ABD-İran işbirliği Washington'ı ikiye böldü

Irak'tan 2011'de tamamen çekilen ABD, hem bu ülkedeki demokrasiyi hem de kendi menfaatlerini korumak istiyor. ABD'nin Irak'ı işgal etmesinden sonra ülkenin yönetiminde Şiilerin daha fazla söz sahibi olması, Şiilerin himayeliğini yapan İran'ı, Saddam sonrası dönemde Irak'ta etkin konuma getirmişti. Şimdi El Kaide ile bağlantılı Irak Şam İslam Devleti (IŞİD) terör örgütünün son günlerde Irak içinde ilerlemesi ve Bağdat yönetimini tehdit etmesi hem Washington'ın hem de Tahran'ın çıkarları için tehlike oluşturdu. Bu durum, 34 yıldır birbirlerine düşman gözüyle bakan ABD ile İran arasında sıcak mesajları başlattı.

İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, geçen hafta Tahran'da yaptığı açıklamada, IŞİD'e karşı ABD ile gerekirse işbirliği yapabileceklerini vurgulayarak "Eğer Amerika, Irak ya da başka bir yerde gerçekten terörist gruplara karşı koyacaksa bunu düşünebiliriz" dedi. ABD Dışişleri Bakanı John Kerry de Beyaz Saray yönetiminin "her geçen gün güvenlik koşulları kötüye giden Irak'ın durumunu İran'la görüşme konusunda hazır olduğunu" açıkladı.

Geçen hafta yapılan bu açıklamaların ardından Washington'da bugünlerde en çok tartışılan konulardan biri Irak sorununda İran'la temas konusu oldu.

- "Afganistan'a girmeden önce İran'la çalıştık"

Yönetim kanadı, Tahran ile Irak'taki kriz konusunda kısıtlı da olsa temas kurulabileceğini savunuyor. Beyaz Saray Sözcüsü Jay Carney, dünkü basın brifingde, İran'ın nükleer faaliyetleriyle ilgili Viyana'da pazartesi yapılan görüşmede iki ülkenin temsilcilerinin bu konuyu kısaca da olsa değerlendirdiğini açıkladı. Carney, ilerleyen günlerde düşük düzeyli görüşmelerin yeniden yapılabileceğini söyledi.

Ancak Obama yönetimi İran ile "konuşulsa" da bu temasın askeri işbirliği veya koordinasyona kadar varmayacağını vurguluyor. Hem Beyaz Saray hem de Dışişleri sözcülerinin her günkü sorulara bu yanıtı neredeyse klasik bir cevap haline gelmeye başladı. Carney, "Irak'ın geleceğine yönelik, Irak halkını atlayarak, İran'la olan herhangi bir temasımız askeri koordinasyon ya da stratejik bir anlaşmaya dönüşmeyecek" diye konuştu.

ABD yönetiminde, İran ile temas konusunda ılımlı sesler var. ABD Savunma Bakanı Chuck Hagel'in dün Senato'da Pentagon'un 2015 yılı bütçesinin ele alındığı oturumdaki sözleri, İran ile görüşmelere yeşil ışık yakar nitelikte. ABD'nin 2001 yılında Afganistan'a girmeden önce, İran ile çalıştıklarını hatırlatan Hagel, "Dolayısıyla (İran ile) ortak çıkarları paylaşmaya dönük bir geçmiş de var" dedi. Hagel, ABD ile İran arasında ciddi farklılıklar bulunduğunu, İran'ın terörizmi desteklediğini ancak ulusal çıkarlar söz konusu olduğunda bazı "gerçekliklere" yönelebileceğini belirterek Irak'ın bu noktada iyi bir örnek olduğuna işaret etti. Hagel, "Sonuçta Irak'ta olanlardan bu ülkenin tüm komşuları etkileniyor" ifadesini kullandı.

- Cumhuriyetçilerden sert çıkış

Son dönemde ABD Başkanı Obama'nın dış politikasını yerden yere vuran Cumhuriyetçiler, yönetimin Irak konusunda İran'la temas kurmasına da sert dille karşı çıkıyor. Bu kanatta, ABD yönetiminin İran ile konuşmasına bile karşı çıkanlar var. Bu konuda sesini yükseltenlerin başında Temsilciler Meclisi Başkanı John Boehner geliyor.

Obama'nın Oval Ofis'te Kongre liderlerini Irak konusunda bilgilendireceği toplantıya girmeden önce basına açıklamalarda bulunan Boehner, "İran'la kesinlikle konuşulmamalı. İran'ın terörizmi desteklediği ve körüklediği bir zamanda bu ülkeyle temas kurulması halinde bölgedeki dostlarımızın, müttefiklerimizin neler düşünebileceğini tahmin edebiliyorum" değerlendirmesinde bulundu.

ABD'nin eski başkan adaylarından Cumhuriyetçi Parti Arizona Senatörü John McCain de İran'la olası temasa karşı çıkanlardan. Bir düşünce kuruluşunda katıldığı programda, Irak konusunda Tahran'la olası bir temasın niçin yanlış olduğu sorulan McCain, İran'ın ABD'nin güvenliğinin en büyük tehdidi olduğunu savundu. İran'ın Irak'ta rol alabilecek "en kötü aktör" olduğunu söyleyen McCain, "Irak'taki güvenlik boşluğunu biz doldurmalıyız. Sonrasında Irak'ı güçlendirmemizi sürdürebiliriz. Eğer bu boşluğu biz doldurmazsak, İranlılar dolduracaktır. İranlılar dünyadaki en kötü aktörler ve onlarla bir işbirliği ABD'nin kesinlikle çıkarlarına uygun değildir" yorumunda bulundu.

- "ABD, Stalin'le de işbirliği yaptı"

Öte yandan Washington'da yönetimin haricinde uzmanlar da İran ile temas kurulabileceğine vurgu yapıyor, dayanakları ise tarih...

Center for American Progress düşünce kuruluşunda kıdemli uzman Lawrence Korb, AA muhabirine verdiği demeçte, IŞİD tehdidine yönelik çözümün bölgesel olması gerektiğine vurgu yaparak ABD'nin tek başına bir harekata girişmesinin zor olacağını vurguladı.

"Bunu tek başımıza yapamayız" diyen Korb, "Eğer İran; Türkiye, Suudi Arabistan ve herkesle şiddeti durdurma noktasında yapıcı bir rol oynamak istiyorsa evet, bu işbirliği olabilir. İnsanlar 'İran ile nasıl ortak olabilirsiniz?' diye soruyor. İkinci Dünya Savaşı'nda biz kiminle işbirliği yaptık? Joseph Stalin" diye konuşarak Nazi tehdidine karşı ABD'nin Rusya ile de işbirliği yaptığına dikkati çekti.