Ömer Faruk Bingöl

Geçen hafta finansal piyasaları yakından ilgilendiren önemli haber akışları yaşandı. Kısaca hatırlayalım:

Yeni yıl yeni zamlarla başlamıştı. Bunlardan en çok ses getireni, şüphesiz doğalgaz ve elektrik tarifelerine uygulanan fiyat artışlarıydı. Yüksek oranları herkes biliyor, tekrar etmeye gerek yok.

Çok değil, bundan 2-3 yıl önce bu soruya gösterdiğimiz tepki, "fahiş fiyat" tepkisiydi. "Bir eve bu kadar para mı verilir" derdik. Bugün geldiğimiz noktada ise bir de İstanbul için konuşuyorsak "1 milyon TL'ye konut mu olur?" sorusuna, mevkisi ve ev de iyi ise "Bu kelepiri kaçırmayalım" cevabını verebiliyoruz. Ne oldu, hepimiz biliyoruz; dövizle, pandemiyle artan maliyetler, talebe karşılık veremeyen arzlar... Derken burada bulduk kendimizi. Rakamlar şöyle konuşuyor: İstanbul'da ortalama metrekare birim fiyatı; Aralık 2021 sonu itibarıyla 5 bin 497 TL olmuş. Türkiye ortalaması ise 3 bin 696 TL... (Veriler Endeksa'dan...) Her ikisinin ortalaması neredeyse 1 asgari ücret... 1 metrekare için 1 ay çalışmak... Kulağa nasıl geliyor? Hoş değil tabii ki...

​Pandemi gibi hayatı durdurma noktasına getiren derin küresel krizler ancak "para basma" ve "negatif faiz" gibi tedbirlerle aşılabiliyor. Krizi aşıyorsunuz ancak her ilacın yan etkisi olduğu gibi "bol para" dönemlerinin kaçınılmaz yan etkisi "yüksek enflasyon" oluyor.

Piyasaların hareketli geçtiği son aylarda Türkiye'de 20 milyonun üzerindeki cep telefonu abonesi, her an, belki de günde 10'larca, 100'lerce defa ekrana bakarak rakamlara bağımlı olmuş. Kaybolan zaman!..

Nasıldı meşhur Nasreddin Hoca hikâyesi, hatırlayalım: Hoca, komşusundan bir gün bir kazan ödünç ister. İade ederken de hem teşekkür eder hem de içine küçük bir kazan koyar.

Türk lirasının yüzde 18 değer kaybettiği bir haftayı geride bıraktık. TCMB, politika faizinde, piyasa beklentisi dâhilinde 100 baz puan daha indirime gitti ve faiz yüzde 14'e düştü. Dolar, faiz indirimi sonrası 17 TL'yi de geçti. Gelen müdahale ile 16,40 TL civarından cuma gününü tamamladı. Geldiğimiz noktayı özetlersek;

Çiğ süt fiyatlarına gelen zammın ardından geçen haftayı da süt ürünlerine "geldi gelecek" zamları konuşmakla geçirdik. Kulağımı nereye kabartsam, kiminle konuşsam "filanca markette kaşar fiyatı hâlâ cazip, henüz tereyağına zammı yansıtmamışlar, beyaz peynirde etiketler daha değişmemiş" gibi "stok tüyoları" duyar oldum. Sosyal medyadaki paylaşımlardan tutun da apartmandaki merdiven muhabbetlerine kadar "nerede, ucuza ne kaldı, hemen gidip alalım" şeklinde muhabbetler tavan yapmış durumda...

Bu yıl asgari ücret görüşmeleri enteresan bir zamana denk geldi. Doların 8-9 TL'den başlayıp, 14 TL sınırına doğru gerçekleşen yolculuğu, beraberinde bütün mal ve hizmet fiyatlarını da sürükledi.

Bundan yaklaşık 100 sene önce büyük buhran yıllarında ekonomiler çökerken, borsa koridorlarının en meşhur sözlerinden biri "psikolojisi sağlam olan kazanır" olmuştu. Son 1-2 yıldır da pandemi, kuraklık, kıtlık, pahalılık derken, insanlık birçok sıkıntıyı bir arada yaşıyor.

Piyasalar son zamanların en hareketli haftasını geride bıraktı. Merkez Bankasının faizleri yüzde 15’e düşürmesinden çok “Bundan sonra ne olacak?” belirsizliği sert hareketleri beraberinde getirdi. Dolar yüzde 12,5 artışla, geçen haftayı 11,2360 TL seviyesinden tamamladı.

FED'in "geri çekilme" konusunda yine zaman ve miktar belirtmemesi, piyasada bu konuyu spekülasyon malzemesi yapıyor. Ha çekildi, ha çekilecek derken olan reel ekonomiye oluyor. Kolay değil "finans oyunu" oynamak! Çünkü hisse senedi kredileri zirve yapmış, merkez bankalarının ufak bir geri çekilme hamlesinde pozisyonlar ‘finanse edilemeyecek' duruma gelmiş!

Sokak diyor ki: "İstediğin kadar para bas. Faizi istediğin kadar sıfırda tut. Ulaşamadıktan sonra ne edeyim ben öyle parayı! Maaşıma dokunma, başka ihsan istemem"

GEÇTİĞİMİZ 3 yılda olduğu gibi "bol ve ucuz" dış finansmanın rahat bulunamayacağı, gittikçe azalacağı ve yabancı sermayenin "daha seçici davranacağı" bir döneme doğru ilerliyoruz. BU sebeple Orta Vadeli Plan ve 2014 bütçesinde; cari açığın, aslında "büyümenin finansmanında dış kaynak bağımlılığının" azalması için yurtiçi tasarrufların artırılmasına vurgu yapılıyor.

ABD-İran yakınlaşması, ambargonun kalkmasına doğru ilerlerse; Türkiye'nin, ithal ettiği enerji için bir de dışarıdan altın almasına gerek kalmayacak

Bir önceki yazımızda "Borsada haftanın geri kalanında 75.165'teki fiyat boşluğunun kapanması gündeme gelebilir" demiştik.

FED'in son kararının ardından (19 Eylül) 80 bin denemesi yapan ve o tarihten beri düşüşe geçen Borsa İstanbul, bugün (25 Eylül) itibarıyla 75.165 noktasındaki "fiyat boşluğu"na oldukça yaklaştı.

Tahvil alımlarına devam' kararı, sadece ertelemeden ibaret. Sonraki FED toplantısı 29-30 Ekim'de... Bu tarih yaklaştıkça stres artacak.

Merkez Bankası Başkanı Erdem Başçı, doların yıl sonunda 1.92'yi göreceğini söylediğinde herkes şaşırmıştı.

ABD Merkez Bankası'nın (FED) 18 Eylül toplantısından çıkacak kararlara iki gün kala altın, heyecanlı bir haftaya başlıyor.