Prof. Dr. Akdemir: Stresli kişilerin beyni daha çok hastalanıyor

ZİYNETİ KOCABIYIK

Kim ne derse desin vücudumuzun en önemli organı beyin. Yönetim merkezi…  Yani patron.  Diğer organlar birer birer işi bıraktığında hepsinin yerine çalışacak bir şeyler bulunuyor da, patron çalışmayı bıraktığında vay hâlimize… İşte o zaman ölüyoruz. Patron hangi durumlarda işi yavaşlatıyor da “ben çekip gidiyorum ne hâliniz varsa görün” diyor? Onun rahatsızlıklarını öngörebilir miyiz? Rahatsızlık sinyallerini nasıl algılarız? Bunları merak ettik ve İstanbul Aydın Üniversitesi VM Medical Park Florya Hastanesi Beyin Sinir ve Omurilik Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Hidayet Akdemir’e sorduk. 

14 DAKİKADA 1,  FELÇTEN ÖLÜM
 Türkiye için beyni tehdit eden en önemli hastalık nedir?
Beyine giden damarların tıkanması sonucu beynin kanlanmasının bozulduğu, beyin kanamasına bağlı olarak ortaya çıkan felçler en önemli problem. Türk Nöroloji Derneği geçtiğimiz aylarda Türkiye İstatistik Kurumunun 2016 verilerini açıkladı. Buna göre 2016 yılında her 14 dakikada bir kişi inme yani felç sebebiyle hayatını kaybetmiş. Bu ölümlerin büyük bir çoğunluğu gelişimi engellenerek, erken teşhis edilerek, tedbir alınarak engellenebilecek ölümler olduğu için son derece önemli. 

AŞIRI TUZ TANSİYONU YÜKSELTİYOR
Türk insanında beyin kanamasının ve felçlerin bu kadar sık ortaya çıkmasının sebebi nedir?
Beyin damar hastalıklarının bir kısmı genetiktir. Doğuştan gelir. Büyük bir bölümü ise çevresel faktörler, kontrolsüz yüksek tansiyon ve stres yüzünden ortaya çıkar. Bir böbrek hastalığı, yüksek tansiyon yoksa, stres beyin kanamasına yol açıyor. Tansiyon yüksekliği Türkiye için önemli bir sağlık problemi. Yüksek tuz içeren besinlerin Türk mutfağında fazla olması, yüksek tuz tüketimi, şişmanlık gibi sebeplerden dolayı tansiyonumuz yüksek. Daha da önemlisi farkındalık düşük. Yüksek tansiyon böbreklerle birlikte beyin damarlarını da olumsuz etkiliyor.

MUTSUZLUK KANAMA SEBEBİ
Stres dediniz. Günlük stresler de beyini kanatıyor mu?
Kanatır. Uzun süre strese maruz kalmanın yanında anlık stres, mesela trafikte başka bir sürücüye sinirlenmek ani bir beyin kanaması için risk faktörü olabilir. İstanbul’da yaşayan bir kişinin sokağa çıktığı andan itibaren strese girmemesi mümkün değil zaten. Stresli, mutsuz, depresif kişilerin daha fazla beyin hastalıklarına yakalandığı bilimsel olarak kanıtlanmış. Öte yandan bazı klinik çalışmalar stresli ve takıntılı kişilerin damarlarının tıkanmaya yani ateroskleroza daha eğilimli olduğu ve bunun da kanama riskini artırdığını gösteriyor.

 

40’tan sonra MR çektirin
Kilomuza dikkat ediyoruz, kalbimize dikkat ediyoruz, kemiklerimize dikkat ediyoruz, cildimize dikkat ediyoruz ve bunların sağlıklı olması için çaba gösteriyoruz. Peki beyin sağlığımıza dikkat ediyor muyuz? Bizi sakat bırakacak, hafızamızı silecek hatta ölüme sebep olacak durumları engellemek için çaba gösteriyor muyuz? Prof. Dr. Hidayet Akdemir bu soruya  “Hayır” cevabını veriyor… 

BAŞ AĞRISINI HAFİFE ALMAYIN
“Kaybettikten sonra asla yerine koyamayacağımız beyin hücrelerimizi korumak için hiçbir şey yapmıyoruz. Beyin damar hastalıklarının çoğu genetiktir; birçoğu da ortaya çıkmadan önce görüntülenebilir. Bu yüzden özellikle ailesinde beyin anevrizması gelişmiş, felç geçirmiş kişiler varsa yakınlarının mutlaka 40 yaşından sonra kontrol amaçlı bir beyin MR’ı çektirmesi gerekir. Kalp ve damar hastalıklarını kan tahlili ile belirleyebilir ve önlemlerinizi alabilirsiniz ama beyin hastalıkları için tek erken teşhis yöntemi görüntülemedir. Doktorlar gereksiz tetkik yaptırmamalı ama gerektiğinde de bir MR’a göndermekten çekinmemeliler. İnatçı bir baş ağrısı, çocuğun uzağı görememesine bağlı olan okul başarısızlığı, huy değişikliği ihmal edilmemeli, iyi sorgulanmalıdır. Bütün bunlar basit bir sebebe bağlı olabileceği gibi beyine baskı yapan bir tümör, bir damar yumağı ya da patlamaya hazır bir baloncuk sebebiyle olabilir.”

EBRU GÜNDEŞ’İN HASTALIĞI
Beyin anevrizması dediğimiz, Ebru Gündeş’in hastalığı olarak gündeme gelen “baloncuk” ülkemiz insanında ne sıklıkta görülüyor?
Türk toplumunda orta yaş grubunda her yüz bin kişiden 8’inde görülür. Yaşla birlikte görülme sıklığı artar. Doğuştandır. Anevrizmalar, çocuğun anne karnındaki 3. ayında beyin atardamarı duvarında defekt oluşmasıdır. Kalbin her atışıyla oradaki zayıf nokta balon gibi genişler. Yıllar içinde büyür ve bu kişiler baş ağrısı ile gezerler. Bu hastalar zaman içinde şiddetli baş ağrısı, nöbet ya da felçle acil servislere getirilirler. Ancak bir şekilde MR çekilirse baloncuk patlamadan fark edilebilir. Acil servislere en sık getirilen beyin kanamaları vakaları doğum sırasında ortaya çıkanlar. Çünkü doğum kasılmaları, beyin damarlarını da etkilediği için beyin kanamasına sebep olabiliyor. Durup dururken kanayan anevrizmayı bir depreme benzetiyorum. Nasıl depremin ne zaman geleceği belli değilse, anevrizmanın da ne zaman kanayacağını bilmiyoruz. Deprem gelmeden önce yüzde 10-15 civarında ikaz ediyor ama kişi üşüttüm, denize girdim, sinüzitim var ondan başım ağrıyor diye doktora gitmiyor. Ya da doktora gidiyor ama doktor bu konuda tetkik de yapmıyor.

YAŞLILARDA KAFA ÇARPMASI
Çocukluktaki kafa travmaları ileriki yaşlarda beyin kanaması riskini artırır mı?
 Çocukluk çarpmaları sonucu, beyindeki küçük küçük kanamalara bağlı epilepsi odakları olur. Bir de ileri yaşlardaki hafif çarpmalara bile dikkat etmek gerekir. Özellikle aspirin ve diğer kan sulandırıcı ilaçları kullananlar başını hafifçe bir yere vursa bile, beyin zarında kronik kanamalar gelişebilir.

HER GÜN 10 YENİ YABANCI KELİME EZBERLEYİN...
Prof. Dr. Hidayet Akdemir, beyin sağlığını korumak ve iyileştirmek için yapılması gerekenleri sıraladı:
BUNLARI YAPMAYIN!
¥ Cep telefonunu çalarken kulağınıza götürmeyin.
¥ Sigara içmeyin, içilen ortamlarda bulunmayın.
¥ Uyuşturucu ve alkol beyin hücrelerine zarar verir. Bunları asla hayatınıza sokmayın.
¥ Dengeli beslenin ve şişmanlamayın.
MUTLAKA YAPIN!
¥ Tuzu azaltın, tansiyonunuzu yükseltmeyin.
¥ Beyninizi çalıştırın. Çok okuyun, mümkünse dil öğrenin her gün 10 yeni kelime ezberleyin.
¥ Stresi azaltın, ailenizle geçirdiğiniz zamanları artırın.
¥ Açık havada dolaşın beyninize oksijen gitmesini sağlayın.
¥ Düzenli bir ev ve iş hayatınızın olmasına özen gösterin.
¥ Sebze ve meyveleri mevsiminde tüketin.
¥ Her gün yeteri kadar uyuyun.

 

Beyincik sarkması ani ölüm sebebi
Prof. Dr. Hidayet Akdemir, toplumda çok iyi bilinmeyen ve çoğunlukla da başka hastalıklarla karıştırılan beyincik sarkmasının ani ölüm sebebi olduğunu söyledi. Sebebi tam olarak bilinmese de bazı hazırlayıcı risk faktörlerinin hastalığın oluşumunda rol oynadığını ifade eden Prof. Dr. Akdemir “Doğuştan gelen bir hastalık olan beyincik sarkması, annenin hamileliği sırasında zararlı bir ilaç kullanması, annenin ya da babanın radyasyona maruz kalması, akraba evliliği gibi sebeplerle meydana gelir. Genellikle 20-30 yaş aralığında ortaya çıkar. Denge merkezi olan beyincik aşağı doğru sarkar ve ana şikâyet denge bozukluğu olur. Görülme sıklığı ülkemizde bin doğumda 1’dir” dedi. 

Hayati tehlike oluşturur mu?
Tedavi edilmezse ani ölümlere yol açar. Belirtileri başka hastalıklara çok benzediği için genellikle yanlış teşhis alır. Vertigo, migren, uyku apnesi, boyun ağrıları, depresyonla karıştırılır.  

Belirtileri neler?
En sık şikâyetleri arasında boyun ağrısı, baş ağrısı, omuzlarda, kollarda, sırtta, belde ağrıları görülür. Baş dönmesi, dengesizlik, kulak çınlaması, bulantı, kollar, ellerde uyuşmalar ve titremeler, yürüme bozuklukları sık görülen belirtilerdir. Bunlar arasında baş ağrıları aralıklı olup özellikle öksürme, hapşırma, ıkınma, gibi hareketlerle artar. Ayrıca ışığa, güneşe bakamama, bulanık görme, çift görme, gözlerin arkasında ağrı şikâyetleri de görülür. Çok ilerlemiş beyincik sarkmalarında uyku apnesine benzeyen özellikle geceleri boğazda nefes darlığına benzer belirtiler yanında yutma güçlüğü, ses kısıklığı, kollarda ve bacaklarda güç ve duyu kayıpları ortaya çıkar.

Tedavisi var mı?
Eğer başka belirtiler veriyorsa tek tedavisi ameliyattır. Cerrahi de yapılan şey restorasyondur. Yani sıkışık olan beyinciği rahatlatmaktır.