İngiliz yazardan teknoloji devlerine eleştiri: Karşı koyma zamanı geldi

M. Emin Arvas / İSTANBUL
Bir asır öncesinin petrokimya devi Standard Oil’i bugün çok az kişinin bildiğini ifade eden Ellwood, şirketin kurucusu John Rockefeller’in o zamanlar şimdi Facebook’un Mark Zuckerberg’i, Amazon’un sahibi Jeff Bezos ve Google milyarderleri Sergey Brin ve Larry Page’in bugün sahip oldukları servetin toplamından daha fazla servet elde ettiğini belirtti.

"Başarının sırrı kontroldü. Üretimin tamamına hakim oldu, tüm rafinerileri ve boru hatlarını yönetti ve tüm gemilere, tankerlere ve benzin istasyonlarına sahipti. Önce fiyat düşürerek rekabeti öldürdü, sonra da fiyatları yükseltti” denilen makalede, o zamanlar “Rockefeller’dan güçlü tek kişi” olan ABD Başkanı Theodore Roosevelt’in rekabeti teşvik için Standard Oil’in tekeline son verdiği kaydedildi. Günümüzün dev tekelcileri Bezos, Zuckerberg, Brin ve Page’in bu durumdan ders alması istenen makalede şu ifadeler kullanıldı: “Bunların şirketleri günlük hayatımızda çok fazla kontrol sağlıyor. Bunlar güçlerinin sınırsız olduğuna inanıyor. Yetkililer de bunlara fırsat veriyor. Bu teknoloji devleri, demokratik olarak seçilmiş hükumetlerin göz ardı edilebileceği izlenimini veriyor, özel bilgilerimizi bizlerin bilgisi olmadan kâr amaçlı olarak kullanabiliyorlar, vergi ödeme yükümlülüklerini de isteğe bağlı görüyorlar.”

KENDİLERİNİ VAZGEÇİLMEZ SANIYORLAR

Sanal ortamdaki her hareketimizi kaydeden bu sitelerin, algoritmalarla kamuoyunu, insanların istek ve seçimlerini etkilediği belirtilen yazıda, “Bunlar, soluduğumuz hava gibi onların hayatımızın temel bir parçası olduğunu, onlara çok bağımlı olduğumuzu, bu sebeple vazgeçilmez olduklarını sanıyorlar. Öyle değil. Karşı koyma zamanı geldi. İstersek bu California merkezli devleri değiştirebiliriz. Ve inanıyorum ki böyle yaparsak dünya daha iyi bir yer olur. Güzel haber ise ülkelerin de bu kurumların tehlikelerine karşı uyanmış olmaları” ifadeleri kullanıldı. ABD mahkemelerinde tekelci tavırlarını durdurmaları için Facebook ve Google’a karşı davalar açıldığına işaret edilen yazıda, internetin öncü kuruluşlarının çoğu ülkeden daha güçlü hale geldiğinden, bunlar yüzünden insanların hayatının, ekonomik istikrarın ve demokrasilerin tehlike altına girdiğinden yakınıldı. Yazara göre, “Eskiden sosyal medyanın demokratik olarak seçilmiş bir ABD başkanının açıklamalarını sansürleyeceği kimsenin aklına gelmezdi. Ama Twitter bunu Donald Trump’a yapabildi. World Wide Web'in İngiliz kâşifi Tim Berners-Lee de daha da tehlikeli hale gelmeden internette düzenleme yapılması gerektiği görüşünde.”

ÇARŞILARDA MAĞAZALAR BOŞALDI

Amazon gibi sanal alışveriş siteleri yüzünden çarşılarda mağazaların boşaldığını, bu tür kuruluşların az vergi ödemesi sebebiyle iktisadi kayıplar da yaşandığı belirtilen yazıda şu ifadeler kullanıldı: “Bunları asla küçümsemeyin. Büyük teknoloji firmalarının gücü çok fazla. Onlar bizimle ilgili her şeyi biliyorlar. Sadece ismimizi değil, yaşımızı, doğum tarihimizi, harcama alışkanlıklarımızı, hatta arkadaşlarımızın kimliklerini, online aramalarımız, siyasi görüşlerimiz her şeyi biliyorlar.” 

TEKELCİLİĞE KARŞI YÜREKLİ ADIMLAR

Teknoloji devlerine karşı Roosevelt’in Standard Oil’e karşı gösterdiği yürekliliğin sergilenmesi istenen yazı şu ifadelerle tamamlandı: “Vazife göz korkutucu olabilir. Teknoloji devlerinin kanunlara uymaları ve daha adil oranda vergi ödemelerinin sağlanması için dünya çapında iş birliği gerekir. Yalan ve antidemokratik haberlerin yayılmalarını önleyecek mekanizmalar ve protokoller kurulmalı. Facebook, Twitter, Google ya da Amazon’suz bir hayat tahayyül edilemeyebilir. Ama yeterince cesur olabilirsek demokratik düzenlemelere uygun, hepimizin menfaatine yeni işler doğabilir. Google tek arama motoru değildir. Niçin İngiltere kendi arama motorunu ya da İngiliz Facebook’unu yapmasın. World Wide Web'in Vahşi Batısını evcilleştirme zamanı geldi.”