Abdüllatif Uyan

"Abdülehad Efendi" sâhib-i kerâmetti. Bir gün, talebesinden bir hizmet ricâ etti. Üsküdar'da bir işin hâlledilmesi için, Oraya gitmesini istedi bir kişinin.

"Abdurrahmân-ı Tâgî", büyük bir velî idi. Sohbeti, dinleyene pek çok fâideliydi. O bir gün buyurdu ki: (Sakın şu "Üç kimse"nin, Hakkına riâyette gevşeklik göstermeyin.

"Vânî Mehmet Efendi", âlim ve evliyâ zât. Her gün sevdiklerine ederdi çok nasîhat: Bir gün de buyurdu ki: (Bu din, ilim dinidir. Felâha ermek için, bir "Rehber" gereklidir.

"Abdülfettâh-ı Akrî", çok büyük evliyâ zât. Talebeye ders verir, ederdi çok nasîhat. Bir gün de buyurdu ki: (Yaptığımız işleri, Yazıyor birer birer hafaza melekleri.

Bir gün vâlinin biri, bir şey alıp avcuna, Bilcümle memurları, çağırdı huzûruna. Dedi ki: (Şu avcumda, bir şey gizliyorum ben. Bunun ne olduğunu, var mıdır acep bilen?)

"Abdullah-ı Hakkârî", âlim ve velî bir zât. Derslerinde, herkese ederdi çok nasîhat. O, yine bir sohbette, buyurdu: (Ey insanlar! "Âhiret"e dönün ki, netîcede ölüm var.

"Ziyâeddîn Nurşînî", büyük İslâm âlimi. Nasîhat ediyordu insanlara dâimî. Derdi ki: (İnsanlara, hiç kızmamak lâzımdır. Kızmak zamânı değil, "Acımak zamânı"dır.

"Kutbüddîn-i İznîkî", çok korkardı Allah'tan. Şiddetle kaçınırdı, her harâm ve günâhtan.

"Gıybet" de kötü ahlâk ve huylardan biridir. Lâkin sâlih Müslüman bu illetten berîdir. İster Müslüman olsun ister zimmî bir kâfir, Aybının, arkasından söylenmesi, gıybet'tir.

Hem "Kur'ân-ı kerîmi yanlış tefsir etmek" de, Kötü huylardan olup, terk etmeli elbette. Tefsir, terim olarak anlamaktır şu şeyi. Kelâm-ı ilâhî'den, murâd-ı ilâhî'yi.

Bir huy da "Müslümana kötü isim takmak"tır. Bu huy da mümin için çok kötü bir ahlâktır Müslümana kötü ad takmamalı katiyyen. Önceden verilmişse, değiştirmeli hemen.

Yine bir kötü huy da "Tefekkür etmemek"tir. Allahın kudretini düşünmemek demektir. Yerlerde ve göklerde bulunan mahlûkatı, Devamlı düşünerek görmeli hakîkatı.

Yine bir kötü huy da "İnad ve mükâbere". Bu da aslâ yakışmaz îmanlı kimselere. İnat ve mükâbere, hakkı, yâni doğruyu, Duysa da, reddetmektir inad ederek onu.

"Fitne çıkarmak" dahî kötü huy ve ahlâktır. Bu işi mubah sayan bir kimse ne ahmaktır. Belâ ve sıkıntıya düşürmek bir toplumu, Fitne çıkarmak olup, haram kılınmıştır bu

"Fâsıkları sevmek" de kötü huy ve ahlâktır. Bu da müminler için mânevî hastalıktır. Haram işleyenlere (Fâsık) dendiği gibi, Fısk'ın en kötüsü de (Zulm etmek)tir tabii.

Kötü huy ve ahlâktan biri "Mala muhabbet". Müslümanda olması yakışık almaz elbet. Mülk olmaz, haram yoldan kazanılmışsa bir mal.

Kırk çeşit kötü huyun bir tanesi "Gadr"dır. Bu, insan bilmese de, çoğu kimsede vardır. Gadabı hâsıl eden sebeplerdendir dinde. Durmamaktır sözünde, yemîninde, ahdinde.

"Cübn" de kötü huy ve ahlâktan birisidir. Bu ahlâk kimde varsa, tedâvi etmelidir. Cübn, korkaklık demektir, bunun zıddı gadab'tır. Şecâat orta yol ki, haddini aşmamaktır.

Kötü huy ve ahlâkın biri de "Şemâtet"tir. Tedâvi edilmezse, neticesi âfettir. Başkalarına gelen belâ ve musîbete, Sevinmek, bir insanı götürür şemâtet'e.

Kötü huy ve ahlâkın birisi de "Haset"tir. Bu illet, insan için büyük bir felâkettir. Allahın bahşettiği nîmet ve ihsânları, Başkasında görünce, kıskanmaktır onları.