Yeni döneme ilk adım

Yücel KAYAOĞLU

AK Parti Cumhurbaşkanlığı sistemine ilişkin Anayasa değişikliği teklifini dün 316 milletvekilinin imzasıyla TBMM Başkanlığına sundu. Teklifle getirilen yeni düzenlemeler şöyle:
GÖREV VE YETKİLERİ: Cumhurbaşkanı yasaları veto edebilecek. AYM’ye iptal davası açabilecek. 
ATAMA YETKİSİ: Cumhurbaşkanı, yardımcıları, bakanları ve büyükelçileri atayıp görevlerine son verecek. 
GÜVENLİK POLİTİKALARI YETKİLERİ: Cumhurbaşkanı Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığını temsil edecek. 
KHK YETKİSİ: Cumhurbaşkanı, yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilecek. Ancak temel haklar, kişi haklan ve ödevleriyle, siyasi haklar ve ödevler Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenemeyecek. Kanunda açıkça düzenlenen konularda da kararname çıkarılamayacak. Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kanunlarda farklı hükümler bulunması halinde kanun hükümleri uygulanacak. TBMM’nin aynı konuda kanun çıkarması durumunda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümsüz hale gelecek. Cumhurbaşkanı, kanunların uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelik de çıkarabilecek.
YÜCE DİVAN: Cumhurbaşkanı hakkında, bir suç işlediği iddiasıyla TBMM üye tamsayısının salt çoğunluğunun (301 milletvekili) vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilecek. Meclis, önergeyi en geç bir ay içinde görüşecek ve üye tamsayısının beşte üçünün (360) gizli oyuyla soruşturma açılmasına karar verebilecek. Milletvekillerinin üçte ikisinin (400) gizi oyuyla yüce divana sevk kararı alınabilecek. Yüce Divan yargılamasının üç ay içinde tamamlanması da hükme bağlanıyor. Hakkında soruşturma açılmasına karar verilen Cumhurbaşkanı seçim karan alamayacak. Yüce Divanda seçilmeye engel bir suçtan mahkûm edilen Cumhurbaşkanının görevi sona erecek.
C.BAŞKANI YARDIMCILARI: Cumhurbaşkanı, seçildikten sonra bir veya daha fazla cumhurbaşkanı yardımcısı atayabilecek. Bunları görevden alabilecek. Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir nedenle boşalması halinde 45 gün içinde Cumhurbaşkanı seçimi yapılacak. Yenisi seçilene kadar cumhurbaşkanı yardımcısı Külliye’ye vekâlet edecek. Yurt dışına çıkış durumlarında da yine cumhurbaşkanı yardımcısı yetkili olacak. Bakan veya Cumhurbaşkanı yardımcısı olarak atanan milletvekillerinin TBMM üyelikleri sona erecek. Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, Cumhurbaşkanına karşı sorumlu olacak. Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri ile teşkilât yapısı Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenecek.
BAKANLARA DA YÜCE DİVAN: Cumhurbaşkanına yönelik Yüce Divan süreci bakanlar ve cumhurbaşkanı yardımcıları için de geçerli olacak.
BAKANLARA VEKİL DOKUNULMAZLIĞI: Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, göreviyle ilgili olmayan suçlarda yasama dokunulmazlığına ilişkin hükümlerden yararlanacak.
KARŞILIKLI FESİH: TBMM üye tamsayısının beşte üç çoğunluğu ile seçimlerin yenilenmesine karar verebilecek. Bu halde TBMM ve Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılacak. Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine karar vermesi halinde de yine iki seçim birden yenilenecek.  Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde Cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilecek.
KAMU İDARELERİNİN KURULMASI: Üst düzey kamu görevlilerinin atanmalarına ilişkin usul ve esaslar Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenecek.
OHAL İLAN ETME YETKİSİ: Cumhurbaşkanı, savaş hali, ayaklanma, vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışmanın veya ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması; anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerinin ortaya çıkması; kamu düzeninin ciddî şekilde bozulması; tabiî afet, tehlikeli salgın hastalıklar veya ağır ekonomik bunalım hallerinde yurdun tamamında veya bir bölgesinde, süresi altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilân edebilecek. OHAL kararı alındığı gün Meclis’in onayına sunulacak. TBMM gerek görürse OHAL’in süresini uzatabilecek, kısaltabilecek veya kaldırabilecek. Olağanüstü hal sırasında çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri bir ay içerisinde TBMM’ de görüşülüp karara bağlanacak. Aksi halde olağanüstü hallerde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnamesi kendiliğinden yürürlükten kalkacak.
BÜTÇE YETKİSİ: Bütçeyi Cumhurbaşkanı Meclis’e sunacak. Bütçe kanununun süresinde yürürlüğe konulamaması halinde, bir önceki yılın bütçesi yeniden değerleme oranına göre artırılarak yürürlüğe girecek.
VETO EDİLEN KANUNLAR: Cumhurbaşkanın veto ettiği kanunlar (milletvekili sayısının 600 olduğu düşünüldüğünde) 301 oyla TBMM’de kabul edilirse, onaylamak zorunda kalacak.

SABAH 04:00'E KADAR MESAİ

Anayasa değişikliği teklifine ilişkin son hafta her iki parti kurmayları da fazla mesai yaptı. Özellikle AK Partili Mustafa Şentop ile Abdülhamit Gül, MHP’den üç gün önce kendilerine sunulan metin üzerinde sabahlara kadar süren bir çalışma yürüttüler. Edinilen bilgilere göre, dün TBMM’ye sunulan teklif üzerindeki son rötuşlar sabah 04.00’e kadar sürdü. 05.00’te evlerine giden AK Parti kurmayları, dün sabah Başbakanın çağrısıyla yeniden Çankaya köşküne geldi. Başbakan Yıldırım, kahvaltıda ağırladığı kurmayları ile teklif üzerinde son bir değerlendirme yaptı. Ardından da Meclis’e sunulacak metin önce MHP’ye ulaştırıldı. Bahçeli’nin onay vermesi ile de düğmeye basıldı ve teklif akşam saatlerinde TBMM Başkanlığına sunuldu.

DDK, TSK'YI DA DENETLEYECEK

Cumhurbaşkanlığı bünyesindeki Devlet Denetleme Kuruluna tüm kamu kurumlarına ilişkin idari soruşturma yapma yetkisi de öngörülüyor. Ayrıca TSK’nın DDK’nın görev alanı dışında tutulduğuna dair hüküm metinden çıkarılıyor. Böylece, DDK, TSK’da her türlü inceleme, araştırma, denetleme ve idari soruşturmaları yapacak. DDK başkanı ve üyeleri Cumhurbaşkanı kararnamesi ile atanacak. Anayasa’nın yaklaşık 70 maddesinde değişiklik yapılan 21 maddelik paketle, mevcut anayasada başbakana ve bakanlar kuruluna yapılan tüm atıflar de metinden çıkarılıyor. TBMM’nin gensoru ve Meclis soruşturması yolları ile yaptığı denetleme yetkisi kaldırılıyor. Jandarma genel komutanı MGK’dan çıkarılıyor, bunun yerine Cumhurbaşkanı yardımcıları gelecek.
SEÇİLME YAŞI 18: Milletvekili seçilme yaşı 25’ten 18’e düşürülüyor. Cumhurbaşkanı seçilen vekilin TBMM üyeliği sona erecek.
İKİ SEÇİM AYNI ANDA: Cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimleri 5 yılda birlikte yapılacak.
PARTİYLE BAĞI KURULUYOR: Cumhurbaşkanının siyasi partisiyle bağı devam edecek. Bu hüküm 2019 beklenmeden, anayasa kabul edilir edilmez yürürlüğe girecek. 
5+5 İLE 10 YIL: Cumhurbaşkanı 5 yıllığına ve en fazla iki kez seçilebilecek. 
600 MİLLETVEKİLİNİN YEDEKLERİ DE OLACAK: 550 olan milletvekili sayısı 600’e çıkıyor. Boşalacak milletvekillerinin yerini aynı partiden yedek milletvekilleri doldurulacak. 
3 KASIM 2019’DA SEÇİM VAR: Teklife eklenen geçici maddelerle yeni sürecin geçiş hükümleri düzenleniyor. Buna göre, parlamento seçimleri ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri 3 Kasım 2019 tarihinde birlikte yapılacak. Bu tarihe kadar mevcut milletvekilleri ve cumhurbaşkanı görevine devam edecek.
TARAFSIZ YARGI: Anayasa’da yargının bağımsız olduğuna dair maddeye ‘Tarafsız’ ibaresi de ekleniyor. Bu hüküm değişiklik yapılır yapılmaz yürürlüğe girecek.
YÜKSEK YARGIYA YENİ DÜZEN: Askeri yargı kaldırılıyor. Disiplin mahkemeleri ve savaş hali dışında askeri mahkeme kurulamayacak. AYM üye sayısı 15’e düşecek.
HSYK’NIN YAPISI: HSYK’nın yapısı da değiştiriliyor.  HSYK 12 üyeden oluşacak ve iki daire halinde çalışacak. Kurulun Başkanı Adalet Bakanı olacak,  5 üyesi Cumhurbaşkanınca, 6 üyesi de TBMM tarafından seçilecek. TBMM her üye için ayrı ayrı gizli oylama yapacak.  Birinci oylamada üye tamsayısının üçte iki çoğunluğu; bu oylamada seçimin sonuçlandırılamaması halinde, ikinci oylamada üye tam sayısının beşte üç çoğunluğu aranacak. İkinci oylamada da seçilemezse, en çok oyu alan iki aday arasında ad çekme usulü ile üye seçimi tamamlanacak.  Üyeler dört yıl için seçilecek. Süresi biten üyeler bir kez daha seçilebilecek.

HEMEN YÜRÜRLÜĞE GİRECEK HÜKÜMLER

Cumhurbaşkanının partisiyle bağının devam etmesi, seçilme yaşının 18’e düşürülmesi, HSYK, askeri yargı ve AYM’nin üye sayısının düşürülmesi ve yerel seçimlerle ilgili düzenleme hükümleri 2019 beklenmeden yürürlüğe girecek. Ayrıca seçim dönemlerinde Adalet Bakanı, Ulaştırma ve İçişleri bakanlarının bağımsız olmasını öngören hüküm Anayasadan çıkarılıyor. Bu hüküm de 2019’dan önce yürürlüğe girecek. 

İŞTE ANAYASA TAKVİMİ

Cumhurbaşkanlığı sistemine ilişkin anayasa değişikliğinin Meclis’teki görüşme sürecinin en geç Ocak ayının ilk haftasında başlatılması planlanıyor. AK Parti yönetimi, OHAL kararı yürürlükte iken referanduma gidilmesine sıcak bakmıyor. AK Parti kurmayları, OHAL’in üç ay daha uzatılması durumunda sürenin 19 Nisan’da dolacağı hesabından hareketle hazırladıkları anayasa takviminde, teklifin ocak başında Anayasa Komisyonunda görüşülmesi, Şubat ayında da Genel Kurul gündemine indirilmesi öngörülüyor. Teklif, ocak ayının ilk haftasında komisyona gelecek. Şubat ayı içinde Meclis genel kurulu süreci tamamlanacak. OHAL’in süresinin dolacağı 19 Nisan’dan sonraki bir tarihte sandık kurulacak. Bu durumda 30 Nisan veya 7 Mayıs’ta referanduma gidilmesi öngörülüyor. OHAL’in uzatılmaması veya üç ay yerine daha kısa bir süre içinde uzatılması durumunda referandum takvimi de erkene alınacak.