Prof. Dr. Ekrem Buğra Ekinci

Sul­tan II. Ab­dül­ha­mid ta­ra­fın­dan yap­tı­rı­lan Hi­caz De­mir­yo­lu hat­tı A­na­do­lu, Su­ri­ye, İs­ra­il ve Ür­dün'de ha­len fa­a­li­yet­te... Su­u­di A­ra­bis­tan'da da hat­tın tek­rar ha­ya­ta ge­çi­ril­me­si i­çin ça­lış­ma­lar ya­pı­lı­yor...

Pâ­yi­tah­tı, ül­ke­nin en u­cu­na bağ­la­yan Hi­caz De­mir­yo­lu, 20. yüz­yı­lın en bü­yük p­ro­je­le­rin­den bi­ri­dir... Dev­le­tin en zor za­ma­nın­da, ta­ma­men yer­li ser­ma­ye ve e­le­man­la ya­pı­lan bu te­şeb­büs, mu­az­zam bir ba­şa­rı sa­yı­lır...

Dün­ya­da hâ­lâ par­lak mo­nar­şi ge­le­nek­le­ri­nin hü­küm sür­dü­ğü ül­ke­ler var. En­te­re­san­dır ki, bu­gün dün­ya­nın en is­tik­rar­lı ve de­mok­ra­si­nin de en mun­ta­zam iş­le­di­ği ül­ke­ler bun­lar­dır.

Os­man­lı Sa­ra­yın­da pa­di­şa­hın ça­lış­ma ofis­le­ri­nin bu­lun­du­ğu iç kı­sım­da sağır ve dil­siz­ler gö­rev ya­par­dı; dev­let adam­la­rı bun­lar­la an­la­şa­bil­mek için dil­le­ri­ni öğ­ren­mek zo­run­day­dı.

Ame­ri­ka'da 43 baş­kan ge­lip geç­ti. Bun­lar­dan oku­ma yaz­ma bil­me­di­ği söy­le­nen­le­ri de ol­du; ba­lık av­la­ma me­ra­kı yü­zün­den Be­yaz Sa­ray'a hiç gel­me­yen­le­ri ve felç olup has­ta ya­ta­ğın­da baş­kan­lık ya­pan­la­rı da. Ancak Barack Obama'nın seçilmesi kesinleşirse, Beyaz Saray'ın ilk siyahi sahibi olacak.

Bu­gün Av­ru­pa'nın en ka­la­ba­lık şeh­ri olan İs­tan­bul'a es­ki­den yer­leş­mek ko­lay de­ğil­di. Çe­şit­li se­bep­ler­le İs­tan­bul'a hu­su­sî izin­le ge­len­ler ve­ya ge­çen­ler, iş­le­ri bi­tin­ce şeh­ri terk et­me­ye mec­bur­du. İzin bel­ge­si al­mış ol­sa bi­le şek­li şe­ma­ili be­ğe­nil­me­yen he­men ge­ri gönderilirdi.

"Os­man­lı­lar­da ne ni­kâ­hın, ne de bo­şan­ma­nın kay­dı tu­tu­lur­du. Her şey er­ke­ğin iki du­da­ğı ara­sın­da idi. Ka­dın­lar mağ­dur olu­yor­du..." gi­bi söz­ler çok işi­ti­li­yor. Ha­ki­kat aca­ba böy­le mi­dir? Kos­ko­ca bir im­pa­ra­tor­luk­ta ev­li­lik­le­rin, bo­şan­ma­la­rın kay­de­dil­me­di­ği­ne inan­mak müm­kün mü?

Şerif deyince akla western filmlerindeki kasaba şerifleri geliyor. Vaktiyle bizde de şerifler vardı. Ama ne şerif... Osmanlı idaresindeki Hicaz, kendi içinde bir muhtariyete sahipti. Hazret-i peygamber soyundan şerifler tarafından yönetilirdi.

Dünyada ilk soyadı kanunu Yahudileri asimile etmek için Avrupa'da çıkarıldı. Sonra işler tersine döndü. Bu sefer Yahudileri ifşa etmek için kullanıldı.

İslam'ı Talas Savaşında kılıç savururken tanıdılar. Kılıç zoruyla değil; gönül rızâsı ile Müslümanlığı seçtiler ve asırlarca İslamiyetin yeryüzündeki bayraktarı oldular.

İngiltere, ülkedeki Müslümanlar için 6 büyük kentte şeriat mahkemeleri oluşturdu. Bu, yeni bir uygulamaymış gibi görülse de aslında benzerleri Avrupa'da hayat bulmuştu. Ancak modern demokrasilerin bu asırda geldiği çizgiyi, Osmanlılar altı asır öncesinden yakalamıştı.

Harem ve haremağaları, Osmanlı hayatının en enteresan mevzuları olarak görülmüştür. Erkek sineğin bile giremediği haremin disiplinini haremağaları temin ederdi. Bu sayede sarayda altı asır boyunca en ufak bir skandala rastlanmamıştır.

Büyük Türk denizcisi Kılıç Ali Paşa, namını sürdürmek için bir câmi yaptırmak istedi. Sultan III. Murad'ın huzuruna çıkıp arzusunu bildirdi. Padişah latife olsun diye, "Sen deryalar serdarısın. Var git câmini deryaya kur!" deyince Kılıç Ali Paşa bir ilki gerçekleştirdi.

Eski Türklerin hangi dine mensup olduğunu kime sorsanız, alacağınız cevap umumiyetle Şamanlıktır. Halbuki Şamanlık bir din değildir. Her dinde görülebilecek bir tabiatüstü kuvvetler sistemidir.

Eski Türkler her zaman geleneklere hürmetkârdır. Bu prensip, asırlarca hem devletleri, hem cemiyetleri ayakta ve hayatta tutmuştur. Bu zamanlardan kalma nice hükümler, Türkler Müslüman olduktan sonra da tesirini devam ettirmiştir. Selçuklu, hatta Osmanlı devlet idaresinde bile, eski Türk devlet geleneğinin mühim izleri görülür.

Osmanlı, Türkistan ve Hindistan imparatorlukları ile asırlarca mücadele eden İran, bugün de teknolojik ve siyasî manevralarla Orta Doğu'da bir güç olma hayali içerisinde. Ancak bu biraz zor görünüyor.

Yerli sermayeli ilk banka Emniyet Sandığı adı altında 1863'te Midhat Paşa'nın teşebbüsü ile kuruldu. Ancak şer'î hukuka göre faizli muameleler meşru değildi. Bu sebeple "muamele satışı" denilen bir usul ile borç alma işlemleri akde bağlanırdı.

Fetih yoluyla ele geçirilen toprakların bir bölümü padişah, hanedan, vezirler, beylerbeyiler, sancakbeyiler ve diğer yüksek memurlara maaş olarak verilir, bir bölümü subaylara tahsis edilir, bir bölümü de tımar olarak askerlere dağıtılırdı.

Osmanlıları üç kıtada altı asır yaşatan âmillerden birisi de süratli ve muntazam bir haberleşme usulüne sahip oluşudur. Posta tatarları, imparatorluğun bir ucundan öteki ucuna yılmadan haber ulaştırır, yol boyu menzillerde at değiştirir; bulamazsa valinin ahırından bile at çekip alabilirdi.

Bundan tam 100 yıl önce bugün, saray meşrutiyet ilanına mecbur edilmişti. Meclis toplanmış, 23 Temmuz hürriyet bayramı günü olmuştu. Bu tarihten sonra Osmanlı Devleti'nde rejim değişti. İktidar, ordu ile bürokrasiye geçti.