Enflasyon neden yükselir? Talep ve maliyet kaynaklı enflasyonun nedenleri

Enflasyon neden yükselir? Enflasyon kısaca; bir ülkede mal ve hizmet fiyatlarının çeşitli sebeplerle yükselmesi anlamına gelmektedir. Peki, Enflasyon neden yükselir? İşte enflasyonun yükselme nedenleri haberimizde…

ENFLASYON NEDEN YÜKSELİR?

Temel anlamda enflasyon iki sebeple yükselir. Bunlar şöyle sıralanır:

Talep Kaynaklı Enflasyon

Adından da anlaşılacağı gibi talep enflasyonu, piyasadaki mal ve hizmetlere aşırı talebin gelmesiyle birlikte ortaya çıkar. Burada, “nasıl olsa talep var” mantığıyla birlikte fiyatlarda da artış hız kazanır. İktisadi tanım olarak; arzın, talebin geride kalması neticesinde talep enflasyonunun ortaya çıktığı söylenir. Ancak burada talebi körükleyen unsurlar; maaşlarda ve gelirlerde yaşanan artış, tasarrufu değil harcamayı teşvik edecek kadar düşük faiz oranları ve “fiyatlar daha da artacak” endişesiyle öne çekilen alımlardır. Bunlar, talep enflasyonunun tetikleyici unsurları arasında yer alır.

Maliyet Kaynaklı Enflasyon

Adından da anlaşılacağı üzere, üreticileri ve işletmeleri ilgilendiren bir enflasyondur. İşletmeler; sermaye, hammadde, fabrika-ofis alanları ve insan kaynağı gibi temeller üzerine kuruludur. Dövizde yaşanan artış ya da TL faizinde yükseliş, doğrudan sermaye maliyetini artırır. İthal hammadde alımları için döviz artışı, doğrudan maliyet artışı demektir. Yüksek faizle alınan krediler de sermaye maliyetini artırır. Bunula birlikte fabrika-ofis fiyatları/kiralarında ve enerji başta olmak üzere diğer maliyetlerde yaşanan yükseliş ve personel maaşların hızla artması, işletmeler için maliyet enflasyonunu körükler. Şirketler bu artışları ister istemez ürettikleri mal ve hizmetlerin fiyatlarına zam olarak yansıtırlar ve böylece genel enflasyon da artar. 

İlgili Haberler

Türkiye'de yıllara göre enflasyon oranları yüzde kaç? (2014-2024)

ENFLASYONİST BİR EKONOMİDE NELER YAŞANIR?

Enflasyon, iş hayatından toplumsal hayata kadar birçok alanda yansımaları görülen bir olgudur.

ALIM GÜCÜ DÜŞER

Enflasyonist bir ortamda tüketicilerin alım gücünde düşüşler yaşanır. Gelirlerin, genellikle hissedilen enflasyon kadar artmadığı görülür. Bu da insanların aynı paraya daha az mal ve hizmete ulaşması anlamına gelir. Ve beraberinde hayat standartlarında gerileme yaşanabilir. Bu durumun devamı; insanlarda psikolojik sıkıntıların artmasına ve tükenmişlik hissiyatına kadar ilerleyebilir.

YERLİ PARADAN KAÇIŞ BAŞLAR

Enflasyonist ortamlarda özellikle yerli para cinsinden elde tutulan mevcut birikimler değerini kaybetmeye başlar. Yani bugünkü 100 bin TL’lik bir birikimin reel değeri, yıllık yüzde 50 enflasyonun gerçekleştiği bir ortamda bir yıl sonra yarı yarıya düşer. Bu sebeple tasarruf sahipleri hızla yerli paradan kaçma eğilimi gösterir; yabancı paralar, hisse senetleri, konut ve otomobil, kıymetli madenler gibi birçok alana kaymalar başlar ve oralarda fiyatlar hızla artar.

YENİ YATIRIMLAR ERTELENİR

Enflasyonist ortamlar, şirketler tarafında özellikle maliyetler ve kârlılıklar açısından öngörülebilir bir ortam sunmadığı için, yeni yatırım kararlarının alınmasının önüne geçebilir.

STOKÇULUK VE İSRAF ARTAR

Enflasyonist ortamlar, bireyler tarafında da mal ve hizmet alımında “fiyatlar daha da yükselmeden alalım” psikolojisiyle hareket etmesini beraberinde getirir. Bu da stokçuluğu, israfı ve verimsizliği beraberinde getirir.

ADİL DEĞER KAVRAMI KAYBOLUR

Özellikle işletmeler ve esnaf tarafından piyasaya sürülen mal ve hizmetlerde, öngörülebilirlik kaybolduğu için fahiş fiyatlama davranışı ortaya çıkar. Mal ve hizmetlerde “adil değer” kavramı ortadan kalkar. Bir süre sonra bu psikoloji toplumun geneline yansır ve herkes, aldığını daha fazla fiyatla satmak hırsına kapılır.

BİRİKİM YAPANLAR KAYBEDER

Enflasyonist ortamlarda paranın maliyeti düşükse; kredi çekerek borçlananlar ve bu borçla mal-hizmet satın alanlar kazançlı çıkar. Tasarruf sahipleri yani para biriktirenler ise reel anlamda kayba uğrar ve neticede enflasyon, birikim yapanları cezalandırır.

YÜKSEK FAİZ KAÇINILMAZ OLUR

Ekonomi yönetimleri; yüksek enflasyonla mücadele etmek ve ekonomiyi soğutmak için, yerli paranın itibarını yükseltme yönünde politika uygulamaya başlar. Bu tedbirlerin özünde de faiz oranlarını artırmak vardır. Yani kontrolden çıkan enflasyon, faiz artışı gibi acı reçeteyi gerektirebilir.

ENFLASYONUN ARDINDAN YAVAŞLAMA RİSKİ YAŞANIR

Bir piyasada enflasyon sebebiyle faizler yükseldiği zaman; bu sefer piyasadaki iş hacminde gerileme, kredi ile finanse edilen mevcut işletmelerin sermaye yapılarında bozulma, yeni işletmelerin kurulmasının ertelenmesi, hane halklarının özellikle konut, otomobil ve dayanıklı mal talebi gibi ihtiyaçlarında öteleme kararları gerçekleşebilir.