Yeni Özbekistan

İrfan Hattatoğlu

irfanhattatoglu@gmail.com

 

 

 

 

 

Bütün Türk halklarının ata yurt coğrafyasında yer alan Özbekistan ile bugün bütün Türk ve Müslüman topluluklara ana yurt olan Türkiye arasındaki dostluk ve stratejik birliktelik her geçen gün gelişmekte, yeni iş birliklerinin temelleri atılmaktadır. Türk halklarının merkezi olan ve bugün Özbekistan sınırları içinde yer alan “Maveraünnehir” olarak bildiğimiz bölge, geçmişte bilim ve medeniyetin merkezi olmuş, İmam-ı Buhari, İmam-ı Tirmizi önderliğinde hadis kitapları ile İslamiyetin sağlam temellere oturmasına vesile olmuştur. Bu coğrafyada yaşayan El Harezmi matematiğin öncüsü olmuş, tıp ilminde ölmez eserler bırakılmıştır. Bölgede yetişen Nakşibendi tarikatının önderlerinden Muhammed Bahaeddin Nakşibend, Emir Külal (Gilal), Ubeydullah-ı Ahrar, Abdullah-ı Goncdevani gibi âlimler ise İslamiyetin kaidelerini nakış nakış işlemişler ve talebeleriyle dünyaya taşımışlardır. Dini sağlam akait kaidelerine oturtan Seyyid Şerif Cüryani, Taftazani ve İmam-ı Maturidi gibi âlimler de yine dönemi aydınlatan simalardan olmuşlardır.

 

 

Sonraki dönemde ise Maveraünnehir bölgesi Semerkant’ı başkent yapan Emîr Timur önderliğinde “Timur Rönesansı” dediğimiz 1. Aydınlanma dönemine şahitlik etmiştir. Bölgede ölmez eserler bırakan sanatkârlar, Turkuaz mavisi kubbeli eserleri ile yeryüzünü mimari eserlerle süslemişlerdir. Tarih ve edebiyat sahasında Timurlular devri Türk tarihinin en parlak devirlerinden biridir. Tarih, matematik ve astronomi kitapları Farsça yazılmışsa da, edebî eserler "Çağatay Lehçesi" de denilen Orta Asya Türkçesiyle kaleme alınmıştır. Büyük edib ve şairler Türkçe yazmakla kalmamış, Türkçenin Farsçadan üstün olduğunu hem ilmî araştırmalarıyla, hem de verdikleri edebî eserlerle ispat etmişlerdir. Asıl rönesans bu alanda olmuş ve Çağatay edebiyatını en yüksek derecesine ulaştıran Ali Şîr Nevâî gibi edibler bu devirde yetişmiştir.

Emir Timur’un torunu “Ulugbek”, astronomi ilminde kurduğu rasathane ve 1018 yıldızın hesap hareketini yaparak gelecek kuşaklara benzersiz miraslar bırakmıştır. Uluğbey’in talebesi Ali Kuşçu ise İstanbul’a gelerek Fatih Sultan Mehmed döneminde yüzlerce talebe yetiştirmiştir. Aydınlanma çağından bugüne bu özel insanların eserleri hâlâ yeni nesilleri aydınlatmaya devam etmektedir.

Aynı zamanda İpek Yolu güzergâhı olan Semerkant ve Buhara, Çin’den İstanbul’a, Avrupa’ya giden tüccarların merkezi olmuştur. Bugün bir açık hava müzesi görünümünde olan bu şehirler, nasıl bir uygarlığa ev sahipliği yapıldığının göstergesidir. Türk halkının bu ülke şehirlerine hissettiği hasretin etkisini birçok sokağa, caddeye, mahalleye, parka, şirketlerine, koydukları Buhara, Semerkant isimlerinden hissedebilmek mümkündür. Aydınlanma çağının beşiği olan Özbekistan, 1991 yılında bağımsızlığına kavuşmuş olmasına rağmen ortak bağlarımız bugüne kadar ülkemizde yeterince bilinmemekteydi.

Şevket Miramanoviç Mirziyoyev’in 2016 yılının aralık ayında Özbekistan Cumhurbaşkanı seçilmesi ile birlikte ülke yeni bir döneme gireceğinin sinyallerini vermiştir.

 

 

Ülkenin bağımsızlığa kavuşmasının 30. yılına gelindiğinde Özbekistan âdeta bir şantiye hâline geldi. Bilim, teknoloji, hayvancılık, madencilik ve tekstil sahalarına yapılan yatırımlar, ihracata önem verilmesi, uluslararası iş birliği teşkilatlarına üye olunması, komşu ülkelerle iş birlikleri ile birlikte Özbekistan yeni bir kimliğe büründü. 34 milyonluk nüfusu ile Orta Asya cumhuriyetleri içinde en büyük nüfusa sahip olan ülke, son beş yıllık büyüme hızı incelendiğinde %7 oranına ulaşmıştır.

Refah seviyesi her geçen gün artan ve zengin tabii kaynaklara sahip olan Özbekistan’da Cumhurbaşkanı Mirziyoyev, ülkenin temel sorunlarına hızlı çözümler üreterek devrim niteliğinde işlere imza atmıştır. Yatırıma dayalı büyüme ile birlikte ekonomik reformlar yapılmış, yabancı yatırımcıya açık güçlü yönetimin kararları uygulanmıştır.

Cumhurbaşkanı Mirziyoyev, ülkede şehir şehir gezerek yeni yatırımların temellerini atmakta ve şehrin mülki amirlerinin çalışmalarını yakinen takip etmektedir. Cumhurbaşkanı Mirziyoyev, şubat ve mart 2021 aylarında Buhara, Namangan, Fergana, gibi şehirleri gezerek burada yapılan yatırımlar hakkında bilgi almış ve görevini layığı ile yapamayan şehir yöneticilerini derhal görevden almıştır.

Cumhurbaşkanı Mirziyoyev’in yabancı yatırımcıları destekleyen kararlar alması, yeni iş yerlerinin açılmasında bürokrasinin azaltılması, döviz transferlerinin kolaylaştırılması, yabancı yatırımcıların ülkeye gelmesine olumlu tesir etmektedir. Özbekistan yeni bir dönemin temellerini atmakta ve uluslararası arenada “Yeni Özbekistan” algısı oluşmaktadır. 2021’in mart ayında ülkeyi ziyarete giden Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, Özbekistan’ın kendilerinden 40-50 yıl öne geçtiğini ifade etmiştir.

Yapılan yatırımlar ve projelerle işsizlik olarak %11.1’e düşen Özbekistan’da birçok sahada yatırımlar hızlı bir şekilde devam ettirilmektedir. Cumhurbaşkanı Mirziyoyev’in bütün gayreti Özbek gençlerinin iş sahibi olması, ailelerine daha iyi bakabilmeleri ve refah seviyelerinin arttırılması yönündedir. Hukuk devleti, özgürlük, demokratikleşme, kadın hakları, yolsuzlukla mücadele, yoksulluğu yenme, sürdürülebilir kalkınma, genç nüfus, ayrılıkçı, aşırılıkçı akımlar ve terörizmle mücadele, Özbekistan liderinin öncelikleri arasındadır.

Cumhurbaşkanı Mirziyoyev, kültürel mirasa, tarihî dokuya, tabiatın korunmasına da özel önem vermektedir. BM Genel Kurulu’ndaki konuşmasında sıraladığı 12 öneriye, bu duyarlılığı da yansıdı. Bu kapsamda Aral Denizi ve çevresindeki kirliliğe karşı mücadelede, BM çatısı altında iş birliği çağrısı yapmıştır…

Yeniden bir uyanış dönemi yaşayan Özbekistan’da, Cumhurbaşkanı Mirziyoyev’in ülkenin gelişmesi ve iktisadi büyümesi adına attığı tohumlar meyve vermeye başlamaktadır. Birçok yeni iş birlikleri ve yabancı yatırımcıların bölgede yatırım yapmasına sebep olmakta ve doğrudan yatırımların ülkeye gelmesi ile ‘Yeni Özbekistan’ dünyanın dikkatini çekmektedir…