Yerinde dönüşüm bize iyi gelecek
Gündem Haberleri
Hasarlı binalar yıkılıyor. Esnaf ise dönüşümde acele edilmesini bekliyor; eski konut ve iş yerinin yerinde sağlamının yapılmasını istiyor.
FATİH SELEK'İN HABERİ - Asrın felaketinin yıktığı illerimizden Malatya’da hasarlı binaların yıkım çalışmaları sürüyor. Halk, yıkıntılar arasında hayata tutunmaya çalışıyor. Depremin ardından evlerini terk edenler büyük oranda şehirlerine döndü. 50 bine kadar düşen nüfus, yeniden 500 bine dayandı. Ne var ki ‘kayısının başkenti’nde hiçbir şey eskisi gibi değil. Bir vakitler cıvıl cıvıl olan caddelerde hüzünlü bir hava hâkim. Malatya’da kime sorsanız dert yanıyor. Esnaf “İş yerim gitti, aynı yerine yapılsın” diyor. Memleketinde kalanlar kiraların yüksekliğinden yakınıyor.
'SEYYAR'A DÜŞTÜK
Bir vakitler binlerce iş yerinin bulunduğu şehir meydanı tamamen yıkılmış. Belediye, küçük konteyner dükkânlar tahsis etmiş. Ancak bazıları “şehir meydanına uzak” diyerek gitmeye yanaşmıyor. Kimisi derme çatma dükkânda iş yapmaya çalışıyor. Kendilerine bayrama kadar mühlet verilmiş. Onlar da yıkılacak. Yerine yenileri yapılacak. Sokakta seyyar satıcıların çokluğu dikkatimi çekiyor. Bunların yüzde 80’inin dükkânı yıkılan insanlar olduğunu öğreniyorum. Ne yapsınlar, hayata sarılıyorlar.
Her yerde yıkımın izi var. Merkezden dışarı açıldığınızda ana caddelerde ayakta kalmış hasarlı binaların altındaki bütün dükkânların boş olduğunu görüyorsunuz. Halıcı, mobilyacı, hediyelik eşyacı, dekorasyoncu... Hepsi bırakıp gitmiş... Neyse ki fırıncılar, kebapçılar, manavlar ve üç harfli marketler var.
BURASI BİZİM HAYATIMIZ
Kuru yemişçi Selahattin Bahçeli, eski günlere dönmeye hayal eden esnaftan biri. Depremden sonra Kocaeli’ye gitmiş. Ailesini bırakıp geri dönmüş. “Ömrümüz burada geçti, ayrılamıyoruz” diyor. Elleriyle meydanı işaret ederek anlatmaya başlıyor: Buralar dükkân doluydu. Bakırcı çarşısı, sobacılar, demirciler, peynirciler, ayakkabıcılar.. Hiçbiri yok...
Kuru yemişçi Selahattin, herkes gibi dükkân yapım sürecinin hızlanmasını istiyor.
BEYNİMİZ YIKILDI
Erdal Aladaş Mısır Çarşısında 37 yıldır çay ocağı işletiyor. “Malatya’nın beyni burasıydı. İşimiz çok güzeldi” diyor. Maddi bir beklentileri olmadığını, ilgi görmek istediklerini söylüyor Aladaş. İş yerinin ille de şehir merkezinde olmasını umuyor. “Ben çaycıyım başka yerde iş yapamam ki...” diyor.
EL İNSAF, BU NASIL KİRA?
Bir bakırcı ustamız eski günlere dönmenin beş altı sene süreceğine inandığını söylüyor. Laf arasında “Herkes elinden geleni yapıyor. Kaynak kıt, insanlar az. Fiyatlar aşırı yüksek. Bu kadar insan çalıştırıyorum. Bir evin kirası 13 bin lira olur mu? El insaf. Bizim insanımız bunlar!” diyerek fırsatçılıktan şikâyet ediyor. Belediyenin gösterdiği küçük konteyner dükkânında kıyafet satan kadın esnaf da benzer sözler sarf ediyor: Evim yıkıldı. Kiralar çok fazla. Köyde kalıyorum. Her gün 100 kilometre yol gidiyorum. Merkezde büyük mağazamız vardı, gitti. Bu konteynere sığındık. Buna da şükür. İyi olacağına inanıyoruz. Ama deprem bazılarına ders olmadı. 300 metrekarelik arsaya 3 milyon isteyen var.
Bağcılar Belediyesi, Battalgazi’de on bin kişilik konteyner kent kurdu. Açılışta kardeşlik sofrası kuruldu. 2 bin 500’e yakın kişi yemekte buluşup hayırseverlere dua etti.
1.500 LİRAYA İŞÇİ YOK
Vatandaşın gündemi aşağı yukarı aynı. Peki şehri yönetenler ne düşünüyor?
Battalgazi Belediye Başkanı Osman Güder anlatıyor: Malatya’da 650 bini merkezde olmak üzere 850 bin kişi yaşıyordu. Dört ilçe depremden ciddi oranda etkilendi. Binaların üçte biri ağır hasar aldı. Bizde vefat diğer illere göre az ama yıkım fazla. 35 bin civarında bina yıkılacak. Hükûmetimizin aldığı ‘yerinde dönüşüm’ kararı iyi oldu. Çünkü insanlar, yıkılan yerlerini bırakmak istemiyor. Onlar çıkacak ki ben yenisini yapayım. Merkezdeki iş yerlerinin yüzde 99’u özel mülkiyet. Kamulaştırma sorun. Konutlar zemin artı dört kat olacak. Bu da itirazları beraberinde getirecek. Mesela eskiden 20 ailenin yaşadığı yerde 12 aile hak sahibi olacak. Bu, süreci uzatabilir. 2020’de bir deprem oldu, 3 bin konut yıkıldı. Birçok kişi dava etti. Mahkemeleri hâlâ sürüyor. Bu dönüşüm kolay olmayacak. Zorlayıcı, katı kurallar gerekiyor. Büyük esnafa yer bulmakta zorlanıyoruz. Tek başına altından kalkılacak bir durum değil. Yıkımlar sürüyor. Müteahhitler günlüğü 1.500 liraya çalıştıracak adam bulamıyor. Duvarcı, kalıpçı, elektrikçi lazım ama yok. Malatya her sene 400-500 milyon dolarlık kayısı ihraç ediyor. Bu sene hastalık oldu. 300-350 milyon dolarlık gelir bekliyoruz. Fakat onda da çalışacak insan yok. Eskiden Diyarbakır, Batman, Adıyaman’dan gelirdi işçi. Bu sene onlarda da aynı sıkıntı yaşanıyor.
İYİ Kİ VARSIN KARDEŞİM
Türkiye’nin en zengin iş adamları arasında çok sayıda Malatyalı bulunuyor. Bunların hepsi de memleketlerine vefa örneği göstererek elini taşın altına sokmuş. Her biri konteyner kentler kurmuş. Bugün 62 konteyner kentte 80 bin kişi barınıyor. Malatya’ya 5 il, 28 ilçe yardım elini uzatmış. Bunlardan biri de Bağcılar Belediyesi oldu. Kadirşinas Bağcılar halkının ve iş adamlarının yardımlarıyla yeni bir konteyner kent yapıldı. 550 evden oluşan konaklama merkezinin önceki gün açılışı gerçekleştirildi. Bağcılar Belediye Başkanı Abdullah Özdemir, Battalgazi Belediye Başkanı Osman Güder akabinde şehrin sakinlerini ziyaret edip çayını içti. Özdemir, 500 çocuğa bayramlık hediye etti, bisiklet sözü verdi. Depremzedeler, bol bol dua etti. İlk günden itibaren imkânlarını afetzedeler için seferber ettiklerini belirten Özdemir “Şimdiye kadar 600 bini aşkın vatandaşımıza yemek ikramında bulunduk. Hâlen günlük 12 binin üzerinde kişiye yemek ikramımız devam ediyor. Onlar rutin normal hayatlarına kavuşana kadar elimizden gelen gayreti fazlasıyla göstereceğiz” dedi.
'da Takip Edin!
