SGK, gerçek dışı yıpranmalarla erken emekliliği mercek altına aldı!

Fiilî Hizmet Süresi Zammı (FHSZ) olarak yer alan uygulama halk arasında yıpranma olarak bilinmektedir. Daha önceden SSK ve Emekli Sandığı uygulamasında olduğu gibi SGK uygulamasında da yıpratıcı işlerde çalışanların hem primleri artırılarak hem de yaşı düşürülerek emeklilikte avantajlı olmakta ve diğer çalışanlara göre daha erken emekli olmaları söz konusu olmaktadır.

 

Bu yazımızda hangi işlerde çalışanların yıpratıcı iş kapsamında oldukları ve bunların yıpranma avantajlarından faydalanmalarıyla ilgili nüansları SGK’nın son düzenlemeleri muvacehesinde izah edeceğiz.

 

 

Yıpranma kapsamındaki iş ve iş yerleri

 

 

Halk arasında yıpranma hakkı olarak bilinen “Fiilî hizmet süresi zammı” SGK (5510 s.) Kanununda 20 kategoride sınıflandırılmıştır. Bu kategoriler arasında Cam fabrika ve atölyeleri, Alüminyum fabrikaları, Demir ve Çelik Fabrikaları, Kurşun ve arsenik işleri, Cıva üretimi işleri sanayii, Çimento fabrikaları, Kok fabrikalarıyla termik santraller, Asit üretimi yapan fabrikaları, Döküm fabrikaları, Radyoaktif işleri, Su altında veya su altında basınçlı hava içinde çalışmayı gerektiren işler, İtfaiye ve yangın söndürme işleri, Yer altı işleri, Basın işlerinde çalışanlar, TSK, Jandarma, Emniyet ve MİT mensupları, Cumhurbaşkanı ve Yardımcıları, Milletvekilleri ve Bakanlar yer almaktadır.

 

En son yıpranma hakkı verilen meslekler arasında; 1219 sayılı Kanun kapsamında çalışan sağlıkçılar, Hemşirelik Kanunu ve Eczacılar Kanunu kapsamında sağlık meslek mensubu sayılanlar ve insan sağlığı için koruyucu, teşhis, tedavi ve rehabilite edici hizmetlerde çalışanlar… ile yasada belirtilen diğer sağlık çalışanlarına 2018 yılında 60 gün yıpranma hakkı verilmiştir. Bu meslek mensuplarının öncesinde ise 2017 yılında yapılan yasal düzenleme ile ceza infaz kurumu müdürü, idare memuru, infaz ve koruma başmemuru, infaz ve koruma memuru ünvanlı kadrolarda bulunanlar ile Adalet Bakanlığı taşra teşkilatına tahsisli kadro veya pozisyonlarda bulunup ceza infaz kurumlarında görev yapan ve ceza infaz kurumlarında hükümlü ve tutuklularla bilfiil irtibat içinde olan diğer görevlilere 90 gün fiilî hizmet süresi zammı verilmiştir.

 

 

Yıpranmaya ilişkin son düzenlemeler

 

 

SGK mevzuatında yıpranmaya (fiilî hizmet süresi zammına) tabii işler ve iş yerleri belirlenmiştir. Bu iş yerleri tarafından SGK’ya fiilî hizmet süresi zammına tabi belge türleri ile (4/1-a) SSK kapsamında çalışanların hizmetleri her ay bildirilmektedir.

 

Fiilî hizmet süresi zammına tabi kapsamda iş yeri olarak tanımlanan, iş kolu ve belge türü fiilî hizmet süresi zammına tabi olarak bildirim yapılabilecek nitelikte olan iş yerlerinden SGK’ya yapılan hizmet bildirimlerinde sigortalılara ait bazı meslek kodlarının fiilî hizmet süresi zammına tabi çalışma sayılamayacak ve işin risklerine maruz kalmayacağı nitelikte olduğu SGK tarafından tespit edilmiştir.

 

Nisan 2025 dönemine ait hizmetlerin bildirimlerinden itibaren geçerli olmak üzere, kısıtlanan meslek kodlarından iş yerleri tarafından SGK’ya fiilî hizmet süresi zammına tabi belge türleri ile (4/1-a) SSK kapsamında çalışanların prim (APHB/MUHSGK) belgeleri aracılığı ile hizmetlerinin bildirimleri engellenecek olup bildirim aşamasında işverenlere hata mesajı ile dönülecektir.

 

Bu sebeple, yapılan işin fiilen riskine maruz kaldığı hâlde meslek kodu girişi işverenlerce hatalı bildirilen sigortalıların hatalı meslek kodları işverence düzeltilerek yapmış oldukları işe uygun olan meslek kodu bildirimlerinin yapılması ya da belge türlerinin FHSZ tabi olmayan belge türü ile değiştirilmesi gerekmektedir.

 

Öte yandan işverenlerce bağlı bulundukları sosyal güvenlik merkezlerine başvurularak iş yerlerinde fiilî hizmet süresi zammına tabi çalışması bulunan ancak meslek kodu kısıtlaması yapılması sebebiyle hizmet bildirimi yapılamayan sigortalıların fiilî hizmet süresi zammına tabi işte çalıştırıldığının belgelendirilmesi gerekmektedir.

 

İlgili Sosyal Güvenlik Merkezi tarafından yapılacak inceleme neticesinde hizmet bildirimi yapılmak istenilen ve meslek kodu kısıtlaması sebebiyle hizmet bildirimleri sistem tarafından engellenen ancak işveren tarafından fiilî hizmet süresi zammına tabi çalışması olduğu ispatlanan sigortalılar için tanımlama yapılarak, işverenlerce APHB/MUHSGK ile hizmet bildirimlerinin yapılması sağlanabilecektir.

 

Bu uygulamayla birlikte SGK, fiilen yıpranma kapsamında çalışmadığı hâlde yanlış meslek koduyla haksız olarak yıpranmadan faydalanarak ilave prim kazanıp erken emeklilikte avantaj sağlamanın önüne geçecektir.

 

Son olarak SGK’nın bazı istisnalar hariç olmak üzere sigortalıların ücretsiz izinde geçen süreleri ile fiilen çalışılmayan ücretli izin, sıhhi izin, yıllık izin, eğitim ve kurs süreleri ile resmî tatil günleri yıpranma (fiilî hizmet süresi zammı) kapsamında değerlendirilmeyeceğinin altını çizelim.

 

 

 

 

 

İsa Karakaş'ın önceki yazıları...