Referandumun sonu kaosa çıkar

Kuzey Irak Kürt Yönetimi, Türkiye’nin bütün itirazlarına rağmen bağımsızlık için referanduma gidiyor. 25 Eylül’de kurulacak sandık, zaten sancılı olan bölgeyi yeni bir kaosun içine sürükleyecek. Mesud Barzani yönetimi, Kuzey Irak’ta “muktedir” bir yapı kuracağının hesaplarını yapıyor. Oysa, yakın coğrafyada yaşanan tecrübeler, bu tür adımların çözümsüzlükten başka bir şey getirmediğini gösteriyor.
Coğrafyamızda, burnumuzun dibinde şimdiye kadar birçok “bağımsızlık filmi” çekildi. Hepsinde de aynı senaryo kullanıldı. Önce cebren ve hile ile demografik yapı değiştirildi. Sonra demokrasi nutukları atıldı. Ardından göstermelik referandumlarla topraklar elden alındı. Bu taktik, Türkiye müdahalede bulunduğu için bir tek Kıbrıs’ta tutmadı. Irak parçalanmanın eşiğinde.  Suriye, Libya, Yemen de aynı akıbeti bekliyor. 

KIRIM’DA KIRIM
Kırım, Yavuz Sultan Selim’den beri Türk yurduydu. Ahalisinin tamamı Müslüman’dı. 1771’de Rusların işgaline uğradı. 1774’te bağımsız oldu. Ancak bölge karıştırılmaya başlandı. Kırım Tatarları akın akın Anadolu’ya göç etti. Şehrin demografik yapısı değiştirildi. Tatarların toprakları ya devlet arazisine çevrildi ya da Hristiyanlara verildi. Tarihe, “Kırım Harbi” diye geçen 1854 ve “93 Harbi” diye geçen 1877-1878 Osmanlı-Rus Harbi’nde Kırım ‘kırım’a uğradı. Milyonlarca Tatar Türkü, Anadolu’ya, Avrupa’ya, Orta Asya’ya ve Urallara sürüldü. Çok az Müslüman nüfus kaldı. Kırım, 1954’te Ukrayna’ya bağlandı. Sovyetler 1991’de dağıldı. Kırım’ın statüsü değişmedi. 2014 yılında Batı’ya yaklaşan Ukrayna’da iç karışıklık çıkarıldı. Hükûmet devrildi. Rus yanlısı milisler, Kırım’a saldırdı. Rusya, bunu bahane ederek Ukrayna donanmasını kuşattı. Kırım Yüksek Konseyi, referandum kararı aldı. 16 Mart 2014’te göstermelik bir seçim yapıldı. Ortada Müslüman kalmadığı için, Kırım’da %96,77, Sivastopol’da %95,6 oranında Rusya’ya bağlanmak yönünde oy çıktı. Asırlık filmin çekimi tamamlandı. Kırım Rusya’ya bağlandı.

BAHTI ‘KARA’BAĞ
Bugün Ermenistan’ın işgali altında bulunan Karabağ’da geçtiğimiz yüzyılın başında halkın yüzde 60’a yakını Azerbaycan Türkü, yüzde 40’ı Ermeni idi. 1980’lere gelindiğinde nüfus tersine döndü. Çünkü Ruslar, demografik yapıyla oynadı. Sovyetler Birliği’nin çatırdamaya başladığı dönemde bölgede Azerilerle Ermeniler arasında etnik çatışmalar başladı. Sovyetler çökünce, Rus birlikleri silahlarını Ermenilere bırakıp gitti. Ermeniler Türklere soykırım yaptı. Bir milyonu aşkın insan, yurtlarını terk etti. Ermeniler, Eylül 1991’de sözde Yukarı Karabağ Cumhuriyeti ilan etti. Ekim ayında Azerbaycan bağımsızlık bayrağını çekti. 10 Aralık’ta Karabağ’da Azeriler boykot ettiği, sadece Ermenilerin katıldığı bir referandum yapıldı. 25 Aralık’ta Sovyetlerin dağıldığı duyuruldu. 6 Ocak 1992’de işgal altındaki Dağlık Karabağ’da Ermeniler bağımsızlık ilan etti. Geçtiğimiz şubat ayında Karabağ’ın ismi “Artsakh Cumhuriyeti” olarak değiştirildi. Ama bu devletçiği ne bilen ver ne de Ermenistan’dan başka tanıyan.

MUM GİBİ YANAN KERKÜK
Kerkük Yavuz Sultan Selim zamanında Osmanlı toprağı oldu. Türk şehri olarak bilindi. Geçtiğimiz asrın başında Kerkük’ün zengin petrol kaynakları olduğunu tespit eden İngilizler bölgeye çöreklendi. Sykes-Picot Anlaşması ile Orta Doğu İngiltere ve Fransa tarafından bölüşüldü. Osmanlı mücadele başlattı. Musul ve Kerkük, Misakımillî içinde yer aldı. İngilizler 1930’da Irak’ı kurdu. Saddam Hüseyin döneminde güneydeki Arap nüfusun bir kısmı Kerkük’e kaydırıldı. Sistematik göç haraketleriyle Türk nüfusu azaltıldı. ABD 2003 yılında “özgürlük getireceğiz” bahanesiyle Irak’a girdi. Peşmerge Kerkük’ü yağmaladı. Türkmenlere ait tapu kayıtları yok edildi, mezar taşları kırıldı. Bölgeye yüzbinlerce Kürt taşındı. Türkiye ile ilişkilerin sıkı tutan, DEAŞ’a karşı Peşmerge’yi Anadolu topraklarından geçirmeyi başaran Mesud Barzani, haziran ayında birden Ankara’ya sırtını döndü ve bağımsızlık kararı aldı.

SANA YEDİRMEZLER
Kerkük’te 1,5 milyon civarında kişi yaşıyor. Irak petrolünün yüzde 40’ı Kerkük’ten çıkarılıyor. Bu yüzden referandum oyununda bütün planlar Kerkük üzerine yapılıyor. Barzani Peşmergeyi, Bağdat yönetimi birliklerini, İran, Haşdi Şabi milislerini buraya yönlendirdi. Barzani “Halkımızın geleceğine karar vermesi engellenemez” diyor. Ancak, bölgede yaşananlar bunun mümkün görünmediğini, Barzani’nin boynuz umarken kulaktan olacağını gösteriyor. Nitekim Cumhurbaşkanı Erdoğan “Türkiye’nin bu konudaki çok açık ve kararlı tavrını görmezden gelmek, Irak Bölgesel Kürt Yönetimi’ni elindeki imkânlardan da edecek bir sürecin önünü açabilir. Yeni çatışmaların fitilini ateşlemek yerine, hep birlikte bölgede huzuru, barışı, güvenliği, istikrarı tesis için çalışmalıyız” çağrısında bulundu.

Sorularla Barzani referandumu
¥ Referandum nerede yapılacak?
Erbil, Süleymaniye ve Duhok, ağırlıklı olarak Kürtlerin yaşadığı kentler. Barzani yönetimi 2014 yılında DEAŞ’a karşı koruma bahanesiyle Türkmen ve Arapların yaşadığı şehirlere de girdi. Kürt yönetimi, “tartışmalı bölgeler” olarak tabir edilen ve Kerkük vilayetinin tamamını içine alan yerleri de kendi bölgesi ilan etti. Kerkük, Tuzhurmatu, Mahmur, Sincar, Taze ve Diyala tartışmalı yerler.

¥ Kaç kişi katılacak?
Barzani’nin sandığa gitmesini beklediği seçmen sayısı 5,5 milyon.

¥ Bu karar neden alındı?
Barzani, anayasada belirtilen yüzde 17’lik bütçe haklarını Ocak 2014’ten bu yana Bağdat’tan alamadığını söylüyor. Bağdat yönetimi ise “Ülkenin milli serveti petrolü sorumsuzca kullanıyorsun. Statüsü tartışmalı bölgeleri işgal ettin” diyor.

¥ Kerkük’ün statüsü nedir?
Irak anayasasına göre, 2007 yılında Kerkük’ün kime bağlanacağı konusunda referandum yapılacaktı. Ancak yapılamadı. Bu yüzden anayasaya aykırı deniliyor. Kerkük’ün statüsü belirsiz kaldı.

¥ Evet çıkarsa ne olur?
Tartışmalı bölgelerde çatışma başlar. Bu da müdahaleyi doğurur. Türkiye’nin Barzani ile arası bozulur. Kürt yönetimi, tek çıkış kapısını da kaybeder.

Sudan acı örnek
Bağımsızlık sancısını en çok çekenlerden biri de Sudan. Bu ülkedeki siyasi olaylar, Kuzey Irak’takiyle benzerlik taşıyor. Zengin petrol yataklarının üstünde bulunan Güney Sudan, 2011 başında referandumla Sudan’dan ayrılma kararı verdi ve Temmuz ayında bağımsız bir ülke oldu. Ayrılık yeni problemleri beraberinde getirdi. Savaş dinmedi. Ülkede tartışmalı bölgeler bulunuyor. İsrail, Barzani’ye olduğu gibi Güney Sudan yönetimine destek veriyor. Güney Sudan ekonomisinin yüzde 98’i petrol satışından elde edilen gelirlere dayanıyor. Ne var ki petrol boru hatlarının büyük bir kısmı kuzeyden geçiyor.