Görünce çok şaşıracaksınız! Dune: Çöl Gezegeni filminde dikkat çeken İslami göndermeler
Kültür - Sanat Haberleri / Türkiye Gazetesi
Dune: Çöl Gezegeni Bölüm İki devam filmi vizyona girdi. Romandan uyarlanan filmin ilk bölümünde pek çok İslami atıf yer alıyor. İkinci filmde Paul'un cihadı işleniyor. Seyretmeden önce bu bilim kurgu evrenindeki İslami atıflara gelin birlikte bakalım.
Dune, Amerikalı edebiyatçı Frank Herbert tarafından 1965 yılında yazılan bilimkurgu romanı. Herbert'in bu kitapları yayınlamasının ardından Star Wars başta olmak üzere pek çok uzay filmine ve hikayesine de kaynaklık etti. Ödüller aldı ve 1984 yılında sinemaya uyarlandı.
2021 yılında da modern uyarlaması Dune Çöl Gezegeni filminin ilk bölümü yayınlandı. Film gişe rekorları kırarak pek çok dalda ödül aldı. Bu yıl da ikinci bölümü en çok beklenen filmler arasında yer alıyor.
Dune serisi, oluşturduğu hikaye evreni içinde pek çok Doğu dinine dair atıflar barındırıyor. Bunlardan en ilginç olanları da İslami atıflar.
Filmde her ne kadar iyi bir havada sunuluyor gibi görünse de esasında alt mesaj olarak (subliminal) olumsuz göndermeler yer alıyor. O yüzden dikkatli seyretmek gerekiyor.
KISA BİR BAKIŞ
Göndermeleri anlayabilmek için önce hikayenin ilk bölümüne ve ana omurgasına hakim olmak gerekiyor.
Hikaye Arrakis adlı bir çöl gezegeninin, "melanj/baharat" adlı bir madde sebebiyle sömürülmesi üzerine inşa edilmiş. Bu baharat, yıldızlar arası seyahatin ham maddesi olarak kullanılıyor ve yalnızca Arrakis'te bulunuyor.
Hem kendi gezegenlerini hem de başka gezegenleri idare eden hanedanlar tek bir imparatorluğa bağlı olarak çalışıyorlar. Hanedanlar arasında güç yarışı ve entrikalar olsa da imparatorluğa sadakatle bağlılar.
Kaynakları sömürülen Arrakis'in idaresinde problemler çıkıyor. Çünkü bu gezegenin yerli halkı olan Fremenleri kontrol etmek oldukça zor.
Netice olarak imparatorluk, Arrakis'in tımar edilmesi için Atreides hanedanını vazifelendiriyor. Bu hanedanın dükü Leto, Arrakis'i idare etmeyi kabul ediyor ve buraya "barış götürmek" için varisi Paul'la birlikte giderek koloniyi devralıyor.
Fakat buraya onlardan önce hükmeden Harkonnen hanedanı Atreides ordusunu yok ederek tekrar gezegene hakim olarak sömürmeye başlıyor.
PAUL'UN CİHADI
İşte bütün hikayenin gerilimi bu örgüde yaşanıyor. Yani Harkonnen ve Atreides hanedanları arasındaki baharatı kim sömürecek kavgası.
Yazar Herbert, sömürge tarihinin unsurlarını sembolize ederek bir bilim kurgu yazıyor. Buradaki baharatın petrolü sembolize ettiği anlamak zor olmasa gerek.
Arrakis'in yerli halkı Fremenlerle Arap bedevilere atıf yapılıyor. Hem susuzlukla hem açlıkla mücadele edebiliyor, asırlarca edindikleri tecrübeler sayesinde çölde kolayca hayatta kalabiliyorlar.
Fremen halkının inancı ve bu inanç üzerinden kurgulanan kehanetler doğrudan Arapça kelimelerle İslami tabirler üzerinden kurularak işleniyor. Bu kehanete göre Paul beklenen kurtarıcı "Mahdi" dir.
Hikayenin ana kahramanı, filmin de başrolü Paul gezegene gelen "Lisân al-Gaib"dir. Yani beklenen kurtarıcı; "Mahdi"dir. Paul başta buna inanmaz ama Harkonnenlerin yaptıklarından sonra Fremenlerin arasına karışır. Pek çok mistik haller, rüyalar, vizyonlar görür. Zaten annesi de onu bu şekilde yetiştiren özel bir tarikatın üyesidir.
Fremenlerin inancına katılan Paul, seçilmiş olduğunu ispatlayacak ve kendisine "Muad'Dib" (terbiye eden) ismini seçecekti. Zalim Harkonnen hanedanını yenmek, Fremenleri birleştirmek için savaşarak "jihad" ilan edecektir.
Hem filmde hem de kitapta tam olarak bu tabirler kullanılıyor. Yazar Amerikalı olduğu için romandaki Arapça ifadeleri İngilizce imla ile yazıyor haliyle. Kelimeler Türkçe telaffuzla mehdi, cihat, müeddib vs.'dir.
DİKKAT ÇEKEN APARMA KELİMELER
Dune evreninde pek çok Arapça tabir kullanılıyor. Dikkat çeken, doğrudan aparma denilebilecek kelimeler şöyle:
Lisân al-Gaib: "Dış dünyadan gelen ses” manasında kullanılıyor ve Fremenlerin kehanetine göre dış dünyalardan gelecek mesih/mehdi olarak ifade ediliyor.
Kitab al-ibar: Arrakis Fremenlerinin mukaddes kabul edilen hayatta kalma kitabının adı. İbretler kitabı manasında. Filmde bu kitap, Kur'an-ı Kerim gibi servis ediliyor.
Jihad: Mukaddes savaş olarak, Fremenlerin kurtuluş savaşı şeklinde kehanetlerde yer alıyor.
Ilm: İlim.
Ijaz: Özel kişilerin yapabileceği, harikulade şey.
Lashkar: Asker, leşker.
Ramadhan: Fremenlerin kendi takvimi vardır. Arrakisteki bu takvime göre ilk ayın 9. Döngüsünü içerisinde bu ayı takip ederler. Ramazan ayına atıf yapılmıştır.
"Muad'dib, usul, sayyadina, bidah, ghufran, rabban, sırat, subakh ul kuhar, subakh un-nar, ulema, zensunni vs..." gibi pek çok kelime Fremenlerle ilgili kısımlarda bolca kullanılıyor.
'da Takip Edin!
