İşçi ve memur annelerin süt izni

Çalışma mevzuatımızda aileyi ve kadınların istihdama katılımını destekleyici uygulamalar söz konusudur. Bu uygulamalar çalışanın tabi olduğu kanuna göre değişmektedir. Ancak tüm çalışan kadınların hem doğum izinleri hem de süt izni hakkı bulunmaktadır. Aile birliğinin sağlanması, bebeklerin sağlıklı bir şekilde büyütülmesi özellikle de kadınların çalışma hayatına katılmaları ve devam etmeleri açısından bu izinler büyük önem taşımaktadır.

Bu yazımızda anne adayları ve annelere yol göstermek amacıyla ücretli süt izni uygulamalarına yer verilmiştir.

İş Kanunumuzda çalışan anneleri rahatlatmak daha da önemlisi bebeğin sağlıklı büyümesi için süt izni düzenlemesine yer verilmiştir. Buna göre kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam 1,5 (bir buçuk) saat süt izni verilmesi zorunlu bulunmaktadır.

 

Yasa koyucu süt iznine ait sürelerin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını bizzat kadın işçinin inisiyatifine bırakmıştır. Bu nedenle kadın işçinin süt iznini ne zaman nasıl kullanacağını işverene bildirmesi gerekmektedir. Süt izninin bebeğin bir yaşını doldurmasına kadar verilmesi gerekmektedir. Bir yaşından sonra bu hak kendiliğinden sona erecektir.

 

Kadın işçinin süt izninde bulunduğu esnada geçirdiği süreler aynen çalışılmış gibi sayılmaktadır. Diğer yandan işçilerin süt iznini toplamak suretiyle toplu kullanma talebinde bulunması bu uygulamanın özüne aykırıdır. Süt izninin toplu olarak kullandırılması mümkün değildir.

 

Doğum sonrası analık hâli izninin bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve çocuğun hayatta olması kaydıyla kadın işçi ile 3 yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere istekleri hâlinde; birinci doğumda 60 gün, ikinci doğumda 120 gün, üçüncü ve sonraki doğumlarda ise 180 gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilmektedir.

 

Çoğul doğum hâlinde ise bu sürelere ayrıca otuzar gün eklenmektedir. Çocuğun engelli doğması hâlinde ise bu süre 360 gün olarak uygulanmaktadır. Belirtilen bu sürelerde işveren kadın işçilere süt izni vermek zorunda değildir. Bu sürelerde süt izni kullanılamamaktadır.

Süt izni yasadan kaynaklanan bir mazeret iznidir ve yasal haktır. Kural olarak da ücrete tabidir. Ancak ertelenmeme özelliği vardır ve sonradan kullanılamaz. Bu nedenle de doğduğu an kullanılması için işçi tarafından talep edilmesi gerekir.

 

Her ne kadar süt izni karşılığı ücret öngörülmemiş ise de işçiye verilmemesi hâlinde bağlanan cezai yaptırım gibi hukuki bir yaptırım da bağlanmalıdır. Bu minvalde Yargıtay kararlarında işçi süt izni olan günlük 1,5 saatlik zamanda çalışmış ise bunun karşılığı mesai yaptığından, fazla mesai olarak değerlendirilmeli ve fazla mesainin karşılığı ücret hesaplanıp hüküm altına alınması gerektiği yönünde hüküm konulmuştur.

 

İş Kanununda ayrıca süt izni verilmeyen her bir kadın işçi için 2023 yılında işverene 9.302,00 TL idari para cezası kesilecektir.

Memur, doğum sonrası analık izni süresi bitiminden itibaren yarım gün izin hakkından mı yoksa süt izninden mi yararlanmak istediğini çalıştığı kurumuna dilekçe ile bildirmesi gerekmektedir. Yarım gün izninden faydalanan memura ayrıca süt izni verilmemektedir. 

 

Memura, doğum sonrası analık izni süresinin bitim tarihinden itibaren ilk 6 ayda günde 3 saat, ikinci 6 ayda günde bir buçuk saat süt izni verilmektedir. İkiz ya da daha fazla doğumlarda çoğul doğumlarda da süt izni süresi değişmemektedir.

Süt izninden sadece kadın memur yararlanmaktadır. Annenin ölümü hâlinde dahi süt izni babaya geçmemektedir. Süt izninin hangi saatler arasında ve günde kaç kez kullanılacağı memur anne tarafından belirlenmesi gerekmektedir. Bu konuda memurun çalıştığı birim amirinin bir inisiyatifi yoktur.

 

Memur, süt izninden ve Devlet Memurları Kanununda yer alan yarım gün izin hakkından aynı anda yararlanamamaktadır.

 

Süt izninin, memurun çocuğunu emzirmesi için günlük olarak kullanması gereken bir izin hakkı olması sebebiyle bu izin birleştirilerek sonraki günlerde topluca kullanılması mümkün değildir.

 

Süt iznini kullanmakta iken çocuğun ölümü hâlinde memur anne bu iznin kalan süresini kullanamaz. Çocuğun ölüm tarihi itibarıyla süt izni süresi tamamlanmış olacaktır.

 

Devlet memurluğuna atanmadan önce doğum yapan memurun da doğumdan sonra 8 haftalık sürenin bitiminden itibaren süt izni süresinin kalan kısmı kadar bu izinden yararlandırılması gerekmektedir.