Ödenecek emlak vergisinin hesabı

Emlak vergisi, binalar, arsalar ve araziler üzerinden alınan bir tür servet vergisidir. Bu vergi, kural olarak dört yılda bir beyan edilen değer (matrah) üzerinden alınır. Ancak Maliye Bakanlığı, gerekli görürse, genel beyan dönemlerini kısaltmaya yetkilidir. Emlâk vergisi, genel beyan dönemlerini izleyen yıllarda ise, her yılın birinci günü kendiliğinden tahakkuk eder. Tahakkuk eden bu vergi ise, birincisi Mart-Mayıs, ikincisi ise kasım ayı içerisinde olmak üzere iki taksitle ödenir. Bu verginin, genel beyan dönemlerini izleyen yıllarda her yılın birinci günü netlik adına kendiliğinden tahakkuk etmesi sebebiyle, o yıl için mükelleflere, gayrimenkule yılın birinci günü malik olandır. Dolayısıyla yıl içerisinde gayrimenkul satılsa bile o yılın vergisi, eski malike aittir. Örneğin, Ahmet bey dairesini 22 Şubat 2001 tarihinde Ali Bey'e satmış olsun. Bu dairenin 2000 yılı emlak vergisi, Ahmet Bey tarafından ödenecektir. Ali Bey, 2001 yılında sadece yeni beyanname verecek, ancak vergi ödeme mükellefiyeti 2002 yılından itibaren başlayacaktır. Ancak taraflar aralarında bir sözleşme ile, 2001 yılı vergisinin de Ali bey tarafından ödeneceğini kararlaştırabilirlerse de, bu sözleşme Belediye idaresini bağlamaz. Vergi ödenmediği takdirde, Belediye ödeme emrini yine Ahmet Bey adına tanzim ve tebliğ eder, vergiyi de ondan alır. Bu sözleşme sadece, Ahmet beyin vergi için Ali Bey'i rücu etmesine yarar. Genel beyan dönemlerini izleyen yıllarda, emlak vergisinin matrahı olarak genel beyan döneminde beyan edilen değer değil, genel beyan dönemi izleyen her yıl için, bir yıl önceki matrahın Maliye Bakanlığınca açıklanan yeniden değerleme oranının yarısı kadar arttırılmış tutarı dikkate alınarak vergi hesaplanır. Ancak bu uygulama 4444 sayılı kanunla 2000 yılından itibaren geçerli olmak üzere getirilmiştir. 1999 yılında emlâk vergisi matrahları belirlenirken, eski yasal düzenlemeye göre, yeniden değerleme oranı yarı oranında değil, tam olarak nazara alınmıştır. Son genel beyan dönemi olan 1998 yılından bu yana yeniden değerleme oranları Maliye Bakanlığınca, 1998 yılı için %77,8 1999 yılı için %52.1 ve 2000 yılı için %56 şeklinde açıklanmıştır. Ancak 2001 yılı vergi matrahının hesabında %56 şeklindeki oranın yarısı değil, 2000/1694 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca %30 oranı dikkate alınacaktır. Emlak vergisinin oranları ise, binalarda binde 2, mesken olan binalarda binde bir, arazilerde binde bir, arsalarda ise binde üç şeklindedir. Bu verilere göre, söylediklerimizi bir örnekle de açıklayabiliriz. Örneğin, Ahmet Bey dairesinin değerini, 1998 yılında verdiği emlâk vergisi beyannamesinde 100 milyar lira olarak beyan etmiş olsun. Bu mükellefin 2001 yılı emlâk vergisi matrahını hesaplayalım. Vergi matrahı 1999 yılı için, bir önceki yılın matrahının yeniden değerleme oranı kadar arttırılmış tutarıdır. Bir başka deyişle 100 milyar liranın %77,8 fazlası olan 177 milyar 800 milyon liradır. 2000 yılının matrahı ise, bu tutarın yeniden değerleme oranının yarısı olan %26,05 fazlası olacaktır. Bir başka deyişle 2000 yılı matrahı, 224.116.900.00 - Liradır. 2001 yılındaki vergi matrahı ise, bu defa 2000 yılı matrahının %30 fazlası olan 291.351.970.00 - Lira olacaktır. Öte yandan, 2000/1695 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile "Türkiye sınırları içerisinde tek meskeni olup gelirleri münhasıran kanunla kurulan sosyal güvenlik kurumlarından aldıkları aylıklardan ibaret bulunanların veya bunlardan kendileri üzerine kayıtlı meskeni olmayanların anılan kurumlardan aylık almayan ve herhangi bir geliri de bulunmayan eşleri ile şehitlerin dul ve yetimlerine ve gazilere ait tek meskenin bina vergisi oranı 2001 yılı için sıfıra indirilmişti. Dolayısıyla Kararname kapsamında bulunanların bina vergisi, bu yıl için ödenmeyecektir. Aynı uygulama geçen yılda, benzeri bir kararname ile yapılmıştır. Geçen yıl bu uygulamadan yararlananların, bu yıl yapacakları herhangi bir işlem yoktur. Ancak durumları 2001 yılında bu Kararname kapsamına girmeyi gerektiren şekle dönüşen mükelleflerin, örneği belediyelerde bulunan bir formu doldurarak belediye idaresine vermeleri gerekmektedir. Bu ay emlâk vergisi gibi belediye idarelerine 1. taksidi ödenmesi gereken bir başka vergi de, çevre temizlek vergisidir. Bu verginin 2. taksidi de, yine emlâk vergisi gibi, kasım ayında ödenecektir.