"Besmele" ve "Hamdele"nin hükümleri

Eshâb-ı kirâmın büyüklerinden Abdullah bin Amr bin Âs (radıyallahü anhümâ) buyurmuştur ki:

1. Bir şeye başlarken; "Bismillâhirrahmânirrahîm" demek.

2. Bir ni'met verildiğinde, ni'mete şükür için; "Elhamdülillâhi Rabbil âlemîn" demek.

3. Bir belâya dûçâr olduğunda; "İnnâ lillah ve innâ ileyhi râciûn" ve "Lâ havle ve lâ kuvvete illâ billâhil-aliyyil-azîm" demek.

4. Bir günâh işlediğinde; "Estağfiru'llahel-azîm ve etûbü ileyh" demek.

5. "Lâ ilâhe illallah Muhammedün Resûlullah" kelimesini dilinden düşürmemek."

Bunları kısa kısa açıklayalım:

A. Küfür olduğu yerler: Bizzât kendisi harâm olan meselâ, şarâp içmek, zinâ etmek, domuz eti yemek gibi harâm olan işleri yapmaya başlarken, "Besmele" çekmek küfür olur. Burada, harâmı helâl saydığından veya harâma önem vermediğinden dolayı küfür oluyor.

B. Harâm olduğu yerler: Harâm işlemeye başlarken "Besmele" çekmek harâmdır. Harâmlığını kabûl ederek yaparsa harâm olur, harâma önem vermeden veya helâl kabûl ederek yaparsa, yukarıda ifâde ettiğimiz gibi küfür olur.

C. Mekrûh olduğu yerler: Avret yerini açarken, necâset bulunan yere girerken, "Berâe" sûresini önceki sûreye bitişik okurken, sigara içmeye ve sakal tıraşı olmaya başlarken "Besmele" çekmek mekrûhtur.

1. Farz olduğu yerler: Hayvân keserken, "Besmele" çekmek farzdır. "Besmele"siz kesileni yemek harâmdır.

2. Vâcib olduğu yerler: Namaz dışında "Fâtiha" sûresini okumaya başlarken "Besmele" çekmek vâcibdir. [Şâfiî mezhebinde ise, her zaman "Fâtiha" okurken "Besmele" çekmek farzdır.]

3. Sünnet olduğu yerler: Namazda her rek'atta "Fâtiha"dan önce, gusletmeye ve abdest almaya, yiyip içmeye, mektup yazmaya ve her faydalı işe başlarken "Besmele" çekmek sünnettir. Namaz dışında, "Fâtiha"dan başka bir sûre okumaya başlarken de, "Besmele" çekmek sünnettir.

4. Müstehab olduğu yerler: Namazda, "Fâtiha" ile "zamm-ı sûre" arasında "Besmele" çekmek, câiz veya müstehabdır.

5. Mubâh olduğu yerler: Yürümeye, oturmaya, kalkmaya ve her mubâh işe başlarken "Besmele" çekmek mubâhtır.

***

Şimdi gelelim 2. maddeye yani bir ni'met verildiğinde, ni'mete şükür için; "El-hamdü lillâhi Rabbil-âlemîn" demek konusuna:

Allah'a hamd etmenin, yani "Elhamdülillah" demenin hükmü de yerine göre değişir. Buna da birkaç örnek verelim:

A. Küfür olduğu yerler: Domuz eti, şarâp gibi kesin harâm olan bir şeyi yiyip içtikten sonra hamd etmek harâmdır, hattâ harâmlığına önem verilmezse küfür olur.

B. Harâm olduğu yerler: Harâm bir şeyi yiyip içtikten sonra hamd etmek harâmdır.

C. Vâcib olduğu yerler: Namazda hamd etmek vâcibdir. "Fâtiha" suresi okumakla hamd edilmiş olur.

D. Sünnet olduğu yerler: Duâya başlarken, hutbede ve yiyip içtikten sonra hamd etmek sünnettir.

E. Müstehab olduğu yerler: Duâların sonunda hamd etmek müstehabdır.

F. Mubâh olduğu yerler: Her hatırladıkça hamd etmek mubâhdır.