeş asırdır Müslümânlara rehberlik etmiş, onlara doğruları öğretmiş, kendileri de eksiksiz İslâmî birer hayât yaşamış bulunan Ulemâ ve Evliyâ-yı kirâmın hâl tercümeleri yanî biyoğrafileri muhtelif kitaplarda genişçe anlatılmaktadır. Bu büyük âlim ve velîler, kendi asırlarında olduğu gibi, zamanlarından sonra da dâimâ sevilen ve sayılan, hayâtları örnek alınan kimseler olmuşlardır. Şüphesiz ki, iyi insanların hayâtları öğrenildikçe, iyilerin adedi artacaktır.

Mâzîlerini, büyüklerini tanıyamayan çocuklar, gençler ve yaşları ilerlemiş insanlar, büyüklüklere tâlip olamazlar. İnsanların çeşitli buhrânlara, bunalımlara, rûhî sıkıntılara marûz kaldıkları asrımızda, büyük insanların yaşayış tarzları, tavsiye ve nasîhatleri, hâl ve hareketleri, kerâmetleri, hem zevk ve ibret almaya, hem de intibâha, uyanmaya sebep olacaktır...