Vardiyalı işçi çalıştırırken dikkat!
Çalışma hayatında çok sayıda fabrika, hastane ve diğer sağlık kuruluşu veya 24 saat açık olan iş yerlerinde vardiyalı (postalar hâlinde) çalışma sistemi uygulanmaktadır.
Nitelikleri dolayısıyla sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına postalar hâlinde işçi çalıştırılarak işletilen veya nöbetleşe işçi postaları ile yapılan işlerde, çalışma sürelerine, gece çalışmalarına, hafta tatillerine ve ara dinlenmesine ilişkin özel usul ve esaslara dikkat etmek gerekmektedir. Aksi takdirde bir yandan çalışanların sağlığının tehlikeye atılması söz konusu olabileceği gibi diğer yandan kesintisiz çalışma yapayım derken işverenin gereksiz yere birçok yaptırım ve tazminat ödemeyle karşı karşıya kalması söz konusu olabilir.
VARDİYALARIN DÜZENLENMESİNDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR
İşveren veya işveren vekilleri, posta sayısı ile her postanın işe başlama ve bitirme saatlerini, postalar hâlinde çalıştırdıkları işçilerin ad ve soyadlarını, ara dinlenmelerini, hafta tatillerini ve bunlara ilişkin değişiklikleri düzenleyerek iş yerinde işçilerin kolayca görüp okuyabilecekleri şekilde ilan etmekle yükümlüdür. İşçi postaları;
Nitelikleri dolayısıyla sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına postalar hâlinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde posta sayısı 24 saatlik süre içinde en az 3 işçi postası çalıştırılacak şekilde düzenlenir. Ancak turizm, özel güvenlik, sağlık hizmeti ve petrol araştırma, arama ve sondaj faaliyetleri kapsamında yürütülen işlerde ve bu işlerin yürütüldüğü iş yerlerinde faaliyet gösteren alt işveren tarafından yürütülen işlerde düzenleme 24 saatte iki posta olacak şekilde yapılabilir.
Yukarıda belirtilenler dışında kalan ve işçi postaları ile yürütülen diğer işlerde 24 saatlik süre içinde çalıştırılacak işçi postaları sayısı, her bir işçi postasının çalışma süresi, İş Kanunu’nda öngörülen Yönetmelikte belirtilen günlük çalışma süresini aşmayacak şekilde düzenlenir.
Sağlık kuralları bakımından günde 7,5 saat ya da daha az çalışılması gereken işlerde işçi postaları sayısı, her bir postanın çalışma süresi, 4857 sayılı İş Kanunu’nda öngörülen Yönetmelikte belirtilen günlük çalışma sürelerini aşmayacak şekilde düzenlenir.
İşçi postaları sayısının düzenlenmesinde, Millî Korunma Suçlarının Affına, Millî Korunma Teşkilat, Sermaye ve Fon Hesaplarının Tasfiyesine ve Bazı Hükümler İhdasına Dair Kanunun İş Kanununun hükümleri göz önünde tutulur.
YASAKLAR
İş Kanunu’nda tanımlanan gece dönemine denk düşen 20.00-06.00 saatleri arasındaki işçi postalarında, 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin çalıştırılmaları yasaktır. Diğer yandan bir işçi postası ile yürütülen işlerde, ikili ya da daha çok posta sayısının artırılması ya da üç posta hâlinde çalışılan iş yerlerinde günlük çalışma süresinin 7,5 saatin altında saptanması sonucunda, çalışma sürelerindeki azalma nedeniyle, işçilerin ücretlerinden her ne şekilde olursa olsun, indirim yapılması da yasaktır.
GECE ÇALIŞMA SÜRESİ
Postalar hâlinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, İş Kanunu’nun (42, 43 ve 70.) maddesinde öngörülen yönetmelikte belirtilen hâller dışında işçilerin gece postalarında 7,5 saatten çok çalıştırılmaları yasaktır. Ancak turizm, özel güvenlik, sağlık hizmeti ve petrol araştırma, arama ve sondaj faaliyetleri kapsamında yürütülen işlerde işçinin yazılı onayının alınması şartıyla 7,5 saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir. Bunun uygulanmasında;
Turizm hizmeti kapsamında yürütülen işler; ilgili mevzuatı uyarınca Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından turizm işletmesi belgesi veya turizm yatırımı belgesi verilen ya da belediye tarafından turizm işletmesi olarak faaliyet göstermek üzere işletme belgesi verilen tesislerde,
Özel güvenlik hizmeti kapsamında yürütülen işler; Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun kapsamında İçişleri Bakanlığınca faaliyet izni verilen özel güvenlik şirketlerinde veya özel güvenlik görevlisi olarak herhangi bir iş yerinde,
Sağlık hizmeti kapsamında yürütülen işler; Sağlık hizmeti sunan ve/veya üreten; gerçek kişiler ile kamu ve özel hukuk tüzel kişilerin iş yerinde ve bunların tüzel kişiliği olmayan şubelerinde, Sosyal Hizmetler Kanununda tanımlanan sosyal hizmet kuruluşlarında,
Petrol araştırma, arama ve sondaj faaliyetleri kapsamında yürütülen işler; Türk Petrol Kanunu uyarınca petrol araştırma, arama ve sondaj faaliyetleri yürütülen iş yerlerinde,
Çalışan işçiler ile bu iş yerlerinde alt işveren tarafından çalıştırılan işçileri kapsar. Çalışma süresinin yarısından çoğu gece dönemine rastlayan bir postanın çalışması, gece çalışması sayılır.
İŞÇİ POSTALARININ DEĞİŞME SÜRESİ
Gece ve gündüz işletilen ve nöbetleşe işçi postaları çalıştırılarak yürütülen işlerde postalar; en fazla bir iş haftası gece çalıştırılan işçilerin, ondan sonra gelen ikinci iş haftasında gündüz çalıştırılmaları suretiyle ve postalar birbirlerinin yerini alacak şekilde düzenlenir.
Zorunluluk olmadıkça işçilerin postaları değiştirilemez. Ancak İş Kanunu maddesi uyarınca, gece çalışması nedeniyle sağlığının bozulduğunu raporla belgeleyen işçiye işveren, imkânların elverdiği ölçüde gündüz postasında durumuna uygun bir iş verir.
İşin niteliği ve yürütümü, iş sağlığı ve güvenliği göz önünde tutularak, gece ve gündüz postalarında iki haftalık nöbetleşme esası da uygulanabilir.
DİNLENME SÜRESİ
Posta değişiminde işçiler sürekli olarak en az 11 saat dinlendirilmeden çalıştırılamaz. Bu hüküm, postası değiştirilen işçilere de uygulanır.
Postalar hâlinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, işçilere, İş Kanunu’nun ilgili maddesindeki esaslar uyarınca ara dinlenmesi verilir. İşin niteliği, bir iş yerinin aynı bölümündeki bütün işçilere aynı saatte ara dinlenmesi verilmesine imkân bırakmıyorsa, bu dinlenme, işçilere, gruplar hâlinde arka arkaya çalışma süresinin ortalarından başlayarak İş Kanunu ve bu Yönetmelikteki esaslara göre verilir.
Postalar hâlinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, işçilere, haftanın bir gününde 24 saatten az olmamak üzere ve nöbetleşme yolu ile hafta tatili verilmesi zorunludur.
İsa Karakaş'ın önceki yazıları...