Prof. Dr. Ekrem Buğra Ekinci

* Evliya Çelebi, Sultan Fatih’in cami yaptırırken, Ayasofya kadar ihtişamlı olmasın diye sütunları kısaltan mimarın elini kestirdiğini, mimarın da mahkemeye gittiğini anlatır. Peki, “hikâye” tarihe ne kadar uygundur?

* Kâtiplik, yani memuriyet, vaktiyle herkesin hayallerini süsleyen güzide bir meslekti. “Üsküdar’a gider iken” diye başlayan ve Kâtibim diye de bilinen şarkı bu hissiyatı terennüm eder. Bütün dünyaya yayılmış, adaptasyonları yapılmış, âdeta Türkiye’nin sembolü olmuştur…

Kapatılmasından 25 sene sonra tek tük türbeler ziyarete açılmıştır. Yakın zamanda hemen hepsi açılmışsa da hâlâ kapalı olan padişah türbeleri vardır. Halk, varlığını milletine vakfetmiş bu faziletli kahramanları evliya bilmiş, türbelerini ziyaretgah yapmış, kerametlerine şahit olmuştur.

* Osmanlılar Kur’ân-ı kerim mealine itibar etmemişti. Ta ki İttihatçı iktidarında Hristiyan bir Arap ortaya çıkana kadar...

* Eskiden suç işleyenler dağa çıkıp eşkıyalığa başlardı. Haklarında idam hükmü olduğu için, bunlara "fermanlı" denirdi. “Ferman padişahın, dağlar bizimdir” sözü meşhurdur. Bunları dağdan indirmek için hükûmetin enteresan bir usulü vardı...

*Sultan Vahîdeddin, ağabeyi Sultan Reşad’ın naaşını görünce, “Meğer saltanat ile teneşir arası ne kadar kısaymış’” demişti...

*Jandarma korkusuyla, yüzlerce yıllık kültür hazinesi kitaplar kuyularda çürümeye terk edilmişti.

Emperyalistler, Osmanlı İmparatorluğu'nu yendi ve harb sonrası Orta Doğu haritasını yeniden çizdi. Diplomatlar, suni sınırlar çizerek, bugün de devam eden fesat tohumlarını ekmiş oldular.

*Nargile şarkta sosyal hayatın sembolü olmuş bir alışkanlıktır. “Yalnız nargile içilmez, Karaköy köprüsü geçilmez” derler.

*Türkçede hilenin menfi manası vardır. Arapçada hile, çare demektir. Türkçedeki hile, Arapçada "hüd’a" kelimesi ile ifade edilir.  “Hile hurda” tabiri buradan gelir...

*Hükümdarların sözleri, sözlerin de hükümdarıdır, derler. Osmanlı padişahlarının hemen hepsi şiir söylemiş, içlerinden bu vadide yüksek sanatkârlar çıkmıştır.

Dinî bir kutlu günle şeker arasında ne irtibat olabilir?

*Osmanlılar zamanında neredeyse hiç Kur’ân-ı kerim meali yazılmadı. Peki, insanlar lisanı Arapça olan bu kitabı nasıl anladılar?

*Bir zamandır, dinin yalnızca Kur’ân meali okuyarak öğrenileceğini iddia eden bir cereyan vardır. Bunlar tıpkı Protestanların İncil için yaptığı gibi “Bize Kur’ân yeter!” sloganına sarılmıştır.

*Sultan Muhammed Alpaslan’ın, “Biz temiz Müslümanlarız. Bidat nedir bilmeyiz. Onun için Allah bizi aziz kıldı” dediği meşhurdur.

* 3 Mart 1924 Müslümanların en eski müessesesi olan 14 asırlık halifeliğin tarihe gömüldüğü gündür. Osmanlıları üç kıtada hâkim kılan bu güçten, ne pahasına vazgeçildi!..

*Yunanlıların İzmir’den Ayvalık’a yürümesi üzerine, Damad Ferid Paşa 27 Mayıs 1919’da Yunanlıların Ayvalık’a sokulmaması emrini verdi. 172. Piyade Alayı düşmanı püskürttü... Şu hâlde Yunanlılara karşı ilk mukavemet, bir başka tabirle “Millî Mücadele” burada ve Ferid Paşa’nın emriyle başlatılmış demektir.

Osmanlı padişahlarının günleri seferde dahi olsalar ibadetle başlar, ibadetle sona ererdi. Havuz başında cariye oynatan padişah imajı, Batılı ressamların uydurmasıdır.

Eski zaman zenginlerinin eli ve evi açıktı. Yedirirler, içirirler, yüzlerce insanı giydirip kuşatırlar, mahallenin fakir fukarasını gözetirlerdi.

* Avrupa’da "içine şeytan girdi" diye yakılan akıl hastalarını ilk defa hasta kabul edip insanca muamele yapan, su, kuş ve melodi sesi, meşguliyet gibi vasıtalarla ilk tedaviye çalışan Türkler olmuştur...