Resul İzmirli

Geçen yazıda İzmir Fuar Müdürlüğü maceramı anlatmıştım bir nebze. Yazının sonuna doğru iki "Doğan" söz konusuydu. İlkinin soyadı da İşleyen olarak yazılmış, aslında mimar olan ve de o zaman bendenizin yardımcım olan "Doğan Baran" olacaktı.

İzmir Enternasyonal Fuar Müdürü olarak tayin edildiğim 1984 yılında 38 yaşında, gerçekten tecrübesiz bir bürokrattım.

Sürpriz! Bir rüya gibi geçen "bir cümlelik seyahat"ten dönünce ne görelim? Bir kumrucuk; minik balkonumuzda eşkem köşkem yetiştirip, gözümün içine baktığımız karanfillerimizin üstüne oturup iki tane yumurta yapıvermiş ve de endişeli gözlerle etrafı kollayarak kuluçkaya yatmış!..

Sanayileşme çağının başında yönetim tarzı o dönemin realitelerine uygun olarak "emret-kontrol et" tarzındaydı. İnsanlar tarım çağının davranış kalıplarıyla birden kendilerini fabrika ortamında buldular.

Köşe yazısı yazıyorsanız, başınıza her an bir şeyler gelebilir. Hiç ummadığınız bir anda karşınıza birkaç genç çıkar ve "Efendim, siz yönetim konusunda yıllardır, yazıp çiziyorsunuz, bizler lisede okuyoruz, bizlere ileride işimize yarayacak bir şeyler söyleseniz..." deyiverirler.

Canım her yazıya kısacık "cuk" oturan bir başlık bulmak her zaman mümkün olmuyor işte. Bugünkü başlık o yüzden biraz uzun oldu. Ama şimdi kaleme alacağımız yazıya "cuk oturup oturmadığı" ya da "başlığı kodum mu oturturum" tarzı iddialı bir yazar havası veriyor mu vermiyor mu, hep birlikte göreceğiz...

İnsanlığın yepyeni bir çağa ayak bastığını idrak edemeyenlerin hali harap. Bu öylesine hızlı bir değişim ki, âdeta zemin ayaklarımızın altından kayar gibi oldu. 1980'lerde ilk ivmesini kazanan değişim rüzgârı son yıllarda iyice hissedildi. Dünya bloklar oluşturarak bu değişimle başetmeye çalışıyor.

"Geldim, gördüm yendim" demiş Sezar, bundan kaç bin sene önce Tokat civarlarında bir yerde. Demiş ama, gel sen onu tenha bir yerde sor da Sezar'a, neler çekmiş bir gör! Biz de geçen bir yazımızda yaklaşık beş bin kilometre yolu bir cümlede özetledik diye hiçbir sıkıntı çekmedik zannedebilirler. Sıcaktı, soğuktu, güneşti, bulut idi, yol tamiratıydı, tozdu topraktı... Bunların hepsi bilinen ve tedbiri bir ölçüde alınabilecek tehlikeler. Ancak bu tür çok değişik kültürel ortamlarda ve de büyük ölçüde eş dost arasında geçen seyahatlerde diğer büyük iki tehlike daha var.

Bendeniz hep kötü örneklerin öne çıkarıldığı bir ülkenin çocuğu olarak, "Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği" denilen ve de insanlığa bir asırdır kök söktüren, adı cumhuriyet kendi faşist bir elitler diktatoryası olan Rus emperyalist sisteminin ana unsuru dan "kooperatifler" konusunda doktora yapmış ve de işletme fakültesinin "Kooperatifçilik Anabilim Dalı"ndan doçent unvanı almış biriyim...

Aman efendim, herkes ne kadar özlemiş Anadolu'yu. Özlemi gidermenin yolu, bir bakıma kelleyi koltuğa alıp, binlerce kilometre yolu, bir yerde bir geceden fazla konaklamadan "Komando Harekâtı" tarzında katedebilmekten geçiyor. Zaten bir geceden fazla misafir kalmamıza imkân da kalmıyor.

Benim gibi eğer siz de; hanımınızı ve bir can dostunuzu ve hanımını alarak temmuz başında "Ya nasib" diye yola çıkıp; Yalova'da kırk yıllık bir arkadaşınızın deneme pişirmeleri yaptığı tandırdan iki gün üst üste tandır kebabı yiyip, Bursa'da iki gün üst üste düğün davetine katılıp, Mudanya'da dünya tatlısı bir lazın yazlığında iki gece dinlenip, yol boyunda Gölcük Halıdere'de gerçek bir "Kayı boylu"nun evinde Almanya'daki otuz yıl öncesinin hatıraları eşliğinde muhteşem bir kahvaltı yapıp,

"Tanımın tanımı"nı nasıl yaparsınız onu bilmem ama, ben "tarifin tarifi"ni duydum. "Tarif, efradını camî, ağyarını mânî olmalıdır." Yani bir tarif yaptığımız zaman o tarif; tarif ettiği şeyleri içine almalı, o tarife uymayanları dışında tutmalıdır.

Bir seminer sırasında kahve arası verdik. O gün bana hiç anlamadığım, aslında anlamak için kafa yormaya hiç niyetli de olmadığım alet edevatın kurulması çalışması konusunda yardımcı olan takım arkadaşım kemal-i ciddiyetle yaklaştı.

Ne zaman eskilerden bahsetsem, o yazıyı daha fazla ilgi çekici buluyor millet. Özene bezene, bütün akademik kimliğime bürünerek yazdığım ve kedimin de çok beğendiğim yazılardan tık yok. Gazete apayrı bir alem. Bunu yavaş yavaş anlamaya başlıyorum. Ama umarım geç kalmamışımdır!

Babam rahmetli her esnaf ve zenaatkar baba gibi oğlunun hayatın sert rüzgarlarına dayanıklı yetişmesini isterdi. Çünkü o nesil hayata "yonan işgalinde, bizim evlee cayır cayır yanarken kimimiz yonan'a esir düşüp, yollarda ne bulursak kemirip ne bulursak içerek İzmir'e doğru yol alıyo, kimimiz de bozdağların derinliklerinde Yonan'ın ve eşkıyanın ulaşamıyacağı yeelere sığınmaye çalışıyorduk" tarzı hikayelerin, beş altı yaşındaki "tıfılları" idiler. Çok zor şartlarda hayata başladıkları için küçük şeylerden mutlu olurlardı.

İnsanlığın başına dert olan ve ileride de daha büyük dert olacağı görünen hastalıklardan biri de "obezite". Yaptığım ölçüm ve test sonuçlarına göre bendenizin de sınırları içine girmek talihsizliğini yaşadığım "aşırı şişmanlık" durumu.

Yanlışım varsa düzeltin lütfen. Bizim Anadolu'nun müteşebbislerinin ilk işe başladıkları 1800 küsurlu ve tanzimatlı yıllarda "ithalat'a prim, ihracata vergi" uygulamasına tâbi idiler. Yanisi, çoğunluğu gayri müslim tebaadan oluşan ithalatçılar ödüllendiriliyor, el nasırlı, alın terli, yürek pır pır risk alıp üretip dışarıya satmaya çalışanlar cezalandırılıyordu. Osmanlı'nın yıkılması öyle sadece siyasi sebeplere dayanmıyor demek ki. Sonrası malum.

Bazı uçuk yönetim danışmanları diye başlayacağım ama başarılı yönetim danışmalarının çoğu biraz uçuk olduğundan bazı kelimesi fazla olabilir diye düşünüyorum. Neyse; başarılı stratejiler oluşturmak için daima uçuk düşüncelere ihtiyaç oluyor. Şirket içinde uçuk ve kaçık fikirlerin uçuşmasına ne kadar imkân tanınırsa şirket o kadar başarılı olabiliyor. Hatta konunun uzmanlarından Edward de Bono, fikirlerin kışkıtılmasını metodikleştirmeye çalışıyor ve şirketlerde "Provokatif operasyonlar" düzenlenmesini tavsiye ediyor. Diğer bazı uçuklar ise 'şirket'te hiçbir problem yoksa ve ortalık çok sakin ise "suni krizler" çıkarılmasını tavsiye bile ediyorlar.

Bir ülkenin en önemli kaynağı insandır. Çağlar boyunca bu gerçek değişmemiştir. Tarım ve sanayi çağları boyunca daha çok kol ve beden gücüyle ülke ekonomilerine katkıda bulunan insanlar, bilgi çağına adım atıldıkça beyin ve giderek gönül gücüyle katkı yapmaya yönelmektedir.

Tamam anladık, iş dünyamız da futbolla yatıp futbolla kalkacak bir ay boyunca... Aktif sporun tam tersine pasif spor yapılacak, televizyon karşısında tıkınılıp durulduğu için vücut da pasif direnişe geçip yağ depolayacak, bir yandan beyinler uyuşurken, bir yandan da obezliğe doğru emin adımlarla yürünecek! Bundan fazla kaçış yok.