Kan kardeşine ilaç olmak

Ziyneti KOCABIYIK
ziyneti.kocabiyik@tg.com.tr

İlaç endüstrisi, trilyonlar harcayarak 8-10 sene süren hastalıklara çare olacak yeni molekül arayışlarını sürdürürken, insan hayatını kurtaran ücretsiz ve kolay bulunan bir madde var: KAN... Zaman zaman kamu spotlarıyla televizyondan ve radyodan “hiç tanımadığı ‘kan kardeşleri’ne seslenen hastaların sözlerini duyarız. Sadece “15 dakikalarını vererek hayat kurtaran” bu isimsiz kahramanlara teşekkür eden cümleler o an için duygularımıza dokunur; çoğumuz unutur gideriz. Zamansızlık, bilgisizlik, endişe belki de hemen yanı başımızdaki bağış merkezine giderek 15 dakikamızı harcamamızı engeller. Kan bağışının hangi hastalıklara ilaç olduğunu ve kan bağışı ile ilgili bilgileri Bayındır Söğütözü Hastanesi Hematoloji ve Kemik İliği Nakli Ünitesi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Ali Uğur Ural anlattı...

BAĞIŞÇIYA HASTALIK BULAŞMAZ   

Kan bağışı işlemi boyunca kullanılan bütün malzemeler tek kullanımlık ve sterildir. Kullanılan malzemeler işlem sonunda kalite standartlarına uygun şekilde imha edilir. 

YILDA 24 DEFA TROMBOSİT BAĞIŞI YAPILABİLİR

Trombositler, kanaması olan ve kanaması durdurulamayan, riskli hastaların en çok ihtiyaç duyduğu kan ürünüdür. Özellikle kanser hastaları ihtiyaç duyar. Damar yapısı uygun olan, son beş gün içinde aspirin veya türevi bir ilaç ve 48 saat içinde non-steroid antiinflamatuar bir ilaç kullanmayan; kan bağışında bulunabilecek herkes aferez bağışçısı olabilir. Aferez cihazı, bağışçının kanını küçük miktarlarda alarak gerekli olan trombosit veya kan pulcukları denilen hücreleri ayırır ve kanın trombosit dışında kalan kısmını bağışçıya geri verir. Aralarında en az 48 saat olmak haftada iki defadan fazla olmamak şartıyla yılda 24 kez trombosit aferezi bağışı yapılabilir. Tam kan bağışından en az dört hafta sonra trombosit aferezi bağışı yapılabilir.

KÖK HÜCRE BAĞIŞÇISI DA OLABİLİRSİNİZ

Kemik iliği kök hücreleri lösemi, lenfoma, multiple myeloma gibi kan hastalıkları, kemik iliği yetmezliklerinin tedavisinde kullanılıyor. Bunun için alıcı ve verici arasında HLA denilen doku uyumu gerekiyor. Hastanın ailesi içerisinde eşleşme bulunamaz ise tarama akraba olmayan kişiler arasında yapılmaya başlanıyor.

KÖK HÜCRE BAĞIŞININ HİÇBİR RİSKİ YOK

TÜRKÖK taramalarında bir hasta ile uyum tespit edilmesinden sonra, doku uyumunun yeniden değerlendirilmesi için gönüllüden yeni kan örnekleri alınarak, TÜRKÖK Doku Tipleme Laboratuvarına gönderiliyor. Elektrokardiyografi, akciğer filmi ve çeşitli testler (idrar, kan testleri) yapılıyor. Bu testler kemik iliği bağışının, gönüllüyü ve hastayı herhangi bir risk altına sokmayacağından emin olmak için gerçekleştiriliyor. Ortalama bir bağış süreci 4 ile 6 haftalık bir zaman aralığında 20-30 saatlik bir süreyi alıyor.

EN ÇOK A RH POZİTİF KAN GRUBU VAR

• Türkiye’de halkın yüzde 39’u A Rh pozitif, yüzde 29’u 0 Rh pozitif, yüzde 14’ü B Rh pozitif, yüzde 6’sı A Rh negatif, yüzde 5’i AB Rh pozitif, yüzde 4’ü 0 Rh negatif, yüzde 2’si B Rh negatif, yüzde 1’i de AB Rh negatif kan grubuna sahip.
• 70 kiloluk bir insanda ortalama 5 litre kan bulunuyor. 
• Her kan bağışında 1 ünite kan bağışlanıyor ve bir ünite kan ise yaklaşık 450 ml’ye denk geliyor.
• Bir ünite kan, üç kişinin hayatını kurtarıyor.

KİMLER KAN BAĞIŞLAYABİLİR?

• 18-65 yaş aralığında kan sayımı, tansiyon, nabız, ateş ölçümlerinde anormallik bulunmayan ve fizik muayenede doktor tarafından uygun olan 50 kilonun üzerindeki her sağlıklı kişi kan bağışçısı adayı olabilir.  
• Erkekler 90 günde bir kadınlar ise 120 günde bir kan bağışında bulunabilir.
• Kan bağışlamanın sağlığa herhangi bir faydası olduğuna dair bilimsel bir çalışma yok.