2 milyona yaklaşan çırak ve stajyerlerin sigorta meseleleri

İş mevzuatımızda; işçiler ile çırak, stajyer ve diğer uygulamalı eğitim alan öğrencilerin farklı esaslara tabi tutulduğu görülmektedir. Çırak ve stajyerler iş kanunu açısından işçi sayılmadığı gibi SGK açısından da emeklilik sigortası olan uzun vadeli sigorta kolları kapsamı dışında bırakılmışlardır.

 

Bu durum çırak ve stajyerlerin özellikle emeklilik açısından mağduriyetlerine sebep olmaktadır. Keza emeklilik yaşları yaklaştığında bu sigorta kolunun emeklilikte bir faydasının olmadığı görülmektedir.

 

Çalışma hayatında normal çalışanların yanı sıra birçok iş yerinde aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler, meslek lisesi veya yükseköğrenimleri sırasında staj yapanlar, mesleki ve teknik ortaöğretim sırasında tamamlayıcı eğitim ya da alan eğitimi gören öğrenciler, YÖK Kanununa tabi çalışan öğrenciler ve kamu kurum ve kuruluşları tarafından desteklenen projelerde görevli kursiyerlerin de yaygın olarak yer aldığı görülmektedir. Belirtilen kişilerin çalışmasında gerekli prosedür ve Kanunda öngörülen şekilde sosyal güvenliklerinin sağlanması gerekmektedir. Aksi takdirde yapılacak denetimlerde normal işçi görülerek sosyal güvenliklerinin sağlanmaması nedeniyle idari para cezaları uygulanacaktır. Ayrıca iş yerinde vuku bulacak kazalardan dolayı da işverenlerin sorumlulukları söz konusu olmaktadır.

 

 

SİGORTALILIK STATÜLERİ

Mesleki Eğitim Kanununda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler 4/1-a (SSK) kapsamında sigortalı sayılmakta olup bunlar hakkında iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık sigortası uygulanmaktadır. Ayrıca;

• Meslek liselerinde okumakta iken veya yüksek öğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrenciler,

• Meslekî ve teknik ortaöğretim sırasında tamamlayıcı eğitim ya da alan eğitimi gören öğrenciler ile,

• YÖK Kanununa tabi olarak kısmi zamanlı çalıştırılan öğrencilerden aylık prime esas kazanç tutarı, SGK Kanununa göre belirlenen günlük prime esas kazanç alt sınırının 30 katından fazla olmayanlar hakkında ise iş kazası ve meslek hastalığı sigortası uygulanmakta olup bunlarda 4/1-a kapsamında göre sigortalı sayılmışlardır. 

Aşağıdaki tabloda 2022 ve 2023 yıllarında çırak, stajyer ve yukarıda belirtilen tüm kursiyerlerin sayısına yer verilmiştir. Sayıları 2022 yılında 2 milyon 128 bin kişiden fazla iken 2023 yılında bu sayı 1 milyon 854 bin kişiye kadar düşmüştür. Buna rağmen toplam tüm sigortalılar içinde çırak, stajyer ve kursiyerlerin sayısı azımsanmayacak kadar fazladır.

ÇALIŞILAN STATÜ	2022	2023
Çırak	636.302,00	553,344,00
Stajyer/Kursiyer	1.492,323,00	1.300,374,00
Toplam	2.128.625	1.853.718

 

SGK İŞLEMLERİ VE SORUMLULUK

Belirtilen kişilerin bildirimleri, Millî Eğitim Bakanlığı veya bu öğrencilerin eğitim gördükleri okullar veya kurumlarca, kamu kurum ve kuruluşları tarafından desteklenen projelerde görevli bursiyerler için projenin yürütüldüğü kamu kurum ve kuruluşları, özel sektör kuruluşları ve üniversitelerce, yükseköğrenim sırasında staja tâbi tutulan veya işletmelerde meslekî eğitim gören öğrenciler için ise öğrenim gördükleri yükseköğretim kurumunca SGK bildirim ve diğer işlemleri yapılacaktır. Ancak staj veya çıraklık olarak çalıştıkları iş yerlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden tüm tedbirleri işveren almak zorundadır. Çalıştıkları iş yeri işvereni gerekli tedbirleri almamışsa kusuru oranında sorumlu tutulacaktır. Bunların iş kazası geçirmeleri hâlinde iş kazası bildirimlerinin de işveren tarafından SGK’ya bildirilmesi gerekmektedir.